Dương Tam Kha (chưa rõ năm sinh năm mất), thân sinh là Dương Đình Nghệ, sau khi đánh bại quân nhà Nam Hán, năm Tân Mão 931 Dương Đình Nghệ tự xưng là Tiết Độ Xứ, gả con gái là Dương Như Ngọc (chị ruột Dương Tam Kha) cho Ngô Quyền (897 - 944) và giao cho Ngô Quyền cai quản vùng đất Ái Châu (Thanh Hóa). Trong thời gian trấn giữ Ái Châu, Ngô Quyền tỏ rõ là một vị tướng có tài, có đức đem lại sự yên vui cho nhân dân ở vùng đất Ái Châu.
Tháng 3 năm Đinh Dậu 937, Dương Đình Nghệ bị một kẻ phản phúc giết hại, kẻ phản phúc đó chính là Kiều Công Tiễn. Ngay sau khi nhận được tin bố vợ bị giết hại, vua Nam Hán lại sai con là Vạn Vương Hoằng Tháo đưa quân sang xâm lược nước ta, Ngô Quyền đã ngay lập tức chuẩn bị tập hợp lực lượng để trừ nội phản, diệt ngoại xâm. Ngô Quyền đã đem quân ra Bắc giết chết tên phản bội Kiều Công Tiễn và chuẩn bị đón đánh quân Nam Hán.
Quân nhà Nam Hán chia làm hai đường thủy bộ tiến vào nước ta, chủ yếu là bằng đường thủy. Quân Nam Hán sẽ tiến vào cửa biển sông Bạch Đằng, và để chống lại giặc, Ngô Quyền đã đưa ra kế sách độc đáo, ông cho bố trí một trận địa cọc nhọn bịt sắt, cắm xuống lòng sông Bạch Đằng. Vạn Vương Hoằng Tháo rơi vào trận địa mai phục chết trận, quân Nam Hán thua to không dám xâm phạm vào bờ cõi nước ta.
Sau chiến thắng Bạch Đằng vĩ đại, Ngô Quyền lên làm vua, lập ra vương triều nhà Ngô trong lịch sử phong kiến Việt Nam. Năm 944, Ngô Quyền bị bệnh nặng, trước khi mất, Ngô Quyền đã ủy thác con của ông cho em vợ là Dương Tam Kha. Nhưng ngay sau khi Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha đã phụ lời ủy thác của Ngô Quyền, cướp ngôi của cháu là Ngô Xương Ngập, gây nên cuộc nội biến ở nước ta trong những năm mới giành được độc lập dân tộc.
Dương Tam Kha lên làm vua, tự xưng là Bình Vương, tình hình đất nước ta lúc bấy giờ rối loạn và đó chính là nguyên nhân cho các địa phương cát cứ và loạn 12 sứ quân sau đó diễn ra. Trong khi đó, Ngô Xương Văn tuy bị cướp ngôi, nhưng không bị giết chết, sợ ở lại kinh thành sẽ bị cậu là Dương Tam Kha sát hại, nên Ngô Xương Ngập đã chạy về Nam Sách (Hải Dương) lánh nạn và ở ẩn trong nhà của Phạm Lệnh Công. Dương Tam Kha cho quân đuổi bắt, nhưng chỉ bắt được người em ruột của Ngô Xương Ngập là Ngô Xương Văn. Dương Tam Kha không nỡ giết hại cháu ruột mình, mà đem Ngô Xương Văn về nuôi và nhận Ngô Xương Văn làm con nuôi.
Năm Canh Tuất 950, nhân có loạn ở vùng Sơn Tây, Dương Tam Kha sai Ngô Xương Văn cùng với các tướng là Dương Cát Lợi và Đỗ Cảnh Thạc đem quân đi dẹp loạn. Khi kéo quân đến huyện Từ Liêm (Hà Nội), Ngô Xương Văn nói với các tướng rằng: “Đức của tiên vương ta – chỉ Ngô Quyền, thấm khắp lòng dân, phàm những chính lệnh ban ra, không ai là không vui lòng mà đều nghe theo. Không may mất đi, Bình Vương – ý chỉ Dương Tam Kha, cướp ngôi của anh trai ta, tự làm việc bất nghĩa, tội không gì bằng. Nay có loạn lại sai bọn ta đi đánh, may mà thắng được thì hay, nếu không đánh được thì thế nào?”. Các tướng bèn đáp: “Xin tùy ý ông”.
Ngô Xương Văn bèn cho quân quay trở về đánh úp kinh thành và bắt sống được Bình Vương Dương Tam Kha. Nhưng Ngô Xương Văn lại nghĩ đến tình cậu cháu, nên không nỡ giết chết Dương Tam Kha, mà chỉ giáng xuống làm Chương Dương công (ngày nay thuộc huyện Thường Tín, Hà Nội) và ban cho Dương Tam Kha thực ấp.
Nhìn chung, trong 6 năm cai trị đất nước từ năm 944 – 950, Bình Vương Dương Tam Kha cai trị đất nước tương đối tốt, tình hình chính trị thời ông làm vua tương đối ổn định. (Tình hình nước ta lúc bấy giờ rối loạn và là nguyên nhân dẫn đến việc loạn 12 sứ quân, thực ra nó được diễn ra trong thời kỳ từ sau năm 950 trở đi, có nghĩa là lúc đó Bình Vương Dương Tam Kha đã không còn làm vua). Ngoài ra Bình Vương Dương Tam Kha còn chú trọng đến việc khai khẩn đất hoang như ở Chương Dương (Thường Tín, Hà Nội ngày nay), và Cổ Lễ (Nam Định).
Tuy làm vua, nhưng không truyền nối được cho đời sau, nên Bình Vương Dương Tam Kha chính là vị vua họ Dương duy nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam.
Vương Quốc Hoa
