Quỳ Châu là địa phương giàu truyền thống đoàn kết và yêu nước, trải qua các thời kỳ lịch sử, nhất là từ khi có Đảng Cộng sản lãnh đạo, mảnh đất với danh xưng 600 năm đã được các thế hệ cán bộ, nhân dân kế tiếp nhau chung sức, chung lòng, cần cù sáng tạo trong lao động, kiên cường, dũng cảm sát cánh cùng nhân dân cả nước đấu tranh chống giặc ngoại xâm, giành độc lập thống nhất Tổ quốc và xây dựng quê hương ngày càng phát triển.
Trước Cách mạng Tháng Tám năm 1945, cơ sở Đảng Cộng sản Đông Dương và cơ sở các tổ chức cách mạng chưa phát triển tới huyện Quỳ Châu, đồng bào các dân tộc trong huyện đang bị chìm đắm trong bóng đen nô lệ của thực dân Pháp. Bọn thổ ty lang đạo, đại diện cho giai cấp phong kiến ở Quỳ Châu dựa vào thực dân Pháp thay nhau nắm giữ chính quyền, đàn áp, bóc lột nhân dân từ đời này qua đời khác.
Ngày 15 tháng 8 năm 1945 chính phủ Nhật buộc phải đầu hàng Đồng minh vô điều kiện. Thời cơ ngàn năm có một, Trung ương Đảng và Chính phủ ta đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, phát động toàn dân nổi dậy tổng khởi nghĩa giành chính quyền. Sau khi Uỷ ban khởi nghĩa Trung ương ra lệnh tổng khởi nghĩa trên toàn quốc, Việt Minh liên tỉnh Nghệ Tĩnh cử đồng chí Chu Huệ (quê xã Diễn Trường, huyện Diễn Châu), một đảng viên cộng sản hoạt động từ năm 1930 vừa thoát tù đế quốc trở về đang tham gia trong Ủy ban khởi nghĩa huyện Nghĩa Đàn lên phụ trách huyện Quỳ Châu.
Ngày 28/8/1945 đồng chí Chu Huệ dựa vào những người có cảm tình với cách mạng và đồng bào các dân tộc vùng Kẻ Bọn và các làng xã vùng xung quanh huyện lỵ mít tinh, biểu tình. Lần đầu tiên trong lịch sử huyện Qùy Châu xiết chặt tay nhau giương cao ngọn cờ đỏ sao vàng biểu tình hô vang khẩu hiệu đoàn kết bảo vệ cách mạng. Bằng nhiều hình thức và phương pháp, chính quyền cách mạng đã hạn chế được sự phản ứng của lực lượng lâu nay làm tay sai cho đế quốc, nhanh chóng ổn định được tình hình và tạo điều kiện thuận lợi cho các cán bộ Đảng tổ chức, phát động quần chúng xây dựng cơ sở cách mạng. Khí thế cách mạng ở huyện Quỳ Châu cũng được cổ vũ và nâng cao, khi đồng bào các dân tộc được nghe Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập tại Vườn hoa Ba Đình, Hà Nội trong ngày 2 tháng 9 năm 1945.
Hội nghị Tỉnh uỷ Nghệ An ngày 2 tháng 10 năm 1945 cử đồng chí Mai Kính (tức Hồng), nguyên uỷ viên xứ uỷ Trung kỳ năm 1931 vừa ở nhà tù đế quốc về lên xây dựng cơ sở cách mạng ở huyện Quỳ Châu. Dựa vào số quần chúng được đồng chí Chu Huệ tuyên truyền giác ngộ, đồng chí Mai Kính lập ra Ban chấp hành Mặt trận Việt Minh huyện Quỳ Châu gồm 6 uỷ viên do đồng chí Mai Kính chủ nhiệm.
