Một thế kỷ trôi qua, báo chí cách mạng đã trở thành một phần không thể thiếu trong dòng chảy lịch sử dân tộc. Từ những năm tháng gian khó kháng chiến đến thời kỳ xây dựng đất nước trong hòa bình, từ những ngày đầu đổi mới đến kỷ nguyên truyền thông số hiện nay, báo chí luôn đóng vai trò là "cánh tay nối dài" của Đảng, là tiếng nói của nhân dân, là diễn đàn và là tấm gương phản ánh hiện thực đất nước.
Sự ra đời của tờ Thanh Niên vào năm 1925 gắn liền với một trong những giai đoạn then chốt nhất trong lịch sử cách mạng Việt Nam. Khi đó, nước mất, nhà tan, dân tộc rên xiết dưới ách đô hộ của thực dân Pháp. Cần có một lực lượng tiên phong để truyền bá tư tưởng cứu nước, thức tỉnh dân trí, khơi dậy tinh thần yêu nước và kêu gọi hành động.
Báo chí cách mạng, từ khởi thủy, không mang tính thương mại hay truyền thông thông tin thuần túy, mà mang trong mình sứ mệnh cao cả: giác ngộ quần chúng, thức tỉnh dân tộc, tổ chức lực lượng và dẫn dắt phong trào cách mạng. Các bài viết trên tờ Thanh Niên lúc ấy - ngắn gọn, sắc sảo, súc tích - chính là những viên đạn lý luận bắn thẳng vào tư tưởng phong kiến lạc hậu, chủ nghĩa thực dân áp bức, đồng thời mở ra con đường cách mạng theo chủ nghĩa Mác - Lênin.
Chỉ trong vài năm, báo Thanh Niên đã phát hành được hàng nghìn bản mỗi kỳ và được bí mật vận chuyển vào trong nước, đến tay người dân, đặc biệt là tầng lớp công nhân, thanh niên yêu nước. Báo chí lúc đó là nguồn sáng duy nhất giữa màn đêm nô lệ, hun đúc tinh thần đấu tranh và truyền tải những thông điệp quan trọng về lý tưởng cách mạng.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, báo chí đã bước lên tuyến đầu mặt trận tư tưởng, tuyên truyền, không chỉ phản ánh hiện thực chiến tranh mà còn góp phần cổ vũ, huy động và tổ chức sức mạnh toàn dân.
Những tờ báo như Cờ Giải phóng, Cứu quốc, Sự Thật, Quân đội Nhân dân, Văn nghệ Quân đội, Nhân Dân, Giải phóng... không chỉ đưa tin, bình luận mà còn thắp lửa cách mạng trong lòng nhân dân. Nhiều bài viết thời ấy - ký sự chiến trường, thơ ca, bài xã luận, tin chiến thắng đã trở thành vũ khí cổ vũ mạnh mẽ tinh thần yêu nước, đoàn kết, bất khuất của cả một dân tộc.
Báo chí thời kháng chiến được in ngay trong rừng, trên núi, trong lán trại dã chiến, bằng phương tiện thô sơ. Phóng viên, nhà báo sống như chiến sĩ, ăn ở cùng bộ đội, bám sát chiến tuyến, có khi còn hy sinh ngay trên đường tác nghiệp.
Tên tuổi của những nhà báo liệt sĩ như Trần Kim Xuyến, Nguyễn Thị Hằng, Vũ Hữu Hiếu, Lương Nghĩa Dũng… đã trở thành biểu tượng cho sự hy sinh thầm lặng của người cầm bút vì độc lập dân tộc.
Bên cạnh việc đưa tin chiến sự, báo chí còn giữ vai trò quan trọng trong việc định hướng tư tưởng, bảo vệ lý tưởng cách mạng, phản bác luận điệu tuyên truyền của địch. Trong những năm tháng ấy, mỗi tờ báo ra đời là một chiến công, mỗi trang viết là một dấu ấn không thể phai mờ.
Sau đại thắng mùa Xuân năm 1975, đất nước bước vào giai đoạn hòa bình, thống nhất. Trong bối cảnh đất nước đối mặt với muôn vàn khó khăn sau chiến tranh, báo chí đã tiếp tục đồng hành cùng Đảng và nhân dân trong công cuộc khôi phục kinh tế, ổn định xã hội và xây dựng hệ thống chính trị thống nhất.
Đặc biệt, kể từ khi Đảng khởi xướng và lãnh đạo sự nghiệp đổi mới (từ năm 1986), báo chí thực sự bước vào một giai đoạn mới - giai đoạn của tự do sáng tạo trong khuôn khổ định hướng xã hội chủ nghĩa.
