Đào thám sát tại hố nhà ông Oánh.
Cuộc thám sát khảo cổ mang tính “lịch sử”
Hơn 200 năm trôi qua kể từ khi vua Quang Trung qua đời nhưng lăng mộ của vị hoàng đế nhà Tây Sơn nằm ở đâu vẫn đang làm “đau đầu” các nhà nghiên cứu. Bởi lẽ sau khi nhà Tây Sơn thất thủ vào tay của Nguyễn Ánh (người sau này là vua Gia Long) thì các tư liệu lịch sử về triều đại này đã bị triều Nguyễn đem ra đốt hoặc phá hủy hoàn toàn theo chính sách tận diệt của vua Gia Long, chính vì vậy mà hậu thế sau này không có nhiều bằng chứng cũng như tài liệu để nghiên cứu sâu hơn về triều đại Tây Sơn.
Nhiều năm qua giới nghiên cứu lịch sử vẫn không ngừng tranh cãi về địa điểm chôn cất của hoàng đế Quang Trung. Có hai hướng được đưa ra, một là địa điểm chôn cất của vị vua này nằm tại lăng Ba Vành (xã Thủy Bằng, thị xã Hương Thủy, tỉnh TT. Huế), hai là được chôn cất tại khu vực gò Dương Xuân (phường Trường An - TP. Huế).
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân người đã bỏ ra hơn 30 năm để tìm kiếm lăng mộ vua Quang Trung thì nơi chôn cất của vị vua này hiện ở tại khu vực gò Dương Xuân. Nhà nghiên cứu này cho hay, khu vực gò Dương Xuân trước đây tồn tại cung điện Đan Dương và nơi chôn cất của vị vua nhà Tây Sơn nằm trong cung điện này và có tên là Đan Lăng. Tuy nhiên ý kiến của ông Xuân nhận được nhiều phản bác khác nhau từ giới sử học.
Để giải đáp và vén lên tấm màn bí ẩn của lịch sử, Bộ VH, TT&DL đã đồng ý cho phép thực hiện một cuộc thám sát khảo cổ học tại khu vực gò Dương Xuân để tìm kiếm cung điện Đan Dương và dấu tích Đan Lăng của vua Quang Trung.
Đợt thăm dò lần này sẽ được tiến hành từ ngày 5/10 đến hết ngày 15/10, trong khoảng thời gian này đoàn thăm dò do Viện Khảo cổ học và Bảo tàng Lịch sử Thừa Thiên – Huế thực hiện dưới sự chủ trì của PGS.TS Bùi Văn Liêm – Viện phó Viện Khảo cổ học. Đoàn nghiên cứu sẽ đào năm hố thăm dò tại khu vực chùa Thuyền Lâm, chùa Vạn Phước, nhà ông Nguyễn Hữu Oánh và nhà số 13/120 Điện Biên Phủ, TP. Huế với tổng diện tích thám sát tại năm hố này là 22m2.
Ngày 6/10, đoàn đã tiến hành làm lễ động thổ tại chùa Vạn Phước, đến ngày 7/10 thì bắt đầu đào thám sát ba hố đầu tiên, trong đó có hai hố tại chùa Vạn Phước, hố còn lại tại nhà ông Oánh. Tuy nhiên sau đó vì trên địa bàn thành phố Huế có mưa lớn nên cuộc thám sát tạm thời bị gián đoạn. Đến ngày 10/10, đoàn khảo sát đã tiến hành đào hai hố còn lại trong tổng số năm hố thám sát để “lần theo” dấu tích lăng mộ của vị hoàng đế nhà Tây Sơn. Hai hố được tiến hành đào thám sát lần này có một hố nằm trong khuôn viên chùa Thuyền Lâm, hố còn lại nằm trong sân nhà của một người dân gần với chùa tại số nhà 13/120 Điện Biên Phủ, TP. Huế.
