Đức ông Trần Quốc Nghiễn là con trai cả của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn, cháu đích tôn của An Sinh Vương Trần Liễu, cháu ruột của vua Trần Thái Tông. Năm 1282, ông kết hôn với công chúa Thiên Thụy, trở thành Phò mã của vua Trần Thánh Tông. Ông là vị tướng tài giỏi, văn võ song toàn, một người con tận hiếu, bề tôi tận trung.
Trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông, Trần Quốc Nghiễn cùng với cha Trần Quốc Tuấn và các danh tướng nhà Trần lập nhiều chiến công vang dội. Trong dịp định công dẹp giặc Nguyên vào tháng 4 năm Kỷ Sửu (1289), triều đình tiến phong Hưng Đạo Vương làm Đại Vương, Hưng Vũ Vương Trần Quốc Nghiễn làm Khai Quốc công, Hưng Nhượng Vương Trần Quốc Tảng làm Tiết độ sứ. Sau chiến thắng giặc Nguyên, Hưng Vũ Vương Trần Quốc Nghiễn về xã Chung Mỹ, huyện Thuỷ Đường, phủ Kinh Môn, trấn Hải Dương (nay là huyện Thuỷ Nguyên, TP Hải Phòng) chiêu tập lưu dân làm ăn yên ổn. Khi ông mất được lập đình thờ phụng là Thành hoàng.
Với vùng đất Quảng Ninh, trong chiến công chung của quân dân nhà Trần, đặc biệt là trận chiến trên sông Bạch Đằng lần thứ 3 năm 1288 không thể thiếu công lao của Hưng Vũ Vương Trần Quốc Nghiễn. Để ghi nhớ công lao dẹp giặc tại vùng Đông Bắc Tổ quốc, nhân dân đã lập một ngôi đền dựng bên núi Bài Thơ.
Theo sử sách, đền Đức ông Trần Quốc Nghiễn được xây dựng tại đây vào khoảng cuối thế kỷ XIII, đền trải qua nhiều lần trùng tu, theo văn bia trùng tu tại đền, thì vào năm Quý Sửu (1913) các chủ thuyền thường hay qua lại đây phục dựng lại đền để tưởng nhớ công lao của ông. Đền có tên chữ là Phúc Linh từ (Đền Phúc Linh) nay thuộc phường Hồng Gai, TP Hạ Long. Đây là một ngôi đền có vị trí đẹp, trên nền đất cao, mặt hướng ra vịnh Hạ Long, có kiến trúc kiểu chữ đinh gồm 3 gian bái đường và 1 gian hậu cung. Trong đền có đầy đủ nghi trượng, bát bửu, các đồ tế khí... Trong khuôn viên của đền nay vẫn còn nguyên vẹn một giếng nước cổ xưa, mặc dù nằm sát ngay cạnh biển nhưng nước giếng rất trong và ngọt. Cũng theo truyền thuyết xưa kia, ngôi đền này từng là nơi dừng chân của những người đi biển. Họ vào đây để lấy nước ngọt, nhờ đó mà cuộc sống mưu sinh trên biển của họ được đảm bảo. Bởi vậy, ngôi đền không chỉ có ý nghĩa tâm linh, mà xa xưa, nó còn quan trọng với những người đi biển, giúp họ chuẩn bị tốt hơn cho những chuyến đi biển đầy khó khăn, sóng gió….
Đền Đức Ông nằm trong Cụm di tích núi Bài Thơ - chùa Long Tiên
Lễ hội đền Đức ông Trần Quốc Nghiễn được phục dựng lại từ năm 2008. Hằng năm, cứ đến độ cuối tháng 3 âm lịch, nhân dân trong vùng lại nô nức về đây dự hội và đã trở thành nét văn hóa truyền thống của người dân nơi đây. Phần lễ bao gồm lễ mục dục, lễ bạch văn khai hội, lễ tế thánh tại đền Đức Ông, sau đó rước kiệu long ngai bài vị Đức Ông từ đền qua đường 25 tháng 4, đến đường Lê Thánh Tông, dừng lại ở chùa Long Tiên, rồi lại rước kiệu về đền, lễ phóng sinh, thả hoa đăng trên biển. Phần hội tổ chức hát chầu văn, ca trù, múa lân, rồng, trò chơi đẩy gậy, kéo co, cờ người…
Vào thời điểm diễn ra lễ hội, đền Đức ông Trần Quốc Nghiễn đã thu hút hàng vạn tăng ni, phật tử, người dân và du khách đến tham quan. Nếu đến đây vào đúng dịp lễ hội, buổi tối du khách còn có cơ hội được tham gia vào một hoạt động hết sức ý nghĩa, đó là nghi lễ thả hoa đăng trên biển cầu mong một năm mưa thuận gió hòa cho những người đi biển và những người sống ven biển.
Đền nằm trong Cụm di tích núi Bài Thơ - chùa Long Tiên được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VHTTDL) xếp hạng di tích lịch sử, danh thắng cấp quốc gia năm 1992.
Quang Vinh
Theo baodulich.net.vn
