Dấu ấn hào hùng giữa lòng đồng bằng
Tọa lạc giữa cánh đồng Dinh, làng Thượng Hội, xã Tân Hội, huyện Đan Phượng, Lăng Văn Sơn là một di tích đặc biệt mang đậm dấu ấn lịch sử và tâm linh. Nơi đây là biểu tượng tinh thần, là niềm tự hào của người dân Tổng Cối Sơn xưa (còn gọi chệch là Tổng Gối), vùng đất giàu truyền thống yêu nước và kháng chiến.
Theo lời kể của các bậc cao niên trong vùng, vào năm 1407, khi nước Đại Ngu bị quân Minh xâm lược, một vị tướng tài ba tên Văn Dĩ Thành đã đứng lên khởi nghĩa tại Tổng Gối, cùng phó tướng Lê Ngộ lập nên lực lượng nghĩa quân "hắc y", lấy gò Đống Đám giữa cánh đồng Dinh làm đại bản doanh. Với trang phục toàn màu đen, đội quân của ông được gọi là “Hắc y quân”, còn ông mang danh hiệu Nguyên súy Hắc Y Nhất Bộ.
Văn Dĩ Thành đã anh dũng hy sinh trong trận đánh ác liệt với quân Minh ngày 12/3/1416. Truyền thuyết kể rằng, đúng ngày ông ngã xuống, giữa cánh đồng Dinh bỗng xuất hiện một ụ đất lớn – dấu hiệu ông hóa linh, hiển thánh. Dân làng tin tưởng vào sự linh thiêng đó, lập một lăng nhỏ để tưởng nhớ vị anh hùng.
Lăng được xây dựng vào năm Chính Hòa Thượng Giáp 1688, sau được cải tạo vào năm 1940. Trên ngai thờ ghi danh hiệu “Văn Dĩ Thành Sơn”, nghĩa là công lao lớn như núi, dân gian quen gọi là Lăng Văn Sơn.
Ghi nhớ công lao và khí phách của ông, cả bốn làng thuộc Tổng Gối đã cùng suy tôn Văn Dĩ Thành làm Thành Hoàng làng, xây dựng miếu Voi Phục ngay trên đất nhà ông (nay còn trong làng Thượng Hội) làm nơi phụng thờ. Tại đây hiện còn lưu giữ 40 đạo sắc phong từ thời Hậu Lê (1620) đến triều Nguyễn (1924) – minh chứng cho sự tôn kính và bền bỉ của truyền thống.
Truyền thống anh hùng ấy được nối tiếp qua các thời kỳ. Ngày 20/12/1998, nhân dịp xã Tân Hội được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đã về thăm miếu Voi Phục và trồng cây đa tại Lăng Văn Sơn – một biểu tượng gắn kết giữa lịch sử dân tộc và hiện tại.
Với những giá trị đặc biệt, năm 1997, Miếu Voi Phục và Lăng Văn Sơn đã được Nhà nước công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia.
Ngày nay, Lăng Văn Sơn không chỉ là nơi tưởng niệm một vị tướng tài mà còn trở thành điểm tựa tâm linh thiêng liêng cho người dân địa phương. Ông Nguyễn Văn Xuân, Trưởng Ban Quản lý Di tích Lăng Văn Sơn, chia sẻ: “Vào ngày rằm, mùng một hàng tháng, người dân trong vùng vẫn đến dâng hương cầu an, cầu may. Trải qua hơn 600 năm, nơi đây đã trở thành một phần hồn không thể thiếu của mảnh đất Đan Phượng.”
“Sợi dây văn hóa” gắn kết quá khứ, hiện tại và tương lai
Đan Phượng hôm nay đang vươn mình mạnh mẽ, trở thành một trong những địa phương có tốc độ đô thị hóa cao ở phía Tây Hà Nội. Trong guồng quay phát triển đó, bài toán đặt ra là làm sao vừa phát triển hiện đại, vừa giữ gìn được những giá trị truyền thống như Lăng Văn Sơn.
Kiến trúc sư Trần Huy Ánh nhận định: “Quy hoạch đô thị không thể tách rời bản sắc. Di sản cần được bảo tồn ngay trong lòng phát triển, để quá khứ không bị lãng quên mà tiếp tục lan tỏa tinh thần cho hiện tại và tương lai.” Một phương án được đánh giá cao là kết nối Lăng Văn Sơn với hệ thống không gian xanh đô thị – nơi văn hóa và thiên nhiên cùng song hành, tạo nên môi trường sống hài hòa, hiện đại nhưng vẫn mang đậm hồn cốt văn hóa xứ Đoài.
Theo quy hoạch, Lăng Văn Sơn hiện nằm trong khuôn viên một dự án đô thị do Tập đoàn Vingroup đầu tư. Chủ đầu tư cam kết lấy con người và giá trị bản địa làm trung tâm, bảo tồn nguyên vẹn giá trị tâm linh - lịch sử của di tích, đồng thời phát triển nơi đây thành một công viên văn hóa đặc sắc.
Dưới bàn tay quy hoạch bài bản, Lăng Văn Sơn sẽ không chỉ là nơi thờ tự mà còn là không gian công cộng kết hợp sinh thái, di sản và văn hóa cộng đồng. Tại đây, các hoạt động lễ hội truyền thống, trình diễn nghệ thuật dân gian, giáo dục văn hóa sẽ được tổ chức thường xuyên, tạo nên một trung tâm văn hóa - lịch sử sống động cho cả cư dân và du khách.
“Chúng tôi tin rằng khi được đầu tư đúng hướng, Lăng Văn Sơn sẽ là niềm tự hào không chỉ của người Đan Phượng mà còn là một địa chỉ đỏ về văn hóa – lịch sử cho Thủ đô. Đây sẽ là nơi để thế hệ trẻ hiểu về nguồn cội, sống có lý tưởng và trách nhiệm với quá khứ,” ông Nguyễn Văn Xuân khẳng định.
Trên một tầng ý nghĩa sâu hơn, việc tôn tạo Lăng Văn Sơn không đơn thuần là bảo tồn một di tích, mà là hành động giữ lấy “phần hồn” của mảnh đất từng sinh ra nhiều danh nhân, nơi hội tụ khí thiêng và truyền thống hiếu học, yêu nước lâu đời. Đây là nơi dòng chảy lịch sử không bị khuất lấp mà được tiếp nối, chuyển tải bằng hơi thở mới của cuộc sống đô thị hiện đại.
Khi được kết nối hài hòa với không gian xanh, tiện ích công cộng và cộng đồng dân cư văn minh, Lăng Văn Sơn sẽ trở thành một “sợi dây văn hóa” kết nối quá khứ – hiện tại – tương lai. Đó không chỉ là cách để bảo tồn một di sản, mà còn là con đường nuôi dưỡng tình yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc trong mỗi người.
