Lăng Ngô Quyền tại xã Đường Lâm (thị xã Sơn Tây).Hà Nội.
Kỳ 2: Ba triều dựng nước
Phạm Bạch Hổ nói:
-Từ xưa tới nay nước độc lập đều có Quốc hiệu để dùng trong hành chính, quân sự, bang giao. Xin hoàng thượng quyết định.
Phạm Bạch Hổ nói:
-Từ xưa tới nay nước độc lập đều có Quốc hiệu để dùng trong hành chính, quân sự, bang giao. Xin hoàng thượng quyết định.
Ngô Vương đáp:
-Ta biết thời Hùng Vương quốc hiệu là Văn Lang, thời An Dương Vương quốc hiệu là Âu Lạc, thời hai Bà Trưng là Hùng Lạc hạy còn gọi là Lĩnh Nam, thời Lý Nam đế gọi là Vạn Xuân, thời tự chủ của họ Khúc, của Dương Đình Nghệ vẫn gọi là An Nam hay Tĩnh Hải Quân. Bây giờ ta cứ gọi nôm na là Nước Việt vậy.
Triều đình đáp:
-Dạ, tuân lệnh hoàng thượng.
Rồi thời gian trôi đi chớp mắt đã 5 năm. Trong thời gian đó, bằng võ công Bạch Đằng hiển hách, bằng lực lượng quân sự, bằng uy tín của mình, Ngô Vương đã làm cho các thế lực hào trưởng trong nước phải phục tùng chính quyền trung ương, chịu sự thống trị của triều đình Cổ Loa. Cho nên đất nước hòa bình, bách tính sống no ấm yên vui trong những làng mạc nông thôn yên ả, thanh bình. Nhưng thiên hạ, quốc gia và các triều đại là tuân theo một sự vận động không ngừng theo quy luật thăng trầm, thịnh suy, suy thịnh, tan hợp, hợp tan. Bước vào những năm 40 kỷ thứ X, triều đình Cổ Loa bước vào thời kỳ biến động. Sự kiện rõ ràng và nguy nan nhất là sức khỏe của Ngô Vương ngày càng giảm sút, các buổi thiết triều bàn việc nước ngày càng ít đi, hoặc nếu có thì cũng nhiều lần do Thái tử Ngô Xương Ngập chủ trì. Cũng may khi đó đất nước thanh bình, không có sự đe dọa từ phương Bắc, Trung Nguyên chìm trong cục diện tranh hung của Ngũ đại thập quốc, nhà Nam Hán đang trên bờ diệt vong, không còn sức,không còn ý chí sang đánh báo thù trận thua năm 938. Thế rồi một ngày Ngô Vương đang ngồi bỗng nhiên tối xầm mặt mày suýt ngã, may có thị vệ đỡ đem vào giường nằm. Ngô Vương biết đã sắp đi, cho gọi hoàng hậu Dương Thị Như Ngọc, quý phi Dương Phương Lan, Thái sư Dương Tam Kha là anh của Dương hoàng hậu, Thái tử Ngô Xương Ngập và các hoàng tử Ngô Xương Văn, Ngô Càn Hưng, Ngô Nam Hưng vào bên giường. Ngô Vương cầm tay Ngô Xương Ngập mà nói, giọng yếu ớt:
-Cha nay số mệnh ngắn ngủi, đã đến lúc phải đi về tiên thế. Con là con trưởng kế vị cha. Cha mừng là con cũng đã trưởng thành, cũng từng xông pha chiến trận. Con phải làm một ông vua tốt với dân, trung với nước, đặc biệt phải giữ được cơ nghiệp độc lập mà cha ông gian khó, bách tính hy sinh to lớn mới giành lại được. Con phải có hiếu với thân mẫu, tốt và nhân nghĩa bao dung với các em. Có như vậy cha dưới suối vàng mới yên tâm nhắm mắt.
Ngô Xương Ngập quỳ lạy khóc nói:
-Con xin ghi nhớ và làm theo những lời căn dặn của cha.
