Ông Phạm Đăng Khoa (89 tuổi, nguyên Phó Ban quản lý Khu di tích Đền chùa Hòa Liễu) cho biết: "Lễ hội Minh thề được khôi phục nhiều năm qua nhưng chức sắc cao nhất mới là trưởng thôn, bô lão trong làng nên nhiều bà con cũng có mong muốn lễ hội nhận được quan tâm, phát triển lên tầm cao hơn nữa, sẽ có nhiều vị chức sắc lớn hơn cùng giơ tay xin thề lấy việc công làm trọng".
Lễ hội Minh Thề là hội thề độc đáo được tiếp tục khôi phục trở lại sau ba năm tạm hoãn vì dịch COVID-19, thu hút đông đảo người dân địa phương tham dự, chứng kiến nghi lễ đã có lịch sử hơn 500 năm.
Phát biểu trước khi bắt đầu nghi lễ, ông Phạm Văn Tài - Chủ tịch UBND xã Thuận Thiên - khẳng định những giá trị nhân văn của lễ hội Minh thề có truyền thống lịch sử hơn 500 năm qua và đến nay vẫn luôn vẹn nguyên giá trị bởi tính thiết thực, gần gũi với cuộc sống hiện đại.
Theo ông Tài, những lời hịch văn Minh thề ngắn gọn, súc tích nhưng đã nêu bật được giá trị đạo đức, sự chính trực, liêm khiết và mang thông điệp hết sức hợp lòng dân nên được người dân thôn Hòa Liễu gìn giữ, phát triển cho đến ngày nay. Lễ hội Minh thề còn mang tính giáo dục cộng đồng, đề cao sự trung thực, sống nhân văn và chấp hành kỷ cương phép nước.
"Nếu bản thân vì việc công mong thần linh ủng hộ, nhược bằng lợi dụng việc công làm của tư thì thần linh đả tử. Chính những giá trị nhân văn sâu sắc trong hịch văn Minh thề mà ngay cả trong thời kỳ Pháp thuộc, chính quyền đô hộ đã cho dịch nội dung ra tiếng Pháp để lưu truyền rộng rãi" - ông Tài cho hay.
Theo ghi nhận của Tuổi Trẻ Online, lễ hội năm nay về cơ bản vẫn như các năm trước khi người có "chức sắc" cao nhất tham gia hội thề vẫn chỉ là trưởng thôn, phó trưởng thôn cùng các vị cao niên trong làng. Từ trong đền thờ, nghi thức rước lần lượt các vị kỳ lão, chức sắc ra đài thề được thực hiện trong tiếng nhạc bát âm trang nghiêm. Con dao bầu và linh kê (gà trống có chân vàng, lông vàng) cũng được rước từ trong đền đặt lên đài thề. Chủ tế dùng con dao bầu được chuyển từ trên đài thề xuống dùng động tác "chỉ trời vạch đất" rồi vẽ một vòng tròn lớn giữa sân miếu và cắm con dao ở vị trí giữa vòng tròn. Sau đó, đại diện tư văn đọc lớn hịch văn Minh thề để các bô lão, chức sắc tham gia nghi lễ cùng giơ cao tay hô "xin thề". Cuối cùng, chủ lễ nhặt con dao bầu cắt tiết linh kê hòa vào bình rượu rồi cùng mọi người tham dự uống cạn bát rượu để thể hiện sự đoàn kết, thống nhất cao.
Theo quan niệm của người dân địa phương, máu linh kê rất linh thiêng vì từ xưa gà là linh vật có thể liên thông giữa trời và đất, ánh sáng và màn đêm bằng tiếng gáy. Do đó, gà trống hành lễ phải có đặc điểm: lông vàng, chân vàng, mỏ đỏ, mào cờ.
Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, ông Phạm Đăng Khoa (89 tuổi, nguyên phó ban quản lý khu di tích Đền chùa Hòa Liễu), cho biết theo sử sách lưu truyền về hội Minh thề thì nghi lễ này có từ khoảng giữa thế kỷ XVI.
Khi đó, vợ của Thái Thượng hoàng Mạc Đăng Dung là Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn đến ấp Lan Niểu (nay là thôn Hòa Liễu) đã tự bỏ tiền và vận động hoàng thân quốc thích, quan lại triều Mạc đóng góp tiền của để tu tạo lại ngôi chùa cổ.
Thái hoàng Thái hậu đã xuất tiền mua 25 mẫu 8 sào 2 thước cúng dâng Tam Bảo và nhiều người theo gương bà cũng tậu ruộng, cúng chùa giúp tăng số diện tích lên đến 47 mẫu 5 sào.
Số ruộng này làng gọi là Thánh điền, một phần diện tích dành cho nhà chùa cấy, một phần dùng vào việc tuần tiết lễ hội, còn lại để chia cho dân đinh cày cấy hưởng lộc và cho cấy đấu thầu lấy thóc lập quỹ nghĩa thương phòng khi đói khó cấp đỡ cho người nghèo, cố nhân, quả phụ… Cũng chính từ đây, Thái hoàng Thái hậu đã cùng với chức sắc, dân làng lập ra một hịch văn hội Minh thề quy định lấy việc công làm trọng.
Để gìn giữ lễ hội truyền thống độc đáo này và ghi nhớ công đức của Thái hoàng Thái hậu Vũ Thị Ngọc Toàn, hằng năm người dân làng Hòa Liễu lại tổ chức lễ hội Minh thề kéo dài trong 3 ngày (từ 14 đến 16 tháng giêng âm lịch). Cũng theo ông Khoa, xưa kia hội thề diễn ra thu hút được rất nhiều thành phần, đủ chức dịch hàng tổng, quan lại hàng phủ về tham dự. Họ cùng giơ cánh tay thề biểu thị sự thanh liêm, quyết không lấy của công dùng làm của tư. Do những biến cố lịch sử, đến năm 1993 thì lễ hội Minh thề mới được khôi phục và năm 2017, lễ hội này được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là di sản phi vật thể cấp quốc gia.
