Dân gian ta có câu: “Thanh cậy đế, Nghệ cậy thần” với “nhất Cờn, nhì Quả, tam Bạch Mã, tứ Chiêu Trưng”. Nhưng cũng là thiếu sót khi không nhắc đến đền Đức Hoàng (xã Phúc Thành, huyện Yên Thành) - một trong những địa danh di sản văn hóa đẹp nhất nhì trong kho tàng di tích - danh thắng Nghệ An.
Đền được các vị tiền nhân đặt ở vị trí địa thế thủy lưu khí tụ, có dáng vẻ thâm nghiêm, linh thiêng và huyền bí. Đền tựa vào khu rừng nguyên sinh, mặt hướng ra đầm sen làng Diệu Ốc còn gọi là đầm Thủy Ô. Trong cuốn Đông Thành phong thổ ký, giám sinh Ngô Trí Hợp xếp đầm sen làng Diệu là một trong “bát cẩm tú” của vùng.
Đền Đức Hoàng được xây dựng từ thế kỷ thứ XIII, thờ các vị thần đã có công hộ quốc an dân, trong đó, nhân vật trung tâm là Hoàng Tá Thốn - người thống lĩnh hàng vạn quân cùng tàu, thuyền đánh tan giặc Nguyên Mông thời Trần, được vua ban sắc phong là Sát Hải Đại Vương. Ông còn có công lớn trong việc chiêu dân lập ấp, mở đất, lập làng, nên được nhân dân các địa phương tôn làm Thành hoàng làng.
Sau nhiều lần trùng tu, tôn tạo (năm 1505 đền được trùng tu khang trang bằng gỗ lim; Năm 1882 dựng thêm Trung điện và năm 1936 dựng thêm Hạ điện) nhưng đền vẫn ngữ nguyên được trạng thái di tích gốc, đảm bảo sự tôn kính, thâm nghiêm.
Ngôi đền có ba tòa, bao gồm thượng điện, trung điện và hạ điện. Quy mô kiến trúc không lớn nhưng sự cổ kính và linh thiêng của ngôi đền là dấu ấn đặc biệt nhất. Bởi vậy, nơi đây đã trở thành nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh đậm đà bản sắc văn hóa xứ Nghệ. Với những nét đẹp về văn hóa, Đền được xếp hạng di tích lịch sử cấp Quốc gia tại quyết định số 95/QĐ-BVHTT ngày 24/01/1998. Năm 2022, đền được UBND tỉnh công nhận điểm du lịch và sản phẩm OCOP về du lịch.
Lễ hội Đền Đức Hoàng lần thứ 21 năm 2023 được tổ chức từ ngày 18 đến 21/2 (tức ngày 28 tháng Giêng đến mồng 2 tháng Hai năm Qúy Mão). Đây là lễ hội truyền thống được tổ chức hàng năm, nhằm tưởng nhớ công đức của Sát Hải Đại Vương Hoàng Tá Thốn, đồng thời, đáp ứng nhu cầu văn hóa tâm linh của nhân dân và du khách thập phương.
Lễ hội gồm phần lễ (Lễ cầu siêu, Lễ khai quang, Lễ yết cáo, Lễ rước, Lễ mít tinh, Lễ đại tế, Lễ tạ) mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc; phần hội với nhiều hoạt động phong phú như liên hoan các Câu lạc bộ Dân ca ví, giặm huyện Yên Thành, thi đấu bóng chuyền nam, thi thanh niên thanh lịch, thả đèn hoa đăng trên hồ Diệu Ốc, các trò chơi dân gian (kéo co, đẩy gậy, chọi gà, bắt lươn, đánh đu, đánh cờ, đi cầu kiều).
Về Đền Đức Hoàng như được trở về cố hương, sống lại trong hoài cổ. Văn hóa là cái còn lại khi người ta đã quên đi tất cả, là cái vẫn thiếu khi người ta đã học tất cả. Những nét đẹp uẩn khuất sau lũy tre làng, vẻ đẹp mang dáng dấp quê hương, xứ sở. Về với đền Đức Hoàng ta hoài niệm thêm những giá trị “vọng mãi cùng thời gian”.
