Dân ca Ví, Giặm - di sản văn hóa phi vật thể
Dân ca Ví, Giặm là di sản văn hóa phi vật thể được thực hành rộng khắp trong các cộng đồng ở hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Ví, Giặm là 2 lối hát dân ca không có nhạc đệm trong khi đang lao động sản xuất và trong đời sống thường nhật như lúc ru con, khi làm ruộng, chèo thuyền, lúc dệt vải, xay lúa, ngồi đan nón... Vì vậy, các lối hát cũng được gọi tên theo các hoạt động như Ví phường vải, Ví đò đưa, Ví phường nón, Giặm ru, Giặm kể, Giặm khuyên... Hàng trăm năm đã qua, dân ca Ví, Giặm luôn chiếm vị trí quan trọng trong đời sống văn hóa, tinh thần của người Nghệ Tĩnh và là phương tiện để biểu đạt tư tưởng, tình cảm, tăng cường giao lưu, gắn kết cộng đồng.
Lời ca của Ví, Giặm có nhiều từ ngữ, cách biểu đạt đặc thù của phương ngữ và nghệ nhân trình diễn bằng chất giọng riêng của người Nghệ Tĩnh. Nhiều bài hát tập trung vào những giá trị và đạo đức như kính trọng cha mẹ, sống chung thủy, nghĩa tình, trung thực, yêu nước, có trách nhiệm gìn giữ tập tục, truyền thống tốt đẹp. Hát Ví, Giặm giúp mọi người giảm nhẹ nỗi vất vả khi lao động, vợi bớt nỗi phiền muộn trong cuộc đời, thể hiện tình cảm nam nữ, tình yêu lứa đôi. Ngày nay, dân ca Ví, Giặm được trình diễn phổ biến trong các cuộc vui, liên hoan của cộng đồng và được các nghệ sĩ trình diễn trên sân khấu. Dân ca Ví, Giặm được các nghệ nhân thực hành, Câu lạc bộ ở các làng quê trao truyền, bảo vệ và phát huy thông qua những buổi diễn xướng, liên hoan, đây là môi trường để tiếp tục khẳng định giá trị to lớn của dân ca Ví, Giặm trong cuộc sống hôm nay.
Năm 2014, dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh được UNESCO ghi danh là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại, chính quyền và các cơ quan chuyên môn 2 tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh đã và đang đề xuất, triển khai nhiều biện pháp nhằm bảo vệ, nâng cao nhận thức, hướng tới đa dạng, phổ biến thực hành dân ca trong các tầng lớp Nhân dân, thể hiện được nguyện vọng cũng như cam kết của chính quyền và cộng đồng trong việc bảo vệ di sản văn hóa dân ca Ví, Giặm.
Đến nay, Nghệ An và Hà Tĩnh đã tổ chức được 5 đợt Liên hoan dân ca Ví Giặm Nghệ Tĩnh cấp tỉnh và liên tỉnh, thu hút hàng chục Câu lạc bộ và hàng trăm nghệ nhân, diễn viên tham gia sáng tác, diễn xướng. Qua đó, tiếp tục khẳng định giá trị di sản dân ca Ví, Giặm trong đời sống đương đại, góp phần phát triển bền vững cho kinh tế, xã hội và nâng cao nhu cầu sáng tạo, hưởng thụ văn hóa của các tầng lớp Nhân dân.
Nhiều hoạt động tại Festival dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh năm 2023
Nhằm hướng tới kỷ niệm 10 năm dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh được UNESCO ghi danh là di sản văn hoá phi vật thể đại diện của nhân loại (2014 - 2024), Uỷ ban nhân dân tỉnh Nghệ An ban hành Kế hoạch số 386/KH-UBND ngày 06/6/2023 tổ chức Festival dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh năm 2023 với nhiều hoạt động.
Lễ khai mạc Festival dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh năm 2023 (truyền hình trực tiếp trên VTV, NTV). Chỉ đạo thực hiện: Tỉnh ủy, UBND tỉnh Nghệ An - Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch. Đơn vị chủ trì: Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An; Cục Nghệ thuật biểu diễn. Đơn vị thực hiện: Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam - Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An. Thời gian: Dự kiến từ 20h00’ ngày 28/7/2023 tại Quảng trường Hồ Chí Minh, thành phố Vinh.
Chương trình bao gồm: Màn khai từ, diễn văn khai mạc và Chương trình nghệ thuật với chủ đề “Ví Giặm - Tinh hoa tỏa sáng” với 3 chương: Mạch nguồn di sản; Ân tình Ví Giặm; Tinh hoa tỏa sáng. Với sự dàn dựng, biểu diễn của Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam, Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An, Câu lạc bộ dân ca Ví Giặm Trường Lưu (Hà Tĩnh), Câu lạc bộ dân ca Ví Giặm thuộc huyện Nam Đàn (Nghệ An) cùng các nghệ sỹ, diễn viên nổi tiếng Trung ương và địa phương.
