Nằm trên địa bàn tỉnh Ninh Bình, quần thể danh thắng Tràng An bao gồm một hệ thống sông, hồ, đầm và rừng đặc dụng trên núi đá vôi, chứa đựng trong đó những giá trị văn hóa và thiên nhiên đặc sắc với 3 khu vực di tích danh thắng đã được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt là: di tích Cố đô Hoa Lư; khu danh thắng Tràng An - Tam Cốc -Bích Động; khu rừng đặc dụng Hoa Lư - chùa Bái Đính. Có người ví Tràng An như một bức tranh thủy mặc với hệ thống núi đá vôi trùng trùng điệp điệp, muôn hình vạn trạng. Cùng với hệ thống sông, suối tuyệt đẹp chảy tràn trong thung lũng, Tràng An là một trong những địa danh hiếm hoi sở hữu thảm thực vật, rừng nguyên sinh cùng hệ sinh thái đất ngập nước vô cùng phong phú, nguyên sơ. GS Paul Williams, chuyên gia Hiệp hội Bảo tồn thiên nhiên thế giới, khi đến với Tràng An cũng vô cùng ngỡ ngàng với cảnh quan tuyệt vời ở nơi đây. “Trong cảnh quan tuyệt vời ấy tôi thấy ẩn chứa rất nhiều thứ, nhiều câu chuyện để kể cho thế giới nghe, minh chứng cho truyền thống chinh phục thiên nhiên của lớp người cổ xưa đã định cư ở đây” - GS Paul Williams nói.
Đây cũng là nơi lưu giữ những dấu ấn cư trú của người Việt cổ thời tiền sử, thể hiện sự định cư lâu dài của con người. Theo PGS-TS Nguyễn Khắc Sử, trưởng đoàn khảo cổ học quần thể danh thắng Tràng An, Tam Cốc - Bích Động, quần thể danh thắng này đã tồn tại một truyền thống định cư lâu đời của một bộ phận cư dân với những niên đại được xác định tuyệt đối. Tại đây, ít nhất đã có 3 lần biển tiến, biển thoái ở các giai đoạn khác nhau, đặc biệt là giai đoạn cách đây khoảng 4.000 - 7.000 năm. Nhưng dù ở thời kỳ nào, biển tiến hay thoái thì con người vẫn luôn có mặt ở đây và cư trú trong các hang động đá vôi. Cũng ở đây, vào thế kỷ thứ 10, kinh đô Hoa Lư của nước Đại Cồ Việt đã hình thành, mở nền độc lập, tự chủ thịnh vượng cho các thời đại kế tiếp của quốc gia Đại Việt, là tiền đề để hướng tới tiến ra vùng trung tâm đồng bằng Bắc bộ và lập đô ở Thăng Long. Những giá trị vẫn còn lưu dấu với hàng trăm di tích văn hóa, lịch sử, nghệ thuật kiến trúc, tâm linh: đình, đền, chùa, phủ qua các thời, nổi bật là đền vua Đinh Tiên Hoàng, đền vua Lê Đại Hành, chùa Bái Đính, động Thiên Tôn, động Hoa Lư, đền thờ Đinh Bộ Lĩnh...
Quần thể danh thắng Tràng An đã được UNESCO ghi nhận trên cả tiêu chí di sản văn hóa và di sản thiên nhiên thế giới. Đây là cơ hội tốt để nơi đây có thể bứt phá phát triển, trở thành khu du lịch tầm cỡ quốc tế.