Từ chỗ là công cụ tuyên truyền, báo chí dần trở thành một kênh phản ánh đa chiều về đời sống chính trị, kinh tế, xã hội, là nơi phát hiện và cổ vũ cái mới, đấu tranh chống tiêu cực, bảo vệ người yếu thế, đồng thời tiếp tục giữ vai trò định hướng tư tưởng, nâng cao dân trí và củng cố niềm tin của nhân dân vào Đảng và chế độ.
Trong giai đoạn này, báo chí phát triển mạnh cả về số lượng lẫn chất lượng: hàng trăm cơ quan báo chí Trung ương và địa phương ra đời; báo in, phát thanh, truyền hình và báo điện tử đồng thời phát triển, tạo nên một hệ sinh thái truyền thông đa nền tảng.
Các tác phẩm báo chí điều tra - phản biện - nhân văn đã trở thành những “điểm sáng” trong quá trình thúc đẩy cải cách thể chế, thúc đẩy công cuộc đổi mới toàn diện đất nước.
Thế kỷ XXI với cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã tạo ra những chuyển biến sâu sắc trong lĩnh vực báo chí - truyền thông. Việc ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và mạng xã hội đã làm thay đổi cách thức sản xuất và tiêu thụ thông tin.
Trong bối cảnh đó, báo chí cách mạng phải đối mặt với nhiều thách thức: cạnh tranh thông tin khốc liệt, tin giả tràn lan, độc giả phân mảnh, sự chuyển dịch từ báo in sang báo điện tử và mạng xã hội khiến nguồn thu giảm sút. Tuy vậy, đây cũng là cơ hội để báo chí cách mạng cải tổ toàn diện, nâng cao tính chuyên nghiệp, ứng dụng công nghệ, đồng thời giữ vững bản sắc và sứ mệnh cốt lõi: phục vụ nhân dân, bảo vệ chân lý, lan tỏa giá trị tốt đẹp.
Báo chí hiện đại phải biết kết hợp các giá trị truyền thống như chính xác - kịp thời - định hướng, với kỹ thuật số như video, podcast, infographics, livestream, để tiếp cận người đọc thế hệ mới. Đồng thời, phải kiên trì gìn giữ đạo đức nghề nghiệp, bản lĩnh chính trị, lòng trung thành với nhân dân và lý tưởng cách mạng.
Báo chí cách mạng ngày nay không chỉ làm nhiệm vụ thông tin mà còn phải tham gia vào quá trình kiến tạo xã hội, thúc đẩy cải cách, giám sát quyền lực và phát triển con người. Đó là một sứ mệnh cao cả, đòi hỏi người làm báo không chỉ có năng lực chuyên môn mà còn cần bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và lòng tận tâm.
Tác phẩm báo chí không chỉ là sản phẩm thông tin mà phải là tấm gương phản chiếu tâm thế dân tộc, là kênh truyền cảm hứng, khơi dậy niềm tin và trách nhiệm công dân.
Đặc biệt, trong giai đoạn hiện nay, khi thế giới đang trải qua những biến động khó lường, báo chí cần làm tốt vai trò phản bác luận điệu sai trái, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, giữ gìn sự trong sạch của môi trường thông tin.
Báo chí cách mạng không thể đứng ngoài cuộc trong các vấn đề lớn của đất nước: bảo vệ chủ quyền biển đảo, bảo vệ bản sắc văn hóa, đấu tranh chống tham nhũng, thúc đẩy chuyển đổi số, nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, và đồng hành cùng tiến trình công nghiệp hóa - hiện đại hóa.
Một trăm năm - một chặng đường vẻ vang. Từ ngọn đuốc khai sáng của báo Thanh Niên năm 1925, báo chí cách mạng Việt Nam đã trở thành một dòng chảy mạnh mẽ, giàu bản sắc, gắn bó với sự nghiệp cách mạng của dân tộc.
Nhìn lại hành trình ấy, chúng ta có quyền tự hào về những nhà báo cách mạng - những người “viết giữa chiến hào”, “viết trong máu lửa”, “viết vì nhân dân”. Nhưng đồng thời, chúng ta cũng nhận thấy rõ hơn bao giờ hết những trách nhiệm lớn lao đặt ra trong hiện tại và tương lai.
Kỷ niệm 100 năm báo chí cách mạng không chỉ là dịp để tri ân, mà còn là lời hiệu triệu: phải đổi mới tư duy lãnh đạo báo chí, nâng cao chất lượng đội ngũ nhà báo, xây dựng nền báo chí nhân văn - chuyên nghiệp - hiện đại - vì dân phục vụ.
Với lòng trung thành tuyệt đối với Đảng, với đất nước và nhân dân, với tinh thần dấn thân và không ngừng đổi mới, báo chí cách mạng Việt Nam chắc chắn sẽ tiếp tục sứ mệnh cao cả, viết tiếp những trang sử mới vẻ vang trên con đường phát triển đất nước.