Ngô Vương lại cầm tay Dương Tam Kha:
-Trong các trụ cột của triều đình, bác là đại thần lại là người nhà. Nay vua mới còn trẻ, bác phải phò tá giúp cho tròn đạo anh em bác cháu, vua tôi. Ngoài ra bác phải giúp đỡ Dương Thái hậu và các cháu.
Dương Tam Kha quỳ nhận cố mệnh:
-Thần xin lĩnh chỉ.
Ngô Vương lại cầm tay Dương hoàng hậu, mắt vua trào ra những giọt nước, ý vua muốn nói nhiều với hoàng hậu nhưng rồi vua im bặt. Ngô Vương đã băng hà, thọ 47 tuổi, ở ngôi 5 năm. Dương hoàng hậu, quý phi Dương Phương Lan và các con đều khóc lóc thảm thiết, lúc đó là năm 944. Ngô Vương ra đi quá sớm ở cái tuổi đang thời kỳ sung mãn về sức lực, đỉnh cao của tài năng trí tuệ và uy tín trong việc kinh bang tế thế. Một con người đã làm cho những kẻ bán nước như Kiều Công Tiễn mặt xanh nanh vàng, hồn bay khỏi xác, một người hai lần làm cho cựu thù của đất nước là triều đình Phiên Ngung nghe đến tên là bàng hoàng như nghe sấm sét, coi giấc mộng Nam chinh là giấc mộng kinh hoàng, Người đã dựng một cột mốc lớn, sừng sững trên con đường đi của lịch sử dân tộc Việt. Than ôi! Con người vĩ đại cũng không thoát khỏi quy luật sinh trụ dị diệt của tạo hóa. Triều đình Cổ Loa và đất nước chìm trong mùa tang tóc bi thương, đã đưa thi hài vị anh hùng về yên nghỉ ở Đường Lâm Phong Châu. Ngô Xương Ngập bước lên ngai vàng làm chủ triều đình cổ Loa và đất Việt.
II
Hai năm sau, đó là năm 946, thành Đại La chìm trong màn đêm mù mịt, không gian giữa trời và đất như nối liền nhau bởi bóng đêm đen. Vài vì sao trên bầu trời nhấp nhánh xa xăm và cô đơn. Gió khua xào xạc rung muôn cây uốn mình trong đêm. Dòng sông Tô Lịch mênh mang vẫn đưa nước về xuôi, dòng nước xanh đen đôi khi ánh lên ánh bạc rồi lại đen mờ trong đêm. Những ánh đèn dầu vàng vọt trong các khu phố leo lét hình như đang thức suốt đêm thâu.
Trong sảnh đường sang trọng của Đại La vẫn bày đặt như xưa, vẫn bàn ghế bằng gỗ lim khắc hoa văn cầu kỳ, khảm ngọc trai tinh xảo. Trên bàn đặt những bộ ấm chén uống trà màu nâu bóng. Cái khác xưa là trên bàn không còn bày đặt những đồ vật ngọc ngà châu báu như thời các quan Tiết Độ sứ nhà Đường. Chủ nhân của thành Đại La không phải là quan Tiết Độ sứ mà là nơi ở của quan Tổng trấn Đại La và là Đại thần triều Ngô Dương Tam Kha và gia đình.