Ngày 19 tháng 12 năm 1946, cuộc kháng chiến toàn quốc bùng nổ, Pháp dùng đất Lào làm bàn đạp tấn công vào hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Tháng 3 năm 1947, Tỉnh uỷ Nghệ An họp hội nghị nhận định tình hình và bàn về công tác bố phòng kháng chiến chống sự xâm lược của thực dân Pháp. Ở huyện Quỳ Châu, do những luận điệu tuyên truyền xuyên tạc của bọn phản động nên cán bộ chính trị người Kinh ở miền xuôi lên hoạt động hết sức khó khăn. Đồng chí Mai Kính bị bọn chúng gây rối không còn phát huy được chức năng. Liên khu uỷ điều động đồng chí Nguyễn Quốc Sủng, một cán bộ của huyện Diễn Châu lên tăng cường cho Quỳ Châu để xây dựng phong trào. Để thống nhất chỉ đạo mọi mặt công tác giữa Đại đội 58 với các cán bộ địa phương, ngày 5/7/1947, tại chòm Tân Lạc (nay là thị trấn Tân Lạc), chi bộ Hoàng Văn Thụ được thành lập gồm 4 đồng chí: Nguyễn Quốc Sủng, làm Bí thư; Tăng Ba, đại đội trưởng Đại đội 58; Trần Phố, Chính trị viên Đại đội 58; Lang Văn Thịnh, cán bộ xã Tri Lễ.
Sự ra đời của chi bộ Hoàng Văn Thụ đã tạo ra một bước ngoặt lịch sử quan trọng cho phong trào cách mạng ở Quỳ Châu. Đây là kết quả của sự tiếp nối truyền thống đấu tranh quật cường của nhân dân các dân tộc Quỳ Châu từ nhiều thế kỷ trước, là thắng lợi rất quan trọng của tư tưởng vô sản trong cuộc đấu tranh với kẻ thù, điều đó đã tạo nền móng vững chắc cho sự phát triển thành Đảng bộ huyện Quỳ Châu sau này. Chi bộ Hoàng Văn Thụ là hạt nhân chính trị ở cơ sở, chi bộ Đảng đầu tiên đóng vai trò xúc tiến các hoạt động tuyên truyền, tập hợp, lãnh đạo quần chúng thực hiện các phong trào cách mạng do Đảng Cộng sản Đông Dương phát động.
Từ khi thành lập, chi bộ Đảng đã khéo léo dựa vào dân để tuyên truyền, vận động, tập hợp sức mạnh đoàn kết trong việc đánh bại thù trong, ngăn chặn giặc ngoài, bảo vệ và củng cố tổ chức Đảng, chính quyền. Qua đó góp phần qua trọng vào việc ổn định và làm chủ tình hình huyện Quỳ Châu nói riêng, vùng Tây Bắc Nghệ An nói chung góp phần quan trọng vào sự nghiệp cách mạng chung của dân tộc từ kháng chiến chống Pháp đến hết kháng chiến chống Mỹ, giải phóng miền Nam thống nhất đất nước 1975. Từ 1975 đến nay, bước qua chiến tranh, Đảng bộ huyện tiếp tục tập hợp, lãnh đạo cán bộ, đảng viên và nhân dân phát triển kinh tế, xây dựng đời sống văn hóa, giữ vững quốc phòng - an ninh, từng bước nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân.
Đi cùng lịch sử dân tộc, trong 75 năm qua, Đảng bộ huyện Quỳ Châu đã lãnh đạo nhân dân vượt mọi khó khăn gian khổ, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong các cuộc chiến tranh vệ quốc, toàn huyện đã có hàng nghìn thanh niên lên dường nhập ngũ, trong đó có 270 liệt sỹ, 135 thương bệnh binh, 12 Mẹ Việt Nam anh hùng.
Ghi nhận những thành tích đã đạt được của Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân Quỳ Châu trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, nhân dịp kỷ niệm 600 năm Danh xưng, huyện đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương lao động hạng Ba. Trong những năm qua nhiều tập thể, cá nhân được Đảng, Nhà nước, Chính phủ, các bộ ngành từ Trung ương đến tỉnh trao tặng cờ thi đua, danh hiệu và phần thưởng cao quý khác.