Tại các hố thám sát các chuyên gia về khảo cổ sẽ tiến hành đào đến tầng sinh thổ để tìm kiếm các dấu tích về văn hóa và các di chỉ khảo cổ. Nhiều nhà nghiên cứu kỳ vọng rằng cuộc thăm dò khảo cổ lần này sẽ trả lời cho câu hỏi: Lăng mộ vua Quang Trung có nằm tại gò Dương Xuân hay không, qua đó sẽ làm sáng tỏ được những bí ẩn của lịch sử mà nhiều cuộc hội thảo và tranh luận trước đó chưa thể giải quyết được.
Theo PGS-TS Bùi Văn Liêm thì trong vòng 15 ngày tiến hành thám sát đoàn sẽ làm hết mình về những vấn đề có liên quan đến cung điện Đan Dương, về triều Nguyễn và cả vua Quang Trung.
Hố thám sát tại nhà 13/120 Điện Biên Phủ nơi có dấu tích quan trọng của đợt thám sát khảo cổ.
Những bằng chứng về cung điện Đan Dương và Đan Lăng của vua Quang Trung
Nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân, người đã bỏ ra hơn 30 năm đi tìm lăng mộ vua Quang Trung cho biết việc tìm kiếm cung điện Đan Dương là có cơ sở và trường hợp phát hiện được cung điện này thì sẽ tìm ra Đan Lăng của vua Quang Trung. Ông Xuân ví von rằng, cung điện Đan Dương như là một chiếc xe và lăng Đan Dương chính là Bugi của xe, vì vậy tìm được cung điện sẽ tìm được vị trí lăng mộ.
“Lần này chúng tôi muốn chứng minh cung điện Đan Dương có thật, phủ Dương Xuân là cung điện Đan Dương và lăng mộ vua Quang Trung nằm ở trong đó”, ông Xuân nói.
Ông Xuân cho hay, khi Nguyễn Ánh lên ngôi hoàng đế đã tìm ra được huyệt mộ của vua Quang Trung nên đã quyết định quật mộ của vị vua nhà Tây Sơn để báo thù. Chưa dừng lại ở đó, toàn bộ đồ tự khí bằng đồng của nhà Tây Sơn cũng bị đem đi nấu chảy ra để đúc thành “Cửu vị thần công” (hiện đặt trước mặt Hoàng thành Huế). Những sách vở và tài liệu liên quan đến nhà Tây Sơn cũng bị thiêu hủy, chính vì vậy mà thông tin về cung điện Đan Dương cũng như Đan Lăng đã không còn.
Tuy nhiên ông Xuân cho hay, mặc dù vua Gia Long đã thực hiện chính sách tận diệt nhà Tây Sơn những thông tin về triều đại này vẫn còn. Chính vì vậy ông Xuân đã nghiên cứu để tìm ra bí mật của triều đại này bằng phương pháp nghiên cứu từ sử sách và thực địa tại chùa Thuyền Lâm và gò Dương Xuân.
Tuy nhiên ông Xuân cho hay, mặc dù vua Gia Long đã thực hiện chính sách tận diệt nhà Tây Sơn những thông tin về triều đại này vẫn còn. Chính vì vậy ông Xuân đã nghiên cứu để tìm ra bí mật của triều đại này bằng phương pháp nghiên cứu từ sử sách và thực địa tại chùa Thuyền Lâm và gò Dương Xuân.
Ông Xuân cho hay, gò Dương Xuân trước đây vốn tồn tại cung điện Đan Dương của vua Quang Trung nguyên là phủ Dương Xuân của chúa Nguyễn, sau này sau khi vào Huế đã được vua Quang Trung cải tạo thành cung điện Đan Dương. Cung điện này là nơi sống và làm việc lúc sinh thời của vua Quang Trung, đồng thời cũng là nơi chôn cất thi hài của vị hoàng đế này.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân thì chỉ cần tìm thấy dấu tích của cung điện Đan Dương sẽ tìm ra được Đan Lăng của vua Quang Trung.
Theo nhà nghiên cứu Nguyễn Đắc Xuân thì chỉ cần tìm thấy dấu tích của cung điện Đan Dương sẽ tìm ra được Đan Lăng của vua Quang Trung.
