Vào năm Quý Mùi (1403), vua Hồ Hán Thương vâng lệnh Thái Thượng Hoàng Hồ Quý Ly, xây dựng đền tại thôn Bào Đột (xưa) nay là xã Ngọc Sơn, huyện Quỳnh Lưu thờ Trạng Nguyên Hồ Hưng Dật. Ngài là Thái thú Châu Diễn (nay là các huyện: Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Yên Thành, Nghĩa Đàn).
Đến thời nước ta gặp loạn xứ quân, ngài lui về làm trại chủ hương Bào Đột, Ngài có công khai cơ lập ấp, góp phần phát triển dòng họ Hồ trên đất Việt Nam - một đại tộc trâm anh thế phiệt, lừng danh trong lịch sử với nhiều truyền thống tốt đẹp như: vương vị, thơ phú, khoa bảng.
Cuộc đời ngài là gương sáng về đức cao vọng trọng. Ngài luôn tỏ rõ tâm niệm và di huấn lại cho con cháu là “Vạn đại vi dân” nghĩa là muôn đời vì dân, muôn đời làm dân. Vì vậy, khi ngài qua đời, nhân dân trong vùng tôn thờ ngài là Thần Thành Hoàng và rước các vua Hồ về phối tế tại đền nên nhân dân quen gọi là đền vua Hồ.
Đền tọa lạc trên vùng đất của dãy núi Y Sảo, thế long ngai vững chắc: bên phải là Hòn Rồng, bên trái là Hòn Rết và núi Ngọc. Các tài liệu hiện vật lưu trữ, thờ phụng tại đền giúp chúng ta hiểu biết thêm về bề dày lịch sử thờ phụng tại đền, văn hóa tín ngưỡng, phong tục tập quán của cư dân chung quanh vùng đối với bậc tiền nhân.
Việc Bộ VH, TT & DL ra quyết định xếp hạng di tích quốc gia Đền thờ Hồ Hưng Dật không chỉ là sự vinh danh, tri ân công lao của những người có công với dân với nước; khẳng định những giá trị lịch sử, văn hóa thẩm mỹ sâu sắc đang được bảo tồn, lưu giữ tại đền, mà là sự xác lập cơ sở khoa học, cơ sở pháp lý cho việc bảo tồn, trùng tu tôn tạo và phát huy giá trị văn hóa lịch sử lâu dài cho di tích.