Sau hơn 35 năm thực hiện đường lối đổi mới của Đảng và nhà nước, Đảng bộ Quỳ Châu đã lãnh đạo nhân dân phát triển kinh tế - xã hội, đẩy lùi đói nghèo, lạc hậu; từng bước xây dựng quê hương ngày càng phát triển về mọi mặt. Tuy còn một số tồn tại, hạn chế, song những kết quả đạt được là rất to lớn: cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực, theo hướng giảm tỷ trọng nông, lâm, thủy sản (từ 54% năm 2005 giảm xuống còn 33,7% năm 2021), tăng tỷ trọng các ngành công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp và xây dựng cơ bản (đạt 23,6%), riêng tỷ trọng ngành thương mại, dịch vụ (tăng từ 26,3% năm 2005 lên 42,7% vào năm 2021). Hình thành các khu vực sản xuất tập trung như: vùng trồng cây nguyên liệu, vùng cây ăn quả; vùng lúa… Sản xuất tiểu thủ công nghiệp, thương mại dịch vụ, du lịch có xu hướng phát triển tốt. Lâm nghiệp được tổ chức lại theo hướng xã hội hóa, lấy chăm sóc, nuôi trồng, bảo vệ rừng là chính, từng bước xóa bỏ tình trạng phá rừng… đưa độ che phủ rừng của huyện đứng đầu tỉnh Nghệ An, đạt 78% (năm 2020). Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội được xây dựng đồng bộ. Đến nay, 11/11 xã đã có hệ thống giao thông được nhựa và bê tông hóa, ô tô đi lại thuận tiện. 100% trụ sở làm việc UBND xã và trạm Y tế được xây dựng khang trang. Tỷ lệ hộ được sử dụng điện đạt 94,2%. Toàn huyện có 34/37 trường đạt chuẩn quốc gia, 89,7% phòng học được kiên cố hoá và nhiều công trình phúc lợi khác. Có 2/11 xã (xã Châu Tiến, Châu Bính) và 30 bản đạt chuẩn Nông thôn mới; bình quân toàn huyện đạt 14 tiêu chí. Đời sống tinh thần, vật chất của nhân dân từng bước được nâng lên. Thu nhập bình quân đầu người không ngừng tăng cao, từ 4.602.000 đồng năm 2005 lên 42,3 triệu đồng năm 2021. Quốc phòng - an ninh được giữ vững. Công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng và xây dựng hệ thống chính trị đạt nhiều kết quả tích cực; hiệu lực, hiệu quả quản lý, điều hành của chính quyền các cấp được nâng lên. Diện mạo nông thôn Quỳ Châu có sự thay đổi rõ nét, tạo ra thế và lực mới để Đảng bộ và nhân dân trong huyện bước vào thời kỳ phát triển mới.
Những kết quả đạt được đó khẳng định tính đúng đắn trong từng chủ trương đường lối lãnh đạo của Đảng bộ. Đó là: gắn chặt việc phát kinh tế với an ninh quốc phòng; đẩy mạnh chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi, cơ cấu mùa vụ và chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng cơ cấu nông - lâm - công nghiệp; bảo vệ tài nguyên rừng và môi trường, mở rộng các mặt hàng nông, lâm sản để xuất khẩu và mở rộng quan hệ kinh tế ra ngoài phạm vi lãnh thổ. Chú trọng xây dựng kết cấu hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực; chăm lo các vấn đề xã hội, đặc biệt là an sinh xã hội; đẩy mạnh phát triển văn hóa - giáo dục và khoa học công nghệ; giữ vững an ninh chính trị và trật tự, an toàn xã hội. Phát huy truyền thống, tính tiên phong và bản chất cách mạng, xây dựng Đảng bộ trong sạch vững mạnh.
75 năm lãnh đạo xây dựng, bảo vệ và phát triển quê hương của Đảng bộ Quỳ Châu là một quá trình đấu tranh gian khổ, nhiều thăng trầm và sóng gió nhưng cũng rất vẻ vang. Từ những ngày đầu tiên của cách mạng, Tỉnh uỷ phải đưa cán bộ, đảng viên, bộ đội ở miền xuôi lên xây dựng cơ sở cách mạng ở miền núi. Các đồng chí cán bộ của Đảng, bộ đội Cụ Hồ đã “cùng ăn, cùng ở, cùng làm” với đồng bào các dân tộc, kiên trì thực hiện đường lối cơ bản, chính sách dân tộc của Đảng là: “các dân tộc đoàn kết, bình đẳng, giúp đỡ nhau cùng tiến bộ”, kiên trì bồi dưỡng, giác ngộ cách mạng, nâng cao trình độ cho cán bộ nhân dân. Từ đây, cơ sở Đảng, chính quyền và các đoàn thể được thành lập và nhanh chóng trưởng thành đưa phong trào cách mạng của Quỳ Châu tiến kịp phong trào chung của cả nước.
