Quan tài độc mộc (ảnh minh họa)
Đối với nhiều dân tộc, tang ma luôn mang đến nhiều ý nghĩa tí ngưỡng sâu sắc, gắn liền với nhiều phong tuc tập quán.
Trong gia đình người Chơ ro, khi có người thân chết thì gia quyến khóc than để thể hiện sự tiếc thương, đau đớn. Cùng với đó, dân làng đến viếng, chia sẻ và nổi trống chiêng với âm thanh da diết, tang thương bằng âm điệu dành cho ma chay.
Theo quan niệm của người Chơ ro, một người chết đi là họ đang bước sang một cuộc sống mới. Vì thế, người thân phải chuẩn bị chu đáo, tươm tất cho họ mọi thứ.
Xưa kia, người Chơ ro thường đóng chiếc hòm dài khoảng 2m, là thân của một cây gỗ được bổ đôi, khoét lõm 2 phần ở giữa để đặt thi hài. Hình dáng bên ngoài được cấu tạo khá độc đáo, nó vừa mang hình khối của một ngôi nhà dài, lại vừa thể hiện bóng dáng của một con trâu được cách điệu hóa. Đầu quan tài cao, to và thấp nhỏ dần về phía cuối. Phía đầu hai bên sóng ván thiên được gắn một đôi sừng bằng gỗ, phía đuôi gắn một cái đuôi vót bằng tre. (dantocchoro.com.vn). Còn giờ đây, khi trong làng có người qua đời, những người đàn vào rừng, lễ cúng tìm cây gỗ tốt để đóng hòm. Nếu gia cảnh người chết không có đủ điều kiện thì họ bó xác bằng chăn, chiếu và nẹp tre.
Khi khâm liệm, người chết được gia quyến mặc cho bộ đồ quí nhất, đẹp nhất. Thi hài được nằm ngửa, đầu gối trên một cái bát để úp, hai tay để chắp trên ngực, chân duỗi thẳng. Hai bàn tay, hai bàn chân được buộc một đoạn dây rừng.
Thi hài được giữ trong nhà từ ba đến năm ngày. Trong thời gian đó, người thân trong gia đình làm thịt gà để cúng tiễn đưa linh hồn người chết. Họ cúng gà sống rồi làm thịt, lấy máu bôi chân giường, đầu giường, trán, đầu và các ngón chân người chết. Họ quan niệm, con gà sẽ dẫn hồn người chết đi. Đồng thời, những người thân cắt một phần tóc của mình bỏ vào hòm người chết. Vì họ quan niệm rằng, để người chết mang theo tóc của người thân, thì khi qua bên kia có cái để mà lợp nhà ở.
Khi đưa tang, người còn sống không quên sắm những đồ vật để gửi, chôn theo. Tang chủ thường chia cho người chết một số tài sản trong nhà: công cụ lao động như chà gạc, rìu, gùi; đồ dùng như nồi gốm, bát sành, vỏ trái bầu khô, ché; vũ khí như dao, nỏ, cung, tên, ná... cùng một số đồ trang sức, vật dụng khác để người chết bắt đầu một cuộc sống mới. Số tài sản này, một số bỏ chung với thi hài người chết và một số đặt xung quanh mộ hay bỏ rãi dọc đường gần khu nghĩa địa. Phần lớn những thứ bỏ trên mặt đất thường bị phá hủy một phần để phân định sự đối lập với tài sản của người đang sống, đồng thời ngăn ngừa kẻ xấu lấy về sử dụng. Nếu nhà có của thì tế người chết bằng trâu rồi dựng một chuồng trâu nhỏ để đựng xương con vật đã hiến sinh.
Người Chơ ro còn có tục tẩy rửa nhà sau khi đưa tang. Họ nấu nước sôi có hòa lẫn tiết gà lấy lá cây nhúng vào vẫy lên những người thân, đưa đám để hồn ma người chết không ám ảnh.
Sau 7 ngày, người Chơ ro có tục mở cửa mã cho người chết. Đó cũng là lần cuối họ thăm lại nơi ở của người chết và người chết thật sự bước sang cuộc sống mới.
Theo Dân Tộc Việt
