Ngày nay, các bảo tàng hàng đầu trên thế giới có bề dày lịch sử phát triển đã sớm tiếp cận, ứng dụng một cách đồng bộ các thành tựu khoa học kỹ thuật trong tất cả các hoạt động trưng bày và giới thiệu trưng bày. Trong đó, ứng dụng công nghệ 3D để phục vụ cho việc quản lý lưu trữ, nghiên cứu khoa học và phục chế hiện vật luôn được chú trọng.
Công nghệ 3D không chỉ giúp khách tham quan có thể tương tác để xem thông tin chi tiết, lịch sử các hiện vật và tư liệu trưng bày mà còn là công cụ hữu hiệu giúp các bảo tàng quản lý các hiện vật một cách linh hoạt, thuận tiện, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý di sản quốc gia.
Khi xã hội ngày càng phát triển thì việc đưa công nghệ ứng dụng vào mọi hoạt động là điều tất yếu. Việc ứng dụng công nghệ trong các công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lịch sử cũng là việc cần thiết phải đầu tư. Chính vì vậy, mục đích của việc ứng dụng công nghệ 3D của Bảo tàng Lịch sử quốc gia là nhằm xây dựng bộ dữ liệu 3D về hiện vật một cách hệ thống, quy chuẩn và khoa học, phục vụ quản lý, nghiên cứu một cách hiệu quả mà không cần phải tiếp xúc trực tiếp đến hiện vật, không làm ảnh hưởng đến hiện vật, từ đó làm sinh động, hấp dẫn hoạt động trưng bày phục vụ khách tham quan tại bảo tàng hoặc thông qua mạng internet đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động trao đổi khoa học với các bảo tàng trong và ngoài nước, kết nối thông tin nhanh chóng, hiệu quả, góp phần hiện đại hoá các khâu công tác bảo tàng.
Công nghệ 3D không chỉ giúp khách tham quan có thể tương tác để xem thông tin chi tiết, lịch sử các hiện vật và tư liệu trưng bày mà còn là công cụ hữu hiệu giúp các bảo tàng quản lý các hiện vật một cách linh hoạt, thuận tiện, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý di sản quốc gia.
Khi xã hội ngày càng phát triển thì việc đưa công nghệ ứng dụng vào mọi hoạt động là điều tất yếu. Việc ứng dụng công nghệ trong các công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa lịch sử cũng là việc cần thiết phải đầu tư. Chính vì vậy, mục đích của việc ứng dụng công nghệ 3D của Bảo tàng Lịch sử quốc gia là nhằm xây dựng bộ dữ liệu 3D về hiện vật một cách hệ thống, quy chuẩn và khoa học, phục vụ quản lý, nghiên cứu một cách hiệu quả mà không cần phải tiếp xúc trực tiếp đến hiện vật, không làm ảnh hưởng đến hiện vật, từ đó làm sinh động, hấp dẫn hoạt động trưng bày phục vụ khách tham quan tại bảo tàng hoặc thông qua mạng internet đồng thời tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động trao đổi khoa học với các bảo tàng trong và ngoài nước, kết nối thông tin nhanh chóng, hiệu quả, góp phần hiện đại hoá các khâu công tác bảo tàng.
Ấn đồng "Môn hạ sảnh ấn" đã được số hóa 3D. Nguồn: BTLSQG
Trống đồng Cảnh Thịnh. Nguồn: internet
Quy trình thực hiện số hóa được Bảo tàng Lịch sử quốc gia thực hiện qua 3 công đoạn chính gồm: Số hóa các hiện vật; Lập trung tâm dữ liệu để quản lý khai thác thông tin hiện vật một cách thuận tiện, đảm bảo an toàn thông tin hiện vật đã được số hóa; Tổ chức việc cung cấp thông tin của hiện vật đã được số hóa phục vụ công tác quản lý, nghiên cứu; Trưng bày ảo phục vụ khách tham quan tại bảo tàng hoặc thông qua mạng internet và các phương tiện khác..
Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện số hóa, để phù hợp với công nghệ, các bảo vật trên được chia thành 2 nhóm: Nhóm các hiện vật thể khối (trong không gian 3 chiều), gồm các bảo vật như: Trống đồng Ngọc Lũ, Thạp đồng Đào Thịnh, Trống đồng Hoàng Hạ, Cây đèn hình người quỳ, Tượng hai người cõng nhau thổi khèn, Ấn đồng “Môn hạ sảnh ấn”, Bình gốm hoa lam, Trống đồng Cảnh Thịnh, Bia Võ Cạnh, Mộ thuyền Việt Khê, Chuông Vân Bản và nhóm các hiện vật dạng phẳng (trong không gian 2 chiều), gồm các bảo vật như: Cuốn Đường Kách Mệnh, Bút tích “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”, tác phẩm Ngục Trung nhật ký.
Thạp đồng Đào Thịnh. Ảnh: internet
Việc số hóa sẽ căn cứ vào kích thước các hiện vật để lựa chọn loại máy scan phù hợp nhất. Ví dụ như, đối với nhóm các hiện vật dạng thể khối sẽ dùng máy scan 3D để quét Laser 3D còn đối với nhóm hiện vật dạng 2 chiều sẽ sử dụng máy scan 2 chiều hoặc dùng máy ảnh chuyên dụng. Sau khi số hóa, các thông tin hiện vật sẽ được đưa vào bộ nhớ của Server để lưu trữ, quản lý dữ liệu và tổ chức khai thác. Các thiết bị này phải đảm bảo yêu cầu có bộ nhớ đủ lớn, được tính toán phù hợp với hiện tại và khả năng phát triển trong khoảng 10 năm tới.
Hiện nay, 14 bảo vật quốc gia tại Bảo tàng đã được số hóa và đang hoàn thiện để nhập vào trung tâm dữ liệu. Trong thời gian tới, Bảo tàng sẽ tiếp tục số hóa những nhóm hiện vật tiêu biểu khác. Trước hết ưu tiên số hóa 3D hiện vật phục vụ cho các cuộc trưng bày chuyên đề, bổ sung thông tin hiện vật đã được số hóa 3D cho phần trưng bày thường trực.
Trống đồng Ngọc Lũ. Ảnh: internet
Bình gốm hoa lam. Ảnh: BTLSQG
Bình gốm hoa lam. Ảnh: BTLSQG
Bảo vật quốc gia là những hiện vật có giá trị đặc biệt quý hiếm, tiêu biểu của đất nước về lịch sử, văn hóa, khoa học. Việc ứng dụng khoa học công nghệ vào gìn giữ và phát huy giá trị các bảo vật nói chung cũng như hiện vật tại bảo tàng nói riêng đang tạo ra những cơ hội mới để các bảo tàng trở nên hấp dẫn hơn, hiện đại hơn nhưng cũng đặt ra những thách thức lớn bởi vì nhu cầu thưởng ngoạn những giá trị lịch sử, văn hóa của công chúng ngày càng cao.
Mặc dù chưa phải là nước phát triển mạnh về công nghệ nhưng Việt Nam đã cho thấy sự nhanh nhạy trong việc ứng dụng công nghệ để bảo tồn di sản, quảng bá giá trị lịch sử. Qua đó không chỉ người dân trong nước mà cả bạn bè quốc tế sẽ biết đến giá trị di sản văn hóa Việt Nam một cách cụ thể và rõ ràng hơn. Trong những năm qua, thành công từ việc ứng dụng các thành tựu khoa học vào nhiều dự án như: số hóa linh vật Việt, xây dựng bảo tàng ảo tương tác 3D, trùng tu tháp Chăm…đã cho thấy hướng đi mới, hoàn toàn đúng đắn của ngành văn hóa khi quyết định đưa công nghệ vào việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa lịch sử và di sản của đất nước.
Việt Hùng (Tổng hợp từ Cinet)