Chính sách dân tộc đã xuyên suốt trong quá trình lãnh đạo cách mạng trong từng giai đoạn, thể hiện bằng sự quan tâm khuyến khích phát triển mọi mặt ở miền núi; tăng cường giao lưu kinh tế, văn hoá giữa miền ngược với miền xuôi. Nhờ vậy đã thúc đẩy nhanh chóng quá trình phát triển cách mạng tạo ra những biến đổi trên nhiều lĩnh vực của huyện Quỳ Châu.
Trong quá trình lãnh đạo, chỉ đạo, Đảng bộ huyện luôn quán triệt sâu sắc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tôn trọng và lắng nghe ý kiến của nhân dân, lấy phong trào quần chúng để xây dựng Đảng bộ và ngược lại tăng cường xây dựng Đảng để đẩy mạnh cao trào cách mạng quần chúng, Vì thế, Đảng bộ đã tập hợp nhân dân đoàn kết nhất trí xung quanh Đảng bộ, quyết tâm thực hiện thắng lợi mọi nhiệm vụ chính trị do Đảng bộ đề ra.
Từ khi thành lập cho tới nay, Đảng bộ đã luôn chăm lo việc xây dựng Đảng về tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ. Trong từng thời kỳ lịch sử, Đảng bộ đã luôn xác định đúng nhiệm vụ chính trị của mình; chăm lo việc bồi dưỡng, trau dồi đạo đức, phẩm chất, nâng cao trình độ hiểu biết và năng lực lãnh đạo cho mọi đảng viên; đẩy mạnh đấu tranh phê bình, tự phê bình, đấu tranh không khoan nhượng với những biểu hiện sai trái trong Đảng, kiên trì giáo dục, bồi dưỡng đảng viên chậm tiến, chăm lo củng cố tổ chức đảng yếu kém, đồng thời kiên quyết đưa ra khỏi đảng những đảng viên thoái hoá, biến chất. Nhờ vậy, Đảng bộ luôn giữ vững khối đoàn kết nhất trí trong Đảng; năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng bộ không ngừng được nâng cao. Đây là nhân tố bao trùm, có tác dụng quyết định mọi thành công.
Đồng bào các dân tộc sống trên đất Quỳ Châu từ xưa vốn có truyền thống yêu nước, căm thù giặc, đoàn kết chặt chẽ trong cộng đồng, kiên cường, dũng cảm, cần cù, sáng tạo trong đấu tranh và lao động sản xuất. Từ khi có Đảng, truyền thống quý báu của quê hương Quỳ Châu được phát huy cao độ. Nhân dân một lòng tin tưởng Đảng Cộng sản Việt Nam và Bác Hồ kính yêu, tin tưởng vào Đảng bộ huyện, càng sát cánh bên nhau đoàn kết thống nhất trong cơ chế Đảng lãnh đạo, nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ. Đây chính là sức mạnh tổng hợp tạo ra mọi thắng lợi cách mạng.
Nhìn lại chặng đường 75 năm qua kể từ khi đươc thành lập, Đảng bộ và chính quyền nhân dân trong huyện rất đỗi tự hào, phấn khởi trước những thành tựu cùng sự đổi thay toàn diện, sâu sắc trên mọi lĩnh vực. Có được kết quả đó, Đảng bộ và nhân dân Quỳ Châu vô cùng biết ơn Đảng quang vinh, biết ơn vô hạn công lao trời biển của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại - Người sáng lập và rèn luyện Đảng ta, lãnh tụ kính yêu của dân tộc và cách mạng Việt Nam.