Tổ chức Liên hoan Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh
Liên hoan cấp cụm, Tỉnh Nghệ An: Tổ chức Liên hoan Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh năm 2023, được chia làm 04 cụm:
Cụm 2: Tổ chức từ ngày 08 - 09/7/2023. Khai mạc: 19h00 ngày 08/7/2023 tại huyện Anh Sơn. Gồm 12 câu lạc bộ thuộc các huyện Đô Lương, Anh Sơn, Thanh Chương, Con Cuông, Tương Dương, Kỳ Sơn.
Cụm 3: Tổ chức từ ngày 14 -15/7/2023. Khai mạc: 19h00 ngày 14/7/2023 tại huyện Nam Đàn. Gồm 11 câu lạc bộ thuộc các huyện Hưng Nguyên, Nam Đàn, thành phố Vinh, thị xã Cửa Lò.
Cụm 4: Tổ chức từ ngày 17 - 18/7/2023. Khai mạc: 19h00 ngày 17/7/2023 tại thị xã Thái Hòa. Gồm 12 câu lạc bộ thuộc các huyện Nghĩa Đàn, thị xã Thái Hoà, Quỳ Hợp, Quỳ Châu, Quế Phong, Tân Kỳ.
Cụm 1: Tổ chức từ ngày 20 - 21/7/2023. Khai mạc: 19h00 ngày 20/7/2023 tại huyện Diễn Châu. Gồm 14 câu lạc bộ thuộc các huyện Nghi Lộc, Diễn Châu, Quỳnh Lưu, Yên Thành và thị xã Hoàng Mai.
Tỉnh Hà Tĩnh: Tổ chức Liên hoan Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh từ ngày 14 - 16/7/2023. Khai mạc vào ngày 14/7/2023 tại thành phố Hà Tĩnh. Gồm 13 câu lạc bộ của 13 huyện, thành phố, thị xã trên toàn tỉnh.
Liên hoan cấp liên tỉnh Nghệ An - Hà Tĩnh lần thứ V có chủ đề “Đôi bờ Ví, Giặm”, với sự tham gia 20 câu lạc bộ: Tỉnh Nghệ An chọn 12 câu lạc bộ xuất sắc tại Liên hoan dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh cấp cụm.
Tỉnh Hà Tĩnh chọn 08 câu lạc bộ xuất sắc tại Liên hoan dân ca Ví Giặm của tỉnh Hà Tĩnh tham gia. Thời gian tổ chức: Từ ngày 02 - 04/8/2023 tại TP Vinh
Tổ chức lưu diễn tại Nghệ An và Hà Tĩnh: Các CLB dân ca Ví, Giặm tổ chức lưu diễn phục vụ Nhân dân và du khách tại Khu Di tích Kim Liên, huyện Nam Đàn; thị xã Cửa Lò và 02 địa điểm tại tỉnh Hà Tĩnh. Thời gian: Ngày 03/8/2023
Hội diễn Đàn, Hát dân ca 3 miền: Hội diễn Đàn, Hát dân ca 3 miền do Cục Văn hóa cơ sở (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) chủ trì, phối hợp Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An tổ chức, với sự tham gia của 29 Đoàn Nghệ thuật quần chúng đến từ các tỉnh, thành phố trên toàn quốc. Thời gian: Từ ngày 01/8 đến ngày 05/8/2023. Địa điểm: Trung tâm Nghệ thuật truyền thống tỉnh Nghệ An.
Lễ hội đường phố và Bế mạc Festival
Lễ hội đường phố với chủ đề “Sắc màu di sản” với nội dung: Trình diễn đường phố thông qua các khối diễu hành trình diễn di sản dân ca Ví Giặm và di sản các vùng miền trên toàn quốc. Đơn vị thực hiện: Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An. Đơn vị phối hợp: Cục Văn hóa cơ sở; Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh; các Câu lạc bộ tham gia Liên hoan dân ca Ví, Giặm, Đoàn Nghệ thuật quần chúng các tỉnh, thành phố tham gia Hội diễn Đàn, Hát dân ca 3 miền.
Thời gian: 19h00’ - 20h30’ ngày 05/8/2023 tại tuyến phố đi bộ thành phố Vinh và Quảng trường Hồ Chí Minh.
Bế mạc Festival dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh với chủ đề “Lung linh miền di sản”. Đơn vị thực hiện: Sở Văn hóa và Thể thao Nghệ An - Cục Văn hóa cơ sở. Đơn vị phối hợp: Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh; Đoàn NTQC các tỉnh, thành phố; diễn viên, nghệ nhân trong và ngoài tỉnh. Thời gian: Từ 20h30’ ngày 05/8/2023 tại Quảng trường Hồ Chí Minh.
Giải Marathon “Về miền Ví, Giặm” với sự tham gia của gần 5.000 vận động viên đến từ 41 tỉnh, thành phố trong cả nước, 23 runner đến từ 11 quốc gia như Trung Quốc, Úc, Nhật Bản, Đài Loan... Giải Marathon diễn ra với 4 cự ly chạy gồm 5km, 10km, 21km và 42km. Thời gian: Ngày 19, 20/8/2023. Địa điểm: Thành phố Vinh, huyện Nghi Lộc, thị xã Cửa Lò. Đơn vị chủ trì: Tạp chí Nông thôn Việt. Đơn vị phối hợp: Sở Văn hóa và Thể thao, UBND thành phố Vinh và các sở ngành liên quan.
