Theo đại đức Thích Quảng Văn, trụ trì chùa Lam Sơn, ngôi chùa gỗ này được xây dựng theo kiến trúc “nội công ngoại quốc” và do những nghệ nhân từ Ninh Bình thi công. Đây là kiểu kiến trúc chùa chiền cổ phổ biến ở đồng bằng Bắc Bộ.
Theo tộc phả của các dòng họ lớn ở xã Quỳnh Yên (Quỳnh Lưu) và các cụ cao niên thì chùa Lam Sơn được làm từ thời kỳ Lê Trung Hưng năm 1712. Khi đó, chùa được xây dựng giữa làng Thượng Yên, xã Quỳnh Yên, trên khoảng đất rộng, cao ráo. Chùa là nơi che chở người tu hành và Phật tử thập phương, là nơi cầu an cho nhân dân trong làng.
Chùa Lam Sơn gồm các hạng mục nhà thờ Tổ; đại hùng bảo điện (hay còn gọi là Tam bảo); hai bên là lầu chuông và lầu trống; tả hữu hành lang; cổng tam quan và các công trình phụ trợ khác.
Trong thời kỳ kháng chiến, chùa là nơi diễn thuyết, tổ chức các cuộc mít-tinh, kêu gọi nhân dân tham gia kháng chiến. Trải qua những biến cố, thăng trầm của lịch sử, ngôi chùa đã bị hư hỏng, xuống cấp, các đồ tế khí, tượng Phật cũng dần mai một.
Ngày 8/11/2012, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành quyết định số 4446/QĐ - UBND - NC về chấp thuận phục hồi cơ sở Phật giáo chùa Lam Sơn (xã Quỳnh Yên, huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An) nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng, tâm linh của bà con nhân dân
Theo đó, ngày 19/11/2013, UBND tỉnh đã có quyết định số 5472/QĐ - UBND ĐTXD phê duyệt quy hoạch chi tiết về xây dựng chùa Lam Sơn với tổng diện tích đất chùa được quy hoạch 5.482,37m2, trong đó diện tích xây dựng chùa 1.961,38m2.
Cùng chiêm ngưỡng vẻ đẹp của ngôi chùa gỗ lớn nhất xứ Nghệ tại xã Quỳnh Yên, Quỳnh Lưu:
Hiện nay, công việc phục dựng đã hoàn thành công tác quy hoạch đất, dựng xong đại hùng bảo điện. Trong ảnh là mặt chính của dinh hạ (cũng là dinh lớn nhất trong quần thể kiến trúc chùa Lam Sơn).
Ở đây, các tượng Phật chủ yếu được chạm trổ bằng gỗ quý với nhiều bộ tượng Tam Thế Phật, bộ tượng Di Đà Tam Tôn, bộ Thích Ca Liên Hoa, và một số tượng Phật khác.
Đặc biệt, các hạng mục của ngôi chùa được xây dựng chủ yếu bằng gỗ lim và gỗ sến nhập khẩu từ châu Phi với tổng khối lượng khoảng 1.200m3. Riêng khu nhà thờ Tổ được làm hoàn toàn bằng gỗ kền kền. Trong đó, cột gỗ cao nhất là 7,58m, đường kính tất cả các cột là 55cm.
Trụ trì chùa Lam Sơn khẳng định: “Chùa ở Việt Nam thì nhiều nhưng chùa làm thuần gỗ có quy mô nhất thì khắp Bắc Trung Bộ chỉ có chùa Lam Sơn”.
Không chỉ được biết đến là ngôi chùa bằng gỗ lớn nhất khu vực Bắc Trung bộ, chùa Lam Sơn mới tiếp nhận thêm pho tượng Phật Bồ Đề Đạt Ma bằng gỗ nu nghiến nguyên khối ((với chiều cao 3,8m, nặng hơn 3 tấn) được xem là lớn nhất Việt Nam tính đến thời điểm này.
Hạng mục lầu trống cũng được dựng hoàn toàn bằng gỗ rất công phu.
Chùa Lam Sơn trở thành niềm tự hào của phật tử và người dân xã Quỳnh Yên.
Chùa Lam Sơn sau khi được phục dựng, tôn tạo sẽ là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, giữ gìn truyền thống bản sắc văn hóa quê hương. Đồng thời, nêu cao lòng từ bi hướng thiện trong sinh hoạt cộng đồng trong nhân dân nói chung và của các Phật tử xa gần nói riêng, không chỉ phục vụ cho nhu cầu tín ngưỡng cho người dân mà còn phục vụ nhu cầu tham quan, lễ Phật của du khách thập phương, góp phần phát triển ngành du lịch trong tổng thể phát triển kinh tế-xã hội của huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An.
(Theo Báo Nghệ An)
