Yao là tiếng thơ của người Dao chân chất đôn hậu. Đọc Yao chúng ta thấy dáng dấp một đời sống văn hoá bản địa, mộc mạc và lạ lẫm đầy cuốn hút:
”...Người Dao mình
Ăn xôi ngủ sắc
Cúng gia tiên bằng lợn bằng gà
Trai thì cấp sắc
Cho bảng văn dài mấy mét thêu áo người
Sống thẳng ngay như lòng vỏ dao tay
Ăn trăm năm bồ hóng trên vách...” (Người Dao)
Đọc Yao để thấy đời sống khốn khó giàu ý chí của một tộc người ở miền hoang vu sơn cước giữa núi non ngàn mây:
“... Những phận người núi thẳm rừng thiêng
Học cách của loài kiến để bò lên dốc
Ba nhà thôi thành bản thành làng...” (Ngày tôi lớn lên)
Đọc Yao không thấy những ngợi ca hay tô điểm quá khứ, mà thấy sự thật thà chất phát đượm hồn núi non thôn bản với máng nước, bếp lửa, tiếng chuột rúc, thầy mo, ma rừng, củ ấu... mà thấy tình cảm nồng nàn của “thóc mầm đang ngủ” và “bông áo đỏ dồn dịp đường thôn”:
“... Gọi chúng ta vào trú ẩn
Gọi chúng ta vào đêm loang
Môi ngọt câu Páo dung
Người miên viễn vỗ vai nhau mà hát...” (Miên viễn)
Đọc Yao để tò mò về những góc khuất nội tâm đầy ắp, mang cá tính của một chàng trai của núi rừng luôn đau đáu về nguồn cội tổ tông với những kí ức cứ bùng lên như lửa:
“... Chúng ta ngàn năm mặc áo mỏng
Mơ giấc mơ của Tổ tiên
Thức giấc của muôn thú” (Thượng cổ)
....
“Trời Lĩnh Nam ngàn năm mây gọi
Những căn nhà nắng đỏ
Hun vàng dấu mây trôi...” (Mạch rồng)
Giọng thơ Lý Hữu Lương tách riêng ra khỏi dòng thơ trẻ hiện nay và cất tiếng nói mộc mạc của dân tộc mình, không pha trộn hoà lẫn. Anh không viết những câu thơ có độ dài lung bung đầy nhịp điệu, không dùng những ngôn từ theo cách thông dụng trong văn chương hiện đại miền xuôi, không mang cái tứ thâm sâu khó hiểu của mưa nắng chuyện đời... Có phải đó là tính cách người Dao? Mỗi bài thơ đều có giọng thơ như kể chuyện, đôi khi ngây thơ như kiểu nói của người miền núi:
”... Lên núi Bàn Mai mùa này
Những trai gái buồn hơn đêm đen
Sáo cũng ngủ rồi
Páo dung cũng ngủ rồi
Không ai gọi ai thưa nữa đâu...” (Lên Bàn Mai mùa này)
Cảm xúc thẩm mỹ không dễ dàng tạo ra bằng cố tình tô vẽ, qua lớp màu của ngôn từ không che được “cái phô” thường gặp... và Lý Hữu Lương có đủ bản lĩnh để không bị cuốn vào dòng chảy như vậy. Những câu thơ như nói mà vẫn rất thơ và đầy tính gợi, lặng lẽ như những con thuyền trôi xuôi vào cảm thức người đọc:
“... Mẹ lội ra đồng
Châu chấu đá vào tay
Mẹ và châu chấu gom miếng ăn trong lồng ngực
Lúa mẩy và căng...” (Chim di trú cuối cùng)
Vậy đó, Yao như một bức tranh thuỷ mặc, mang cái hồn xưa hồn nay của một tộc người:
NGƯỜI DAO
Người Dao mình
Ăn xôi ngũ sắc
Cúng gia tiên bằng lợn bằng gà
Trai lớn thì cấp sắc
Cho bảng văn dài mấy nét thêu áo người
Sống thẳng ngay như lòng vỏ dao tay
Ăn trăm năm bồ hóng trên vách
Người Dao mình
Không biết giận cái nhỏ
Không tham nghĩ cái lớn
Thương sức mình núi chật
Mà nghĩa tình thủy chung
Người Dao mình
Bằng đầu gối bò trên đá
Bằng cái đầu đi trên núi
Người Dao không biết đường
Mài cho sắc rựa rìu mở lối
Mấy trăm năm
Người Dao mình
Những hồn đựng quả bầu khô trên vai
Lầm lũi dáng người
Trôi trôi như lá vàng mái nóc…
(LHL)
TÔI VIẾT CHO DÂN TỘC TÔI
Tôi viết cho dân tộc tôi
Cho những phận người cỏ dại
Cho những “kìm miền”
Chao cõi ngày buồn như mặt đá
Ngủ trăm năm trên núi không người
Tôi tìm một dấu chân
Tôi thấy một vòng hoa
Tôi tìm một dấu chân
Tôi thấy một thiên di
Đêm hiền từ như dòng nước mắt?
Tóc xanh vàng bằng mái cọ
Lễ cấp sắc cứ gọi đêm sâu
Tổ tiên ở đâu? Đêm đầu núi
Thở để mây trôi
Cười để buồn đi hết
Tên ta trong bụi lau
Hồn ta nơi vạt nứa
Cố hương chỗ ta nằm
Dân tộc tôi đi
Trên những con đường rừng
Có màu lá
Màu mây
Màu nước mắt
Và máu
Tôi viết cho dân tộc tôi
Không ngợi ca những dáng váy
Tôi thương những lưng cong
Người luồn rừng đều cong cong
Tôi viết cho dân tộc tôi
Con cháu Bàn Hồ, dao quắm và đùm muối
Giắt trên mái lá
Đã vàng bao truyền thuyết
Thần linh ngụ trong tim và đôi chân
Thần linh đi bốn phương tám đất
Trong bao hồn bơ vơ…
Tôi viết cho dân tộc tôi
Những người nhóm lửa ngoài kia
Còn những đôi mắt sáng trên làn da sạm
Trong bao hồn bơ vơ…