Đêm nay ngồi trên ghế chủ nhân của Đại sảnh đường là Tổng trấn Dương Tam Kha, trước mặt là chiếc bàn kê ngang, tiếp theo là bàn ghế kê dọc cho thuộc cấp ngồi. Ngồi ở bàn dọc là ba người: Trưởng nam của Dương Đình Nghệ là Dương Nhất Kha, người anh thứ hai là Dương Nhị Kha, người thứ ba là Dương Cát Lợi, em con ông chú của ba anh em họ Dương. Cả bốn người đều căng thẳng, uống trà liên tục. Cuộc nghị đàm này mang tính chất bí mật một công việc động trời, liên quan đến ngai vàng của dòng họ Ngô, vận mệnh của đất nước và vận mệnh của dòng họ Dương. Dương Tam Kha lại bê chén nước, uống một ngụm, đặt chén xuống và nói:
-Sở dĩ hôm nay ta bàn với các huynh làm chính biến, lật đổ Ngô Xương Ngập vì có mấy lý do: thứ nhất cái ngai vàng này, giang sơn này sau họ Khúc thì đến họ Dương ta tiếp quản và giữ gìn rất khó nhọc. Cha chúng ta là Dương Đình Nghệ đã đánh bại quân Nam Hán, dành lại quyền tự chủ sau 7 năm Khúc Thừa Mỹ làm mất. Làm được như vậy là họ Dương và cha đã tốn bao công sức chuẩn bị 7 năm trời. Ngô Quyền chỉ là người kế thừa sử dụng lực lượng của chúng ta đánh bại quân Nam Hán năm 938. Vả lại, Ngô Vương cũng chỉ là con rể. Sau chiến thắng, đáng lý phải trả lại ngai vàng cho chúng ta thì đệ ấy lại không làm như vậy, lại ngồi vào ghế Tiết độ sứ mà xưng vương. Nay Ngô Vương đã mất, ta lấy lại ngai vàng là hợp lý.
Dương Tam Kha ngừng lại uống nước và lại nói tiếp:
-Thứ hai, Nam Sách Vương Ngô Xương Ngập ngày nay không thể nào sánh được với Ngô Vương ngày xưa, phần còn quá trẻ, thiếu kinh nghiệm cai trị đất nước, không có tài kinh bang tế thế. Suốt một năm ngồi trên ngai vàng ở Cổ Loa không làm được một việc gì cho đất nước mà đất nước thì có biết bao nhiêu việc bức xúc phải giải quyết, phải làm. Đã thế lại còn thói ích kỷ, chuyên quyền, không coi ai ra gì, coi các bác, các chú và các Đại thần triều đình như cỏ rác. Thử hỏi không phát triển kinh tế, không phát triển quân đội hùng mạnh, nay mai Trung Nguyên kết thúc cục diện Ngũ đại thập quốc, thống nhất quốc gia, nước mà chúng tấn công xâm lược đầu tiên là nước Việt ta, dân tộc khi đó nguy vong mà chúng ta chết không có đất mà chôn. Cho nên đệ cho rằng đệ phải thay thế Ngô Xương Ngập. Các huynh thấy thế nào?
-Ta biết thời Hùng Vương quốc hiệu là Văn Lang, thời An Dương Vương quốc hiệu là Âu Lạc, thời hai Bà Trưng là Hùng Lạc hạy còn gọi là Lĩnh Nam, thời Lý Nam đế gọi là Vạn Xuân, thời tự chủ của họ Khúc, của Dương Đình Nghệ vẫn gọi là An Nam hay Tĩnh Hải Quân. Bây giờ ta cứ gọi nôm na là Nước Việt vậy.
Triều đình đáp:
-Dạ, tuân lệnh hoàng thượng.
