Hành trình về Đền Kiếp Bạc - Di tích quốc gia đặc biệt ghi dấu công đức Hưng Đạo Đại Vương

Vùng đất linh thiêng mang dấu ấn lịch sử

Tên gọi Kiếp Bạc là sự kết hợp của hai địa danh cổ: Vạn Yên (làng Kiếp) và Dược Sơn (làng Bạc). Vào thế kỷ XIII, nơi đây là căn cứ trọng yếu của quân Trần - nơi Hưng Đạo Đại Vương lập đại bản doanh, tích trữ lương thảo, huấn luyện binh sĩ và chuẩn bị cho các cuộc kháng chiến chống quân Nguyên Mông xâm lược.

Theo các tư liệu lịch sử, Vạn Kiếp giữ vị trí chiến lược đặc biệt: nằm ở đầu mối giao thông thủy, bộ quan trọng, trấn giữ cửa ngõ phía Đông kinh thành Thăng Long. Địa thế Kiếp Bạc vừa hiểm yếu về quân sự, vừa đắc địa về phong thủy, được bao bọc bởi sông Thương, núi Dược Sơn, Trán Rồng và Bắc Đẩu, tạo nên thế “long chầu hổ phục”. Chính vì vậy, nơi đây trở thành trung tâm quân sự trọng yếu của nhà Trần và là chứng nhân cho ba lần đại thắng quân Nguyên Mông lừng lẫy trong lịch sử dân tộc.

Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn sống tại phủ đệ Vạn Kiếp cho đến cuối đời. Ngay khi ông còn sống, triều đình nhà Trần đã cho lập Sinh Từ để nhân dân phụng thờ và tôn vinh công đức của Người.

Ngày 20 tháng 8 năm Hưng Long thứ 8 (1300), Hưng Đạo Đại Vương qua đời tại tư dinh Vạn Kiếp. Ghi nhận công lao to lớn của ông đối với non sông, triều đình truy phong danh hiệu: “Thái Sư Thượng Phụ, Thượng Quốc Công, Bình Bắc Đại Nguyên Súy, Vĩ Liệt Hồng Huân Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương.”

Theo sắc chỉ của vua Trần, nhân dân Vạn Kiếp đã dựng Đền Kiếp Bạc ngay trên nền thái ấp xưa để thờ phụng. Trải qua hơn bảy thế kỷ, ngôi đền vẫn là biểu tượng của lòng tôn kính, của tinh thần “uống nước nhớ nguồn” và là điểm tựa tâm linh của bao thế hệ người Việt. Trong tâm thức dân gian, Hưng Đạo Đại Vương được suy tôn là “Đức Thánh Trần”, vị Thánh linh thiêng, người cha tinh thần của dân tộc.

Lễ hội Kiếp Bạc - Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia

Hằng năm, từ ngày 16 đến 20 tháng 8 âm lịch, người dân và du khách thập phương lại nô nức hành hương về Đền Kiếp Bạc để dự lễ hội mùa thu Kiếp Bạc, tưởng niệm ngày mất của Đức Thánh Trần.

Lễ hội diễn ra với nhiều nghi thức trang trọng và phong phú như: Lễ rước cỗ tiến Thánh, Lễ hội quân trên sông Lục Đầu, Lễ ban ấn Đức Thánh Trần, tục hầu Thánh, cùng các trò diễn xướng dân gian đặc sắc như đấu vật, đua thuyền, bắt vịt, thi nấu cơm, nhảy phỗng... Tất cả hòa quyện thành không khí linh thiêng mà rộn ràng, thể hiện lòng biết ơn, tôn kính của nhân dân đối với vị anh hùng dân tộc.

Ngày 10/5/2012, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 548/QĐ-TTg công nhận khu di tích Côn Sơn – Kiếp Bạc là Di tích quốc gia đặc biệt. Đến 27/12/2012, Lễ hội đền Kiếp Bạc chính thức được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia, khẳng định giá trị bền vững của lễ hội trong đời sống văn hóa tâm linh của dân tộc.

Bước qua cổng tam quan cổ kính, du khách sẽ gặp Giếng Ngọc - nơi được coi là dòng mạch thiêng hội tụ linh khí của đất trời. Phía trong là khoảng sân rộng rợp bóng cây cổ thụ, hai bên là dãy nhà dài để khách thập phương nghỉ chân, sửa soạn lễ vật.

Không gian thờ tự được sắp đặt cân xứng, tinh tế, vừa tôn nghiêm vừa ấm áp, như kết nối dòng chảy của lịch sử với tâm linh, của anh hùng và hậu duệ, của lòng trung trinh và nghĩa cả.

Đền Kiếp Bạc được xây dựng theo phong cách kiến trúc thời Nguyễn, theo lối “tiền nhất, hậu đinh”, gồm ba tòa: Tiền tế - Trung từ – Hậu cung. Tòa Tiền tế thờ Công đồng bách quan.

Tòa Trung từ thờ bốn người con trai của Đức Thánh Trần: Hưng Vũ Vương, Hưng Hiến Vương, Hưng Nhượng Vương, Hưng Trí Vương; đồng thời có ban thờ danh tướng Phạm Ngũ Lão - vị tướng tài trung nghĩa.

Tòa Hậu cung là nơi linh thiêng nhất, đặt tượng thờ Trần Hưng Đạo Đại Vương, cùng các ban thờ Đức Quốc Mẫu Thiên Thành Thái Trưởng Công chúa (phu nhân của Ngài), Vương Cô Đệ Nhất Quyên Thanh Công chúa - phu nhân vua Trần Nhân Tông, và Vương Cô Đệ Nhị Nữ Đại Hoàng Anh Nguyên Quận chúa - phu nhân tướng quân Phạm Ngũ Lão.

Không gian thờ tự uy nghiêm, hài hòa với thiên nhiên, gợi cảm giác tĩnh tại, thành kính. Cửa đền hướng ra sông Thương xanh biếc, ba phía được bao bọc bởi núi non hùng vĩ: phía sau là núi Trán Rồng, bên tả là núi Dược Sơn - nơi có đền Nam Tào và Dược Lĩnh cổ viên, bên hữu là núi Bắc Đẩu - nơi thờ Thiên quan Bắc Đẩu.