Tấm bia đá khắc Túy Vân Sơn có từ đời vua Thiệu trị
Bỏ mặc thắng cảnh quốc gia
Tuý Vân là một ngọn núi nhỏ gần cửa Tư Hiền, nổi lên giữa một hòn đảo xanh, hùng vĩ, ngày xưa có tên gọi là Mỹ Am Sơn. Núi có dáng dấp đẹp, trong một lần chúa Nguyễn Phúc Tần đi qua đây, thấy phong cảnh thơ mộng, hữu tình, bèn lập một ngôi chùa nhỏ làm nơi cầu phúc cho dân địa phương.
Đến đời vua Minh Mạng, chùa được xây dựng lại và đổi tên là chùa Tuý Ba. Năm vua Minh Mạng thứ 17 (1837), chùa được trùng tu và xây dựng thêm lầu.
Cổng tam quan chùa Túy Vân
Hệ thống bậc thang dẫn lên đỉnh núi, hai bên là những hàng cây cổ thụ trăm năm tuổi
Đến năm Thiệu Trị nguyên niên (1841), chùa được tiếp tục trùng tu và đổi tên là chùa Tuý Vân. Vua Thiệu Trị liệt Tuý Vân vào thắng cảnh của đất Thần Kinh trong bài thơ "Vân Sơn thắng tích" và cho khắc bia đá dựng bên chùa đặt tên "Linh Thái, Tuý Vân hệ nhị quốc gia chi thắng cảnh" (Linh Thái, Tuý Vân đều là thắng cảnh của quốc gia).
Trên đỉnh Tuý Vân, nổi lên có ngọn tháp ba tầng là Điều Ngự. Đứng ở tầng 2 và 3, có thể nhìn thấy hết toàn cảnh của huyện Phú Lộc. Giữa lưng chừng núi là chùa chính, dưới chân núi còn có ngôi Chùa Lớn làm chỗ ở cho chư tăng, trước và sau chùa có nhiều cây lá sum suê. Đặc biệt, trên hàng trăm tầng cấp của chùa có nhiều cây thông cổ thụ sừng sững.
Tháp Điều Ngự trên đỉnh núi Túy Vân
Vắng dấu chân người
Trải qua thời gian hàng trăm năm, chùa Túy Vân đã xuống cấp, điêu tàn đổ nát nhưng vẫn giữ được nét cổ kính của một ngôi chùa có lịch sử hàng trăm năm. Đây là ngôi chùa có phong cảnh độc nhất vô nhị trong các chùa tại Huế với hàng trăm gốc cây cổ thụ, bao quanh chùa là hệ thống rừng nguyên sinh với những gốc cây có đường kính hai ba người ôm không xuể, dây leo chằng chịt.
Chùa Túy Vân lọt thỏm giữa núi và sóng nước, khung cảnh như càng u tịch. Vào chùa vào những ngày oi nồng mà vẫn có cảm giác mát lạnh, giữa hoa và tiếng chim muông như đang lạc vào khu rừng nguyên sinh. Con đường nhỏ hàng trăm bậc thang dẫn bước lạc giữa hàng cây cổ thụ, lá rừng trút giữa lối đi khiến người viếng chùa có cảm giác khác hẳn với những ngôi chùa khác.
Do nằm ở vị trí cách xa thành phố nên ít khi có người viếng thăm, thỉnh thoảng chùa mới có một vài đoàn khách từ thành phố đến thăm. Hiện nay do thời gian sử dụng và sự vô ý của du khách viết vẽ bậy lên bia đá, nhà ngồi nghỉ trên đỉnh núi nên dẫn đến hệ thống chùa chiền, các điểm tham quan trong thắng cảnh Túy Vân đã xuống cấp trầm trọng.
Các cơ quan chức năng cần có biện pháp khắc phục các di tích trong núi Túy Vân để trả lại nét đẹp vốn có cho núi và tạo điều kiện để mọi người trong và ngoài nước biết đến thắng cảnh Túy Vân nhiều hơn nữa.
Ngô Sinh