Rồi thời gian trôi đi chớp mắt đã 5 năm. Trong thời gian đó, bằng võ công Bạch Đằng hiển hách, bằng lực lượng quân sự, bằng uy tín của mình, Ngô Vương đã làm cho các thế lực hào trưởng trong nước phải phục tùng chính quyền trung ương, chịu sự thống trị của triều đình Cổ Loa. Cho nên đất nước hòa bình, bách tính sống no ấm yên vui trong những làng mạc nông thôn yên ả, thanh bình. Nhưng thiên hạ, quốc gia và các triều đại là tuân theo một sự vận động không ngừng theo quy luật thăng trầm, thịnh suy, suy thịnh, tan hợp, hợp tan. Bước vào những năm 40 kỷ thứ X, triều đình Cổ Loa bước vào thời kỳ biến động. Sự kiện rõ ràng và nguy nan nhất là sức khỏe của Ngô Vương ngày càng giảm sút, các buổi thiết triều bàn việc nước ngày càng ít đi, hoặc nếu có thì cũng nhiều lần do Thái tử Ngô Xương Ngập chủ trì. Cũng may khi đó đất nước thanh bình, không có sự đe dọa từ phương Bắc, Trung Nguyên chìm trong cục diện tranh hung của Ngũ đại thập quốc, nhà Nam Hán đang trên bờ diệt vong, không còn sức,không còn ý chí sang đánh báo thù trận thua năm 938. Thế rồi một ngày Ngô Vương đang ngồi bỗng nhiên tối xầm mặt mày suýt ngã, may có thị vệ đỡ đem vào giường nằm. Ngô Vương biết đã sắp đi, cho gọi hoàng hậu Dương Thị Như Ngọc, quý phi Dương Phương Lan, Thái sư Dương Tam Kha là anh của Dương hoàng hậu, Thái tử Ngô Xương Ngập và các hoàng tử Ngô Xương Văn, Ngô Càn Hưng, Ngô Nam Hưng vào bên giường. Ngô Vương cầm tay Ngô Xương Ngập mà nói, giọng yếu ớt:
-Cha nay số mệnh ngắn ngủi, đã đến lúc phải đi về tiên thế. Con là con trưởng kế vị cha. Cha mừng là con cũng đã trưởng thành, cũng từng xông pha chiến trận. Con phải làm một ông vua tốt với dân, trung với nước, đặc biệt phải giữ được cơ nghiệp độc lập mà cha ông gian khó, bách tính hy sinh to lớn mới giành lại được. Con phải có hiếu với thân mẫu, tốt và nhân nghĩa bao dung với các em. Có như vậy cha dưới suối vàng mới yên tâm nhắm mắt.
Ngô Xương Ngập quỳ lạy khóc nói:
-Con xin ghi nhớ và làm theo những lời căn dặn của cha.
Ngô Vương lại cầm tay Dương Tam Kha:
-Trong các trụ cột của triều đình, bác là đại thần lại là người nhà. Nay vua mới còn trẻ, bác phải phò tá giúp cho tròn đạo anh em bác cháu, vua tôi. Ngoài ra bác phải giúp đỡ Dương Thái hậu và các cháu.
Dương Tam Kha quỳ nhận cố mệnh:
-Thần xin lĩnh chỉ.
Ngô Vương lại cầm tay Dương hoàng hậu, mắt vua trào ra những giọt nước, ý vua muốn nói nhiều với hoàng hậu nhưng rồi vua im bặt. Ngô Vương đã băng hà, thọ 47 tuổi, ở ngôi 5 năm. Dương hoàng hậu, quý phi Dương Phương Lan và các con đều khóc lóc thảm thiết, lúc đó là năm 944. Ngô Vương ra đi quá sớm ở cái tuổi đang thời kỳ sung mãn về sức lực, đỉnh cao của tài năng trí tuệ và uy tín trong việc kinh bang tế thế. Một con người đã làm cho những kẻ bán nước như Kiều Công Tiễn mặt xanh nanh vàng, hồn bay khỏi xác, một người hai lần làm cho cựu thù của đất nước là triều đình Phiên Ngung nghe đến tên là bàng hoàng như nghe sấm sét, coi giấc mộng Nam chinh là giấc mộng kinh hoàng, Người đã dựng một cột mốc lớn, sừng sững trên con đường đi của lịch sử dân tộc Việt. Than ôi! Con người vĩ đại cũng không thoát khỏi quy luật sinh trụ dị diệt của tạo hóa. Triều đình Cổ Loa và đất nước chìm trong mùa tang tóc bi thương, đã đưa thi hài vị anh hùng về yên nghỉ ở Đường Lâm Phong Châu. Ngô Xương Ngập bước lên ngai vàng làm chủ triều đình cổ Loa và đất Việt.
II
Hai năm sau, đó là năm 946, thành Đại La chìm trong màn đêm mù mịt, không gian giữa trời và đất như nối liền nhau bởi bóng đêm đen. Vài vì sao trên bầu trời nhấp nhánh xa xăm và cô đơn. Gió khua xào xạc rung muôn cây uốn mình trong đêm. Dòng sông Tô Lịch mênh mang vẫn đưa nước về xuôi, dòng nước xanh đen đôi khi ánh lên ánh bạc rồi lại đen mờ trong đêm. Những ánh đèn dầu vàng vọt trong các khu phố leo lét hình như đang thức suốt đêm thâu.
