Giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm, lan tỏa giá trị di sản
Chương trình do Trung tâm Nghiên cứu Lịch sử và Bảo tồn Di sản Văn hóa Quốc gia tổ chức, diễn ra từ ngày 30/12/2025 đến ngày 1/1/2026 tại Di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia Đền Đồng Bằng (xã Đồng Bằng, tỉnh Hưng Yên).
Sự kiện quy tụ hàng chục nghệ nhân, thanh đồng, thủ nhang, cung văn và các nhà hoạt động tâm linh trên cả nước - những người có nhiều đóng góp tiêu biểu trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc.
Chương trình là dịp để các nhóm thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu gặp gỡ, giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm; đồng thời quảng bá những giá trị đặc sắc của tín ngưỡng thờ Mẫu đến đông đảo nhân dân trong và ngoài tỉnh Hưng Yên. Qua đó, góp phần nâng cao đời sống tinh thần, gìn giữ bản sắc văn hóa và thúc đẩy phát triển du lịch tâm linh tại Di tích Lịch sử - Văn hóa Quốc gia Đền Đồng Bằng.
Tín ngưỡng thờ Mẫu - di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại – là một trong những nét đặc trưng tiêu biểu của đời sống tâm linh người Việt. Trải qua nhiều thăng trầm lịch sử, tín ngưỡng này vẫn giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần của cộng đồng.
Chương trình giao lưu Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt được tổ chức nhằm tôn vinh các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời giới thiệu, quảng bá đến du khách trong nước và quốc tế những tinh hoa của tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ – di sản đã được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Đây cũng là dịp để các nghệ nhân hát văn, thanh đồng và các nhóm thực hành tín ngưỡng gặp gỡ, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm, qua đó góp phần nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị văn hóa, hướng tới việc thực hành tín ngưỡng một cách chuẩn mực, văn minh; đồng thời giúp công chúng hiểu đúng hơn về loại hình nghệ thuật dân gian tổng hợp đặc sắc này.
Đền Đồng Bằng – dấu ấn linh thiêng của lịch sử
Một điểm đặc biệt của chương trình là được tổ chức tại Di tích Lịch sử – Văn hóa Quốc gia Đền Đồng Bằng vào thời khắc giao thoa giữa năm cũ và năm mới (2025 - 2026).
Theo ông Đinh Hữu Hải, Phó Chủ tịch UBND xã Đồng Bằng, Trưởng Ban Quản lý di tích, Đền Đồng Bằng là một trong những ngôi đền cổ xưa nhất Việt Nam, được xây dựng từ thời Hùng Vương thứ 18. Ngôi đền gắn liền với nhiều sự kiện lịch sử và truyền thuyết linh thiêng, được sắc phong là “Tam Kỳ Linh Ứng – Vĩnh Công Đại Vương Tối Thượng Đẳng Linh Thần”.
Đền Đồng Bằng thờ Đức Vua Cha Bát Hải Động Đình – vị thần có công giúp vua Hùng đánh giặc, giữ yên bờ cõi. Về sau, nơi đây còn thờ Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn và các danh tướng nhà Trần – những người có công lớn trong ba lần kháng chiến chống quân Nguyên – Mông.
Trải qua hàng nghìn năm lịch sử với nhiều biến động, đền Đồng Bằng vẫn được nhân dân gìn giữ, tôn tạo và hương khói trang nghiêm. Hiện nay, khu di tích có diện tích khoảng 20.520m², bao gồm nhiều hạng mục như đền Đức Vua, đền Sinh, đền Quan Đệ Nhị, đền Quan Điều, đền Quan Đệ Tam, đền Quan Đệ Bát…, trở thành điểm đến tâm linh quan trọng của đông đảo du khách thập phương.
Những “người giữ lửa” cho tín ngưỡng thờ Mẫu
Phát biểu khai mạc chương trình, ThS. Nguyễn Danh Hòa nhấn mạnh: Liên hoan Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ được tổ chức trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, gắn với chiến lược phát triển bền vững trong thời kỳ hội nhập quốc tế sâu rộng.
Việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan quản lý hay các nhà nghiên cứu, mà còn là trách nhiệm chung của toàn xã hội, đặc biệt là của cộng đồng – chủ thể sáng tạo và gìn giữ di sản.
Theo ThS. Nguyễn Danh Hòa, Liên hoan lần này được tổ chức nhằm triển khai Chương trình hành động quốc gia về bảo vệ và phát huy giá trị Di sản văn hóa phi vật thể “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” theo định hướng của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch.
Tín ngưỡng thờ Mẫu không chỉ là sinh hoạt tâm linh mà còn phản ánh sâu sắc thế giới quan, nhân sinh quan và đạo lý “uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Các vị thánh được tôn thờ không chỉ mang yếu tố linh thiêng mà còn là những anh hùng, nhân vật lịch sử, huyền thoại có công lao với đất nước và nhân dân.
Nghi lễ trung tâm của tín ngưỡng thờ Mẫu là hầu đồng – một loại hình diễn xướng dân gian tổng hợp, kết hợp hài hòa giữa âm nhạc chầu văn, trang phục truyền thống, múa thiêng và nghi thức tâm linh. Mỗi giá hầu là một câu chuyện văn hóa sống động, phản ánh chiều sâu lịch sử và tinh thần dân tộc.
“Trong hành trình gìn giữ và lan tỏa giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu, vai trò của các nghệ nhân, thanh đồng, thủ nhang là vô cùng quan trọng. Họ chính là những ‘người giữ lửa’, là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa quá khứ và hiện tại. Bằng tâm huyết và tài năng, các nghệ nhân đã góp phần bảo tồn những giá trị quý báu của di sản văn hóa dân tộc,” ThS. Nguyễn Danh Hòa nhấn mạnh.
Ông cũng khẳng định, trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của kinh tế thị trường, việc bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống càng trở nên cấp thiết. Điều này đòi hỏi sự chung tay của các cấp, các ngành, các nhà khoa học, nghệ nhân và toàn xã hội nhằm gìn giữ, lan tỏa những giá trị tốt đẹp của tín ngưỡng thờ Mẫu – một di sản vô giá của dân tộc Việt Nam.
Ngày 1/12/2016, tại Kỳ họp lần thứ 11 của Ủy ban Liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên Hợp Quốc (UNESCO) đã chính thức ghi danh “Thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt” vào Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Đây là niềm vinh dự, tự hào to lớn không chỉ đối với cộng đồng những người thực hành tín ngưỡng, mà còn đối với toàn thể dân tộc Việt Nam.
Sự ghi danh này khẳng định giá trị văn hóa đặc sắc, chiều sâu nhân văn và sức sống bền bỉ của tín ngưỡng thờ Mẫu trong dòng chảy văn hóa nhân loại. Đồng thời, đây cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm chung trong việc gìn giữ, bảo tồn và phát huy di sản một cách bền vững, đúng với tinh thần và giá trị nguyên gốc, tránh nguy cơ thương mại hóa hay làm sai lệch bản sắc văn hóa truyền thống.
