Đây không chỉ là nơi sinh hoạt tâm linh của cộng đồng người Công giáo địa phương, mà còn là địa điểm du lịch hấp dẫn, thu hút hàng vạn du khách mỗi năm.
Nhà thờ đá được khởi công xây dựng vào năm 1875 và hoàn thiện vào năm 1898. Vị “chỉ huy trưởng” huy động góp công góp của để xây dựng và thiết kế nên công trình này là cố linh mục Phêrô Trần Lục.
Hiện tại, có 2 linh mục phụ trách giáo xứ là linh mục Tôma Aquinô Nguyễn Bá Khuê và linh mục Gioan Nguyễn Ngọc Công, số giáo dân lên tới khoảng hơn 5000 người.
Khuôn viên nhà thờ Phát Diệm gồm 1 nhà thờ lớn và 5 nhà thờ nhỏ, 1 hồ nước lớn hình chữ nhật cùng rất nhiều công trình nho nhỏ khác như hang đá, núi Sọ, nhà nguyện…
Từ phía xa xa nhìn bao quát phía trước nhà thờ là một khoảng không gian rộng, thoáng đãng, được ngăn bởi một hồ nước rộng chừng 4 hecta. Điểm nhấn của hồ nước là bức tượng Chúa giang tay ban phúc lành đứng trên hòn đảo nhân tạo giữa hồ nước.
Tháp chuông cao 25 mét được xây dựng năm 1899, thường được gọi là phương đình. Nét đặc sắc của phương đình là được xây từ những phiến đá chắc chắn. Trong tháp có treo một trống lớn và một quả chuông nặng gần 2 tấn. Nếu du khách leo lên tầng 3 của phương đình, được đứng cạnh nghe tiếng chuông thì quả là một ấn tượng về âm thanh “để đời”. Đứng ở vị trí đó, phóng tầm mắt ra xung quanh, có thể thấy hàng chục tháp chuông của các xứ họ đạo xung quanh.
Ngôi nhà thờ trung tâm được xây dựng năm 1891 với tên là nhà thờ Đức Mẹ Mân Côi. Chiều dài của nhà thờ là 74 mét, rộng 21 mét, cao 15 mét. Nét nổi bật phía bên trong là 48 cột gỗ lim khổng lồ, mỗi cột nặng chừng 10 tấn.
Ngôi nhà thờ nho nhỏ bên cạnh, chếch về phía bên trái được gọi là Nhà nguyện Trái tim Vô nhiễm nguyên tội, với các vật liệu làm bằng đá, từ tường, cột, tới các họa tiết.
Du khách thập phương nếu về Ninh Bình, bên cạnh những địa điểm nổi tiếng như khu quần thể chùa Bái Đính, khu du lịch sinh thái Tràng An, vườn Quốc gia Cúc Phương, cố đô Hoa Lư, khu du lịch Tam Cốc- Bích Động…thì nhà thờ đá Phát Diệm cũng là một địa điểm mà du khách nên tới tham quan.
Thiên Ân