Gặp anh Duật ở Trường Sơn
Năm 1968 trước khi tôi cùng Đoàn văn công Trẻ đi Trường Sơn, nhà văn Tô Hoàng khi ấy phục vụ trong quân đội, ở Ban Tuyên huấn Bộ Tư lệnh pháo binh, có viết mấy dòng nhờ tôi (một lần đoàn biểu diễn ở Bộ Tư lệnh pháo binh nên tôi và anh quen nhau, và vì tôi khoe sắp đi chiến trường nên anh nhờ) chuyển thư thăm cho nhà thơ Phạm Tiến Duật bạn anh, đang phục vụ tại Đoàn 559 Tổng Cục tiền phương.
Chiến tranh, bom đạn, lính tráng nhiều sao tìm được anh Duật để đưa thư? Suốt mấy tháng lá thư cứ nằm ở trong ba lô. Bống một tối, trong hội trường dưới lòng đất của Tổng Cục tiền phương, mọi người chỉ chỏ nói rằng cái anh bộ đội cao cao gầy gầy kia là nhà thơ Phạm Tiến Duật. Hồi ấy anh rất nổi với giải nhất thơ của Báo Văn Nghệ (mà vì đang chiến tranh đi lại KK anh không ra nhận giải được). Tôi mừng quá chạy đến bên chào anh và nói anh có thư của anh Tô Hoàng gửi. Anh Tô Hoàng và anh Phạm Tiến Duật đều là đồng niên sinh cùng năm 1941 lại cùng học Đại học sư phạm Hà Nội. Các anh đều gác bút nghiên ra trận... anh Duật làm thơ, anh Tô Hoàng viết truyện ngắn...
Được quen cả hai anh nổi tiếng thế này thật vinh dự quá. Chả là hồi ấy tôi cũng đang bắt đầu tập toẹ viết mà. Các anh đứng trước mình chả khác gì... núi Thái!
Sau khi đọc thư anh Hoàng, anh Duật tỏ ra quý mến tôi lắm. Anh hay trò chuyện về thơ và nói rằng ở chiến trường nhiều đề tài hay có thể làm thơ lắm. Viết được bài nào tôi đều đưa ạnh xem. Anh thường lịch sự gật gù khen ngợi vài ba câu động viên... Có lần tôi được chiêm ngưỡng nơi anh ở thì chao ôi bừa ơi là bừa... giường của các chiến sĩ khác chăn màn ngay ngắn bao nhiêu thì ngược lại, giường a Duật lộn xộn bấy nhiều cho dù đang ở chiến trường. Các Thủ trưởng yêu quí anh nên cũng không vì thế mà phê bình.
Những ngày Đoàn văn công trụ lại ở Đoàn 500 anh Duật luôn bị chúng tôi quấy quả... nào bắt anh kể chuyện chiến trường rồi bắt anh đọc thơ. Khi chúng tôi chụp ảnh chung với Chính uỷ Tổng Cục tiền phương khi ấy là Thượng tá Phan Khắc Hy anh cũng ngồi chụp cùng. Chúng tôi nhớ mãi anh Duật gầy, gương mặt anh cũng gầy nhưng chỉ có cái mũi là cao và dài (không giống mũi của người Việt lắm). Đám bạn cùng đoàn cứ nghĩ nhà thơ nổi tiếng với cô văn công trẻ thế này dễ nảy sinh tình cảm. Nhưng sự thực thì không phải vậy. Không có gì cả vì anh coi tôi như đứa em, mãi mãi cả về sau này anh vẫn coi tôi như vậy...
Thế rồi 3 năm sau, năm 1971 hai anh em không hẹn mà gặp lại trên con phố nhỏ ở Hà Nội - ngõ Yên Thế trên đường Nguyễn Thái Học, gần Cửa Nam, vì cùng làm dâu, làm rể của hai gia dình sống trên con phố này...
Gặp anh Duật ở ngõ Yên Thế Hà Nội
Dù sao thì vẫn kể tiếp chuyện anh Duật làm rể ở ngõ Yên Thế nhé. Mình làm dâu ở nhà số 17 anh Duật làm rể nhà số 9. Cùng bên lẻ đi vài trăm mét là sang nhà nhau.
