Ngày 18/7/1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 231-SL/M cho phép chính quyền miền Nam Trung bộ in và phát hành Tín phiếu ở vùng tự do Liên Khu V (có giá trị như Giấy bạc Việt Nam). Thực hiện Sắc lệnh trên, đồng chí Phạm Văn Đồng và Ủy ban kháng chiến Hành chính Nam Trung bộ quyết định thành lập xưởng in Tín phiếu đặt tại xóm Xà Nay, thôn Chàm Rao, xã Sơn Nham, huyện Sơn Hà vào tháng 9/1947.
Xưởng in Tín phiếu có 50 cán bộ, công nhân. Xưởng có nhiệm vụ in và phát hành Tín phiếu phục vụ cuộc kháng chiến kiến quốc của quân dân Nam Trung bộ. Xưởng được xây dựng tại Xà Nay, có diện tích 2ha, gồm 2 khu nhà chính: khu nhà xưởng, khu nhà ở và nhà làm việc.
Các loại Tín phiếu được in và phát hành lúc bấy giờ có mệnh giá một đồng, năm đồng, hai mươi đồng, năm mươi đồng, một trăm đồng, năm trăm đồng. Mỗi tờ tín phiếu có in hình Chủ tịch Hồ Chí Minh, có chữ ký của đồng chí Phạm Văn Đồng - đại diện Chính phủ Trung ương và đồng chí Nguyễn Duy Trinh - đại diện Ủy ban hành chính Trung Bộ. Xưởng in Tín phiếu của Liên Khu V đặt tại Xà Nay kết thúc nhiệm vụ lịch sử của mình vào tháng 01/1950, sau đó được di dời về xã Trà Bình, huyện Trà Bồng tiếp tục hoạt động đến tháng 6/1951.
Như vậy, xưởng in tín phiếu ở Xà Nay, huyện Sơn Hà hoạt động gần 03 năm, nhưng đã in một khối lượng lớn tín phiếu không chỉ để lưu hành không chỉ ở vùng tự do Nam – Ngãi – Bình – Phú với 2,5 triệu dân mà còn được đưa vào buôn bán ở một số vùng bị địch kiểm soát như Đà Nẵng, Khánh Hòa, Ninh Thuận, Bình Thuận. Tín phiếu của Liên khu 5 đã trở mang một giá trị lịch sử đặc biệt, góp phần phát triển sản xuất, lưu thông hàng hóa, xây dựng nền kinh tế tự túc ở Liên khu V, tự cung cấp đủ cho chiến trường miền Nam Trung bộ và Tây Nguyên. Đồng thời, làm nghĩa vụ quốc tế với nhân dân hai nước bạn Lào và Campuchia.
Hiện nay, 3 khuôn in Tín phiếu bằng đồng đang được lưu giữ tại Bảo tàng Quảng Ngãi. Di tích Địa điểm Xà Nay là địa danh đi vào lịch sử, ghi dấu sự hình thành và phát triển của ngành tài chính Việt Nam trong công cuộc kháng chiến chống Thực dân Pháp.
Ra đời trong một thời khắc lịch sử rất đặc biệt và đem lại những giá trị lịch sử rất đặc biệt, ngày 03/12/2021, Bộ trưởng Bộ VHTTDL đã ban hành Quyết định số 3083/BVHTTDL xếp hạng di tích quốc gia đối với Di tích lịch sử Địa điểm Xưởng in tín phiếu Liên khu V tại Xà Nay./.
