Chính từ nhu cầu đó, cuốn sách Khám phá văn hóa Việt Nam: Từ tiếp cận lịch sử đến tầm nhìn thời đại của GS.TS. Phạm Hồng Tung, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật xuất bản, phát hành tháng 9/2025 như một công trình nghiên cứu sâu sắc, gợi mở nhiều suy nghĩ về bản sắc, sức sống và tầm vóc của văn hóa Việt Nam trong thời đại mới.
Cuốn sách dày 416 trang, tập hợp 17 chuyên luận được tác giả biên soạn, chỉnh lý trong gần 10 năm. Với tư duy khoa học, tầm nhìn thời đại và cách tiếp cận liên ngành, GS.TS. Phạm Hồng Tung, Đại học Quốc gia Hà Nội đã mang đến một bức tranh toàn diện, sinh động về văn hóa Việt Nam trong mối tương quan với lịch sử dân tộc và xu thế phát triển của thế giới.
Mở đầu, tác giả đặt Việt Nam trong bối cảnh khu vực Đông Nam Á - vùng đất giao thoa giữa các luồng văn minh, nơi kết nối giữa Nam - Bắc, Đông - Tây, lục địa và đại dương. Chính vị thế ấy khiến Việt Nam vừa phải đối mặt với nhiều thử thách từ các cuộc xâm lăng, vừa có cơ hội tiếp thu tinh hoa nhân loại để làm giàu cho kho tàng văn hóa dân tộc. Theo GS.TS. Phạm Hồng Tung, sức mạnh của văn hóa Việt Nam chính là khả năng thích ứng và tiếp biến, biết tiếp thu cái mới mà vẫn giữ gìn bản thể, hội nhập mà không hòa tan.
Cuốn sách được chia thành ba nhóm chuyên luận lớn. Ở nhóm thứ nhất, tác giả tập trung vào hai nhân vật lịch sử kiệt xuất: Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Bằng tư duy phân tích hiện đại, tác giả khẳng định Hồ Chí Minh là “một công dân toàn cầu tiên phong”, người kết hợp nhuần nhuyễn giữa “tư duy toàn cầu, hành động địa phương”, gắn kết sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Chuyên luận về Đại tướng Võ Nguyên Giáp tiếp tục làm sáng rõ hơn nhân cách, bản lĩnh và tầm vóc của người anh cả Quân đội nhân dân Việt Nam, biểu tượng của trí tuệ và tinh thần Việt Nam trong thế kỷ XX.
Nhóm thứ hai bàn sâu về những vấn đề cốt lõi của văn hóa chính trị Việt Nam: khát vọng dân tộc, vai trò của Đảng cầm quyền, phúc lợi văn hóa và đặc biệt là sứ mệnh của giáo dục. Tác giả kế thừa tư tưởng Hồ Chí Minh về vai trò của giáo dục trong việc “làm cho con người trở nên thiện và dân tộc trở nên mạnh”, coi đó là chìa khóa để đất nước vươn lên trong bối cảnh toàn cầu hóa và cách mạng công nghiệp mới.
Nhóm thứ ba mở rộng sang các lĩnh vực của văn hóa hiện đại: văn hóa đô thị, công nghiệp sáng tạo, đối thoại liên văn hóa và an ninh văn hóa. Trong đó, vấn đề an ninh văn hóa được tác giả đặc biệt nhấn mạnh như một bộ phận quan trọng của an ninh quốc gia, bởi “văn hóa còn thì dân tộc còn”. Tác giả cũng đề xuất hướng phát triển mới cho các nghiên cứu đô thị, khu vực học đô thị (Urban Area Studies) - nhằm xây dựng nền tảng học thuật cho phát triển bền vững trong thời đại đô thị hóa và hội nhập toàn cầu.
Một điểm đáng chú ý khác là các chuyên luận của GS.TS. Phạm Hồng Tung không chỉ dừng lại ở phân tích học thuật, mà còn mang tinh thần đối thoại và gợi mở. Những nghiên cứu về Truyện Kiều của Nguyễn Du hay thơ Nôm của Hồ Xuân Hương được đặt trong khung cảnh lịch sử, văn hóa và giao lưu Đông - Tây, giúp người đọc hiểu sâu hơn về bản sắc Việt Nam trong tiến trình hội nhập.
Cuốn Khám phá văn hóa Việt Nam: Từ tiếp cận lịch sử đến tầm nhìn thời đại là sản phẩm khoa học thuộc Chương trình Khoa học và Công nghệ QGCT.25.0 của Đại học Quốc gia Hà Nội, hướng tới nghiên cứu và phát triển công nghiệp văn hóa, một lĩnh vực đang được Đảng và Nhà nước đặc biệt quan tâm.
Với văn phong mạch lạc, lập luận sắc sảo, cùng tinh thần học thuật cởi mở, cuốn sách không chỉ dành cho giới nghiên cứu, giảng dạy mà còn là nguồn tham khảo hữu ích cho những ai quan tâm tới văn hóa, lịch sử và con đường phát triển của Việt Nam trong thời đại mới. Qua mỗi trang sách, độc giả cảm nhận rõ khát vọng của tác giả trong việc góp phần “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc”.
Cuốn sách của GS.TS. Phạm Hồng Tung vì thế không chỉ là một công trình khoa học, mà còn là lời mời gọi cùng suy ngẫm, cùng hành động để văn hóa thực sự trở thành sức mạnh nội sinh, nền tảng tinh thần và động lực phát triển bền vững của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XXI.