Ông Xuân đưa ra luận chứng rằng, cận thần của vua Quang Trung là Ngô Thì Nhậm từng sáng tác bài thơ Cảm Hoài trong đó có câu: “Cung điện Đan Dương là sơn lăng phụng chứa bảo y tiên hoàng ta” (cung điện Đan Dương là nơi chôn cất thi hài của nhà vua). Chính vì vậy ông Xuân đã đưa ra kết luận có một cung điện có tên là Đan Dương của vua Quang Trung vốn là phủ Dương Xuân của chúa Nguyễn. Đây là nơi sống và làm việc của vua Quang Trung, cũng là nơi chôn cất thi hài của nhà vua khi qua đời.
Để lý giải phủ Dương Xuân là cung điện Đan Dương, ông Xuân chứng minh rằng, trong quá trình làm các công trình dân sinh người dân đã phát hiện ra nhiều viên gạch cổ, các mảnh sành sứ, và các đá tảng dùng để dựng cột nhà, chứng tỏ ở gò Dương Xuân vốn tồn tại một phủ đã bị vùi lấp. Theo ông Xuân những hiện vật nói trên thể hiện cho một đời sống cao cấp, những viên đá tảng rất lớn phát hiện được dân ngày xưa không thể có. “Những dấu hiệu trên thể hiện cho một đời sống vương giả của vua chúa thì mới có được những thứ đó”, ông Xuân cho hay.
Để lý giải phủ Dương Xuân là cung điện Đan Dương, ông Xuân chứng minh rằng, trong quá trình làm các công trình dân sinh người dân đã phát hiện ra nhiều viên gạch cổ, các mảnh sành sứ, và các đá tảng dùng để dựng cột nhà, chứng tỏ ở gò Dương Xuân vốn tồn tại một phủ đã bị vùi lấp. Theo ông Xuân những hiện vật nói trên thể hiện cho một đời sống cao cấp, những viên đá tảng rất lớn phát hiện được dân ngày xưa không thể có. “Những dấu hiệu trên thể hiện cho một đời sống vương giả của vua chúa thì mới có được những thứ đó”, ông Xuân cho hay.
Theo ông Xuân trước đây ở gò Dương Xuân có một cái cồn được gọi là cồn Bông Sứ vốn là nơi có lăng mộ, khu vực thờ cúng của các ông hoàng bà chúa Nguyễn.
Tại khu vực này có nhiều giếng cổ mà ông Xuân gọi đó là giếng loạn. Về chữ “loạn” này ông Xuân cắt nghĩa rằng năm 1786 Nguyễn Huệ tiến đánh để giải phóng Phú Xuân, điều này được Nguyễn Văn Siêu giải thích là “Biến loạn năm Bính Ngọ” (năm 1786) trong tác phẩm “Phương Đình Dư địa chí của mình. Cũng trong năm 1786 này phủ Dương mất tích khi nhà Tây Sơn tiến vào Phú Xuân, có nghĩa rằng phủ Dương Xuân đã bị Tây Sơn chiếm. Vì vậy ông Xuân cho biết phủ Dương Xuân là tiền thân của cung điện Đan Dương.
Bên cạnh những nghiên cứu dựa trên sự ghi chép của lịch sử, ông Xuân còn nghiên cứu trên sự cung cấp thông tin từ phía người dân, đặc biệt là ông Nguyễn Hữu Oánh có nhà ở sát chùa Thuyền Lâm.
Trao đổi với phóng viên, ông Oánh kể lại, đời ông bà của ông phát hiện nhiều đá cổ dưới đất, sau đó đưa lên chùa Vạn Phước để thờ cúng. Trước đây khi làm nhà ông Oánh dùng luôn các viên gạch đào được dưới đất lên để xây, ông phát hiện được những hầm gạch còn nguyên chưa qua sử dụng, tuy nhiên ngôi nhà trước đây của ông đã bị chiến tranh phá mất. “Năm 1945, khi gia đình chúng tôi đào hầm trốn máy bay đã phát hiện được một khuôn tịch (nơi chôn huyệt mộ) và chui xuống đó để nấp”, ông Oánh nhớ lại.
Còn tiếp...
Còn tiếp...
Duy Tân
