Trong bối cảnh hiện đại hóa và toàn cầu hóa, tín ngưỡng thờ Mẫu đã có những biến đổi nhất định để thích nghi với cuộc sống hiện đại. Các lễ hội, nghi thức thờ cúng không chỉ diễn ra tại các đền, phủ truyền thống mà còn xuất hiện trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội. Điều này không chỉ giúp duy trì và phát triển tín ngưỡng mà còn tạo điều kiện cho nhiều người, đặc biệt là giới trẻ, tiếp cận và tìm hiểu về giá trị văn hóa truyền thống.
Một trong những bước ngoặt quan trọng trong sự phát triển của tín ngưỡng thờ Mẫu là việc UNESCO công nhận "Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt" là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại vào năm 2016. Sự công nhận này không chỉ khẳng định giá trị văn hóa, tâm linh của tín ngưỡng thờ Mẫu mà còn thúc đẩy việc bảo tồn và phát triển trong cộng đồng.
Trong cuộc sống hiện đại, tín ngưỡng thờ Mẫu giữ vai trò quan trọng trong đời sống tâm linh của người dân. Nhiều người tìm đến các đền, phủ để cầu nguyện, xin lộc, xin bình an và sức khỏe. Các nghi lễ hầu đồng, một phần không thể thiếu của tín ngưỡng thờ Mẫu, không chỉ là dịp để người dân thể hiện lòng tôn kính với các vị thần mà còn là cơ hội để họ giải tỏa tâm lý, tìm kiếm sự an ủi và động viên trong cuộc sống.
Cùng với sự phát triển của du lịch tâm linh, các đền, phủ thờ Mẫu đã trở thành điểm đến hấp dẫn đối với du khách trong và ngoài nước. Những ngôi đền như Phủ Dầy (Nam Định), Phủ Tây Hồ (Hà Nội), Đền Mẫu Hưng Yên không chỉ là nơi hành hương mà còn là điểm du lịch văn hóa đặc sắc. Du khách đến đây không chỉ để cầu nguyện mà còn để tìm hiểu về lịch sử, văn hóa và tham gia vào các hoạt động lễ hội truyền thống.
Mặc dù tín ngưỡng thờ Mẫu đang phát triển mạnh mẽ, nhưng cũng đối mặt với nhiều thách thức. Sự thương mại hóa, biến tướng trong các nghi lễ và việc hiểu sai lệch về tín ngưỡng là những vấn đề cần được giải quyết. Đồng thời, cần có những chính sách, biện pháp cụ thể để bảo tồn và phát huy giá trị của tín ngưỡng thờ Mẫu, đồng thời giáo dục cho thế hệ trẻ về tầm quan trọng của di sản văn hóa này.
Tín ngưỡng thờ Mẫu không chỉ là một phần của di sản văn hóa dân tộc mà còn là biểu tượng của lòng thành kính, sự tôn trọng và niềm tin vào sức mạnh bảo trợ của các vị thần Mẫu. Trong giai đoạn hiện nay, tín ngưỡng thờ Mẫu đang phát triển mạnh mẽ, thích nghi với những thay đổi của xã hội hiện đại, đồng thời đóng vai trò quan trọng trong việc giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
Để tín ngưỡng thờ Mẫu tiếp tục phát triển bền vững, chúng ta cần thực hiện một số biện pháp cụ thể nhằm bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa và giáo dục cộng đồng.
Cần tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, giáo dục về giá trị và ý nghĩa của tín ngưỡng thờ Mẫu thông qua các phương tiện truyền thông, trường học và các tổ chức văn hóa. Đặc biệt, cần chú trọng giáo dục thế hệ trẻ về tầm quan trọng của việc giữ gìn và phát huy di sản văn hóa này. Cần biên soạn các tài liệu học tập, sách báo, tạp chí, và các khóa học trực tuyến về tín ngưỡng thờ Mẫu để giúp người dân hiểu rõ hơn về lịch sử, phong tục và giá trị văn hóa của tín ngưỡng thờ Mẫu.
Bảo tồn, tu bổ và phát huy giá trị của các đền, phủ thờ Mẫu, đồng thời quản lý chặt chẽ để tránh tình trạng thương mại hóa và biến tướng. Duy trì và tổ chức các lễ hội, nghi lễ truyền thống của tín ngưỡng thờ Mẫu một cách trang trọng, đúng với phong tục và truyền thống, đồng thời đảm bảo không để các yếu tố thương mại làm mất đi tính thiêng liêng của các lễ hội này.
Đẩy mạnh công tác nghiên cứu khoa học về tín ngưỡng thờ Mẫu, bao gồm các khía cạnh lịch sử, văn hóa, xã hội và tâm linh. Các kết quả nghiên cứu sẽ giúp cung cấp cơ sở lý luận vững chắc cho việc bảo tồn và phát huy tín ngưỡng thờ Mẫu. Chú trọng công tác sưu tầm, bảo quản và số hóa các tài liệu, hiện vật liên quan đến tín ngưỡng thờ Mẫu, bao gồm sách vở, tranh ảnh, hiện vật cổ, để bảo tồn và dễ dàng tiếp cận cho nghiên cứu và giáo dục.
Nhà nước và các tổ chức văn hóa cần có các chính sách hỗ trợ tài chính, kỹ thuật và pháp lý cho các hoạt động bảo tồn và phát huy tín ngưỡng thờ Mẫu. Hỗ trợ các cộng đồng thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu thông qua các chương trình đào tạo, tư vấn và khuyến khích sự tham gia của cộng đồng trong các hoạt động bảo tồn văn hóa. Kết hợp tín ngưỡng thờ Mẫu với phát triển du lịch tâm linh, tạo ra các tour du lịch văn hóa, lễ hội để giới thiệu và quảng bá tín ngưỡng này đến du khách trong và ngoài nước. Tuy nhiên, cần đảm bảo rằng việc phát triển du lịch không làm mất đi tính thiêng liêng và bản sắc của tín ngưỡng.
Tăng cường hợp tác quốc tế trong việc bảo tồn và phát huy tín ngưỡng thờ Mẫu, học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia khác trong việc bảo tồn di sản văn hóa. Nâng cấp cơ sở hạ tầng tại các đền, phủ thờ Mẫu để tạo điều kiện thuận lợi cho người dân tham gia các nghi lễ và hoạt động tâm linh. Đảm bảo không gian thiêng liêng, yên tĩnh và trang nghiêm tại các địa điểm thờ cúng để người dân có thể thực hành tín ngưỡng một cách trang trọng và tôn kính. Những biện pháp này cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chính quyền, các tổ chức văn hóa và cộng đồng để đảm bảo tín ngưỡng thờ Mẫu được bảo tồn và phát triển bền vững, đồng thời giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc.