Trong sảnh đường sang trọng của Đại La vẫn bày đặt như xưa, vẫn bàn ghế bằng gỗ lim khắc hoa văn cầu kỳ, khảm ngọc trai tinh xảo. Trên bàn đặt những bộ ấm chén uống trà màu nâu bóng. Cái khác xưa là trên bàn không còn bày đặt những đồ vật ngọc ngà châu báu như thời các quan Tiết Độ sứ nhà Đường. Chủ nhân của thành Đại La không phải là quan Tiết Độ sứ mà là nơi ở của quan Tổng trấn Đại La và là Đại thần triều Ngô Dương Tam Kha và gia đình.
Đêm nay ngồi trên ghế chủ nhân của Đại sảnh đường là Tổng trấn Dương Tam Kha, trước mặt là chiếc bàn kê ngang, tiếp theo là bàn ghế kê dọc cho thuộc cấp ngồi. Ngồi ở bàn dọc là ba người: Trưởng nam của Dương Đình Nghệ là Dương Nhất Kha, người anh thứ hai là Dương Nhị Kha, người thứ ba là Dương Cát Lợi, em con ông chú của ba anh em họ Dương. Cả bốn người đều căng thẳng, uống trà liên tục. Cuộc nghị đàm này mang tính chất bí mật một công việc động trời, liên quan đến ngai vàng của dòng họ Ngô, vận mệnh của đất nước và vận mệnh của dòng họ Dương. Dương Tam Kha lại bê chén nước, uống một ngụm, đặt chén xuống và nói:
-Sở dĩ hôm nay ta bàn với các huynh làm chính biến, lật đổ Ngô Xương Ngập vì có mấy lý do: thứ nhất cái ngai vàng này, giang sơn này sau họ Khúc thì đến họ Dương ta tiếp quản và giữ gìn rất khó nhọc. Cha chúng ta là Dương Đình Nghệ đã đánh bại quân Nam Hán, dành lại quyền tự chủ sau 7 năm Khúc Thừa Mỹ làm mất. Làm được như vậy là họ Dương và cha đã tốn bao công sức chuẩn bị 7 năm trời. Ngô Quyền chỉ là người kế thừa sử dụng lực lượng của chúng ta đánh bại quân Nam Hán năm 938. Vả lại, Ngô Vương cũng chỉ là con rể. Sau chiến thắng, đáng lý phải trả lại ngai vàng cho chúng ta thì đệ ấy lại không làm như vậy, lại ngồi vào ghế Tiết độ sứ mà xưng vương. Nay Ngô Vương đã mất, ta lấy lại ngai vàng là hợp lý.
Dương Tam Kha ngừng lại uống nước và lại nói tiếp:
-Thứ hai, Nam Sách Vương Ngô Xương Ngập ngày nay không thể nào sánh được với Ngô Vương ngày xưa, phần còn quá trẻ, thiếu kinh nghiệm cai trị đất nước, không có tài kinh bang tế thế. Suốt một năm ngồi trên ngai vàng ở Cổ Loa không làm được một việc gì cho đất nước mà đất nước thì có biết bao nhiêu việc bức xúc phải giải quyết, phải làm. Đã thế lại còn thói ích kỷ, chuyên quyền, không coi ai ra gì, coi các bác, các chú và các Đại thần triều đình như cỏ rác. Thử hỏi không phát triển kinh tế, không phát triển quân đội hùng mạnh, nay mai Trung Nguyên kết thúc cục diện Ngũ đại thập quốc, thống nhất quốc gia, nước mà chúng tấn công xâm lược đầu tiên là nước Việt ta, dân tộc khi đó nguy vong mà chúng ta chết không có đất mà chôn. Cho nên đệ cho rằng đệ phải thay thế Ngô Xương Ngập. Các huynh thấy thế nào?
PGS TS Cao Văn Liên
