Thời hưng thịnh đã qua
Người dân cố cựu ở vùng đất này kể lại, vườn chim Chà Là hình thành trong điều kiện tự nhiên trên phần đất hơn 100 công thuộc sở hữu của ông Cao Triều Phát, nhân sĩ trí thức yêu nước. Sau khi ông Phát ra Bắc tập kết, Pháp đã ném bom trúng ngay căn nhà của ông, tạo ra một hố sâu và rộng (sau đó gia đình ông Phát đã hiến đất cho Nhà nước). Hố bom trở thành nơi tích trữ nước ngọt và nguồn thuỷ sản phong phú, cùng với xung quanh cây cối mọc lên um tùm, phát triển thành khu rừng nguyên sinh (nhiều nhất là cây chà là). Từ đó, chim về trú ngụ và sinh sản ngày càng nhiều, trong đó có nhiều chủng loại quý hiếm.
Sau ngày miền Nam hoàn toàn giải phóng, thống nhất đất nước, khu rừng nói trên được giao cho chính quyền địa phương (lúc đó là xã Tân Hưng) quản lý.
“Thời điểm đó chim về rất đông, sinh sản ngày càng nhiều, tới nỗi từ khu rừng đến sông Bảy Háp cách khoảng hơn cây rưỡi số mà người dân chạy xuồng qua lại trên sông còn nghe mùi chim”, ông Huỳnh Hạnh Phúc, nguyên Bí thư Chi bộ ấp Tân Phong, xã Ðông Hưng, nhắc lại thời “hưng thịnh” của vườn chim.
Tuy nhiên, xã chỉ quản lý vài năm thì bàn giao cho Phòng NN&PTNT huyện. Ðược vài năm, Phòng NN&PTNT lại giao cho Ban Dự án bảo tồn rừng ngập mặn quản lý… Từ khoảng năm 1976-2006, luân phiên nhiều cấp quản lý và cuối cùng thì bàn giao lại cho xã quản lý, lúc này chim đã không còn nhiều như trước, những loài quý hiếm như: quắm đen, quắm đầu đen, giang sen, cò… không còn xuất hiện.
Theo ông Huỳnh Hạnh Phúc, không chỉ có chim mà khu rừng này còn có thảm thực vật phong phú, đa dạng các giống thuỷ sinh lâu năm có giá trị kinh tế cao. Vì vậy, để bảo tồn khu rừng đặc dụng, giữ vườn chim, huyện Cái Nước đã chủ trương mua đất của các hộ dân xung quanh để tạo bờ bao và trồng tre rào chắn. Tuy nhiên, nhập nhằng phân cấp quản lý, quản lý thiếu chặt chẽ, cùng với việc xâm mặn khi xã Ðông Hưng chuyển dịch cơ cấu sản xuất đã gây xáo trộn môi trường sống của chim.
Gọi chim về không khó
Ông Nguyễn Văn Ba, Giám đốc Sở Tài nguyên và Môi trường (nguyên Bí thư Huyện uỷ Cái Nước), cho biết: “Ít có nơi nào vườn tự nhiên rộng lớn quần tụ nhiều chủng loại chim về bám trụ lâu dài như vườn chim Chà Là. Nếu không khai thác hết nguồn lợi thiên nhiên ban tặng thì tiếc lắm. Vì vậy, quản lý chặt chẽ, giữ quần thể sinh thái để giữ chim và thu hút chim trở về cần đặc biệt quan tâm. Tuy nhiên, làm được điều đó phải có nhà đầu tư, địa phương có chính sách đãi ngộ để gắn bó với nhà đầu tư khôi phục lại trạng thái nguyên sinh. Qua đó, giáo dục giới trẻ thân thiện với thiên nhiên, phục vụ cho công tác nghiên cứu khoa học, mở điểm tham quan… chắc chắn sẽ thu hút khách không chỉ trong nước”.
Vườn chim Chà Là có diện tích 15 ha, trong đó phần lõi bên trong khoảng 10 ha, ngoài cây chà là còn có dừa nước, tràm, dá và nhiều loại cây kiểng lâu năm dáng đẹp như: sộp, gừa, tra bồ đề. Thảm thực vật phong phú với ráng đại, mây nước, dây cám và nhiều loại thuốc nam quý… đã tạo nơi sinh sống lý tưởng cho các loài động vật như: trăn, rắn, chồn, cáo… Ðồng thời, thu hút nhiều chủng loại chim về quần tụ như: quắm đầu đen, quắm đen, giang sen, cò, diệc…
Phát triển du lịch sinh thái với hệ thống nhà vườn và đường đi nổi luồn lách trong rừng sẽ phát sinh các loại dịch vụ ăn theo du lịch, đời sống người dân địa phương sẽ được cải thiện. Khai thác tốt vườn chim thì nguồn thu từ việc trồng rau màu trên phần đất bờ bao và cá đồng nuôi tự nhiên dưới kinh bao là không nhỏ.
Theo ông Tiêu Quang Khái, Phó Chủ tịch UBND xã Ðông Hưng, từ năm 2010 đến nay, vườn chim không còn rộn ràng như trước. Nhìn cảnh đìu hiu khu rừng đặc dụng mà thấy chạnh lòng. Gọi chim về không khó, nhưng để chim trụ lại thì phải cải thiện môi trường xung quanh, giữ được nguồn nước thuần ngọt nhằm tạo nguồn thức ăn phong phú. Hơn hết là phải triệt để xử lý vấn nạn săn, bắt chim. Hiện tại xã đang tích cực kêu gọi các nhà đầu tư tham gia phát triển du lịch. Khi có sự đầu tư kinh phí, công tác quản lý chặt chẽ, vườn chim Chà Là sẽ là một điểm du lịch nổi tiếng trong quần thể các điểm du lịch sinh thái ở ÐBSCL./.