Anh ở rể một gia đình lớn, ngôi nhà cổ 2 tầng là của riêng gia đình vợ anh (không phải nhà thuê) đủ thấy đó là một gia đình khá giả và hai cụ bố mẹ vợ anh rất hiền hậu, có khá đông các con. Anh cả của vợ anh, chính là NSND diễn viên nổi tiếng Trọng Khôi (cố Giám đốc Nhà hát kịch, cố Chủ tịch Hội NSSK Việt Nam một thời). Chị Vân vợ anh là giáo viên cấp ba. Nghe nói anh là bạn thân của anh Trọng Khôi, Theo anh Khôi về nhà chơi và phải lòng em gái anh ấy rồi lấy làm vợ luôn. Chị Vân cũng do mê tài thơ của anh nên anh chị chóng thành đôi là vậy. (Dù trước đó nghe đồn anh hứa hẹn với một nhà thơ nữ trẻ cũng khá nổi tiếng ở miền Trung nhưng lại không lấy. Vợ chồng nó là duyên số mà. Chịu, không thể biết được).
Tôi không biết đám cưới anh như thế nào và sao anh lại ở rể vì tuy cùng ở trên một con phố nhưng không phải anh em đã biết và gặp nhau ngay. Anh quá nổi tiếng ai cũng ngưỡng mộ. Còn tôi vẫn làm việc ở nhà hát tận trên Mai Dịch, luôn mải miết theo đoàn đi biểu diễn khắp nơi và rồi lấy chồng, sinh con tối tăm mặt mũi cũng ít ngó sang bên văn chương. Không biết là anh lại ở rể? (đoán là ngày ấy còn chiến tranh, ai cũng nghèo, anh lại là bộ đội, làm thơ, lấy đâu tiền mua nhà riêng? Hoặc cũng có thể các cụ nhà vợ yêu quí anh trân trọng tài thơ của anh nên giữ anh ở rể chăng?).
Một lần vào cuối buổi chiều hè anh bế con đi dong ngoài ngõ, tôi cũng bế cháu ra hóng gió thế là hai anh em nhận ra nhau hỏi chuyện mới biết là ở cùng một con phố. Ngày ấy nhà nào khá lắm mới có một hai cái quạt con cóc do Nhà máy điện cơ sản xuất chạy lọc cọc lọc cọc, chả nhà nào có điều hoà nên mùa hè nóng lắm. Cuối chiều các nhà đều bế con ra phố hóng tí gió mát là vậy. Có nhà còn bê cả giường bạt ra ngõ nằm chơi hoặc ngủ nữa kia. Chao ôi Hà Nội trước 75 thật cơ cực!
Dù anh là nhà thơ rất nổi tiếng thời đó nhưng cũng rất nghèo. Anh chị và hai cậu con trai nhỏ nằm trên một cái phản ở nhà bếp tầng 1. Nóng và trống trải. Đồ đạc chả thấy có gì!
Kể về một thời như vậy để thấy thương Hà Nội, thương mọi người trong đó có anh Duật và cả bản thân mình nữa biết chừng nào…
Tôi không biết đám cưới anh như thế nào và sao anh lại ở rể vì tuy cùng ở trên một con phố nhưng không phải anh em đã biết và gặp nhau ngay. Anh quá nổi tiếng ai cũng ngưỡng mộ. Còn tôi vẫn làm việc ở nhà hát tận trên Mai Dịch, luôn mải miết theo đoàn đi biểu diễn khắp nơi và rồi lấy chồng, sinh con tối tăm mặt mũi cũng ít ngó sang bên văn chương. Không biết là anh lại ở rể? (đoán là ngày ấy còn chiến tranh, ai cũng nghèo, anh lại là bộ đội, làm thơ, lấy đâu tiền mua nhà riêng? Hoặc cũng có thể các cụ nhà vợ yêu quí anh trân trọng tài thơ của anh nên giữ anh ở rể chăng?).
Một lần vào cuối buổi chiều hè anh bế con đi dong ngoài ngõ, tôi cũng bế cháu ra hóng gió thế là hai anh em nhận ra nhau hỏi chuyện mới biết là ở cùng một con phố. Ngày ấy nhà nào khá lắm mới có một hai cái quạt con cóc do Nhà máy điện cơ sản xuất chạy lọc cọc lọc cọc, chả nhà nào có điều hoà nên mùa hè nóng lắm. Cuối chiều các nhà đều bế con ra phố hóng tí gió mát là vậy. Có nhà còn bê cả giường bạt ra ngõ nằm chơi hoặc ngủ nữa kia. Chao ôi Hà Nội trước 75 thật cơ cực!
Dù anh là nhà thơ rất nổi tiếng thời đó nhưng cũng rất nghèo. Anh chị và hai cậu con trai nhỏ nằm trên một cái phản ở nhà bếp tầng 1. Nóng và trống trải. Đồ đạc chả thấy có gì!
Kể về một thời như vậy để thấy thương Hà Nội, thương mọi người trong đó có anh Duật và cả bản thân mình nữa biết chừng nào…
Nguyễn Thị Hồng Ngát
