Đã nhiều lần đặt chân đến Thụy Hồng (Thái Thụy, Thái bình) như một cái duyên nhưng với tôi, đây vẫn chỉ là một xã nhỏ chẳng có gì đặc biệt. Chỉ đến khi biết rằng nơi đây đã từng tồn tại một hành cung bí ẩn, căn cứ quân sự của nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lẫy lừng lịch sử, tôi mới nhận ra mình chưa từng hiểu và đã đánh giá sai về nơi này.
"Tối mật cẩn tích, ngôn thệ tiền nhân"
Đó là dòng chữ được viết ở trang đầu tiên của cuốn Thần phả ký Lưu Đồn, có nghĩa là: "Lời người trước dặn phải giữ bí mật cuốn thần phả này". Chính vì lời dặn dò quan trọng đó mà trải qua nhiều thế kỷ, nhiều triều đại lịch sử với bao biến cố thăng trầm, cuốn thần phả vẫn được cất giữ một cách bí mật bởi những người được trao nhiệm vụ thiêng liêng đó.
Nhà giáo Nguyễn Duy Cuông, hậu duệ của dòng họ Nguyễn ở Thụy Hồng, người đang giữ cuốn thần phả cho biết: "Người đầu tiên viết và cất giữ Thần phả ký Lưu Đồn là Trần Triều Nguyễn Quý Công tự Phúc Hiền tướng quân. Sau đó, thần phả tiếp tục được cất giữ bí mật bởi quan Trưởng thái giám Chân Thức, rồi đến các nhà nho Nguyễn Sĩ Đức, Nguyễn Huy Trung...". Cứ như vậy, Thần phả ký Lưu Đồn được bí mật truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác cho đến ngày nay như một bảo vật tối quan trọng mà người giữ nó luôn phải hoàn thành tốt nhiệm vụ bằng mọi giá.
Đó là dòng chữ được viết ở trang đầu tiên của cuốn Thần phả ký Lưu Đồn, có nghĩa là: "Lời người trước dặn phải giữ bí mật cuốn thần phả này". Chính vì lời dặn dò quan trọng đó mà trải qua nhiều thế kỷ, nhiều triều đại lịch sử với bao biến cố thăng trầm, cuốn thần phả vẫn được cất giữ một cách bí mật bởi những người được trao nhiệm vụ thiêng liêng đó.
Nhà giáo Nguyễn Duy Cuông, hậu duệ của dòng họ Nguyễn ở Thụy Hồng, người đang giữ cuốn thần phả cho biết: "Người đầu tiên viết và cất giữ Thần phả ký Lưu Đồn là Trần Triều Nguyễn Quý Công tự Phúc Hiền tướng quân. Sau đó, thần phả tiếp tục được cất giữ bí mật bởi quan Trưởng thái giám Chân Thức, rồi đến các nhà nho Nguyễn Sĩ Đức, Nguyễn Huy Trung...". Cứ như vậy, Thần phả ký Lưu Đồn được bí mật truyền lại từ thế hệ này sang thế hệ khác cho đến ngày nay như một bảo vật tối quan trọng mà người giữ nó luôn phải hoàn thành tốt nhiệm vụ bằng mọi giá.
Ông Đoàn Duy Uyên cùng những cổ vật được tìm thấy trong quá trình nạo vét giếng cổ
Trả lời cho câu hỏi tại sao cuốn thần phả phải được giữ bí mật suốt một thời gian dài như vậy, ông Cuông cho biết: "Đây là cuốn thần phả ghi chép rất tỉ mỉ, đầy đủ, rõ ràng về một hành cung được vua tôi nhà Trần lập ở Lưu Đồn (thuộc xã Thụy Hồng ngày nay) như một căn cứ bí mật trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên Mông.
Đây vừa là nơi cất giấu lương thực, vũ khí, thuyền bè, vừa là nơi ở an toàn cho hoàng hậu, công chúa, vừa là nơi vua tôi bàn bạc việc quân, tìm mưu đánh giặc… Nhờ căn cứ bí mật này, vua tôi nhà Trần đã nhiều lần “cắt đuôi” Ô Mã Nhi, Thoát Hoan một cách ngoạn mục, thoát khỏi sự truy đuổi ráo riết của quân địch.
Điều này đã được ghi lại trong Đại Việt sử ký rằng: “Vua Trần từ Thiên Trường ra cửa Giao Hải... quân giặc đuổi đến cửa Giao Hải thì bị mất hút không biết vua Trần đi đâu”. Trên thực tế, từ cửa Giao Hải, vua Trần đã theo đường biển chạy về Lưu Đồn, một nơi mà quân địch không bao giờ có thể biết đến sự tồn tại của nó. Bởi có ý nghĩa quan trọng như vậy cho nên hành cung phải được giữ bí mật tuyệt đối để đề phòng trường hợp quân địch quay trở lại, tiếp tục xâm lược”.
Sau gần chục thế kỷ được cất giữ bí mật, cuối cùng, cuốn Thần phả ký Lưu Đồn cũng được công bố trước dư luận, tiết lộ những bí mật bất ngờ về hành cung của nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông, điều mà trước đó chưa sử sách nào ghi chép lại. Theo đó, trong cuộc kháng chiến chống giặc Nguyên Mông lần thứ hai (1285), buổi đầu kháng chiến, thế giặc mạnh, quân ta không giữ nổi Long Thành, hai vua cùng các tướng sĩ chạy ra biển, về xây dựng căn cứ địa Lưu Đồn trên đảo Phượng Hoàng (nay là động Tam Khê, Thái Bình).
Đây là nơi có địa thế hiểm trở, cây cối rậm rạp, um tùm, cách cửa biển Đại Bàng 6 – 7km rất thuận lợi cho việc xây dựng căn cứ. Một hành cung bí mật đã được xây dựng giữa sông nước mênh mông bao gồm ba dinh tướng phủ, năm điểm gác, hai lần hào lũy bao quanh, thuyền chiến ẩn mình trong các ngòi nước.
Từ căn cứ địa Lưu Đồn, các binh tướng dưới sự chỉ huy của Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn đã làm lễ xuất quân ở cửa Bồ Đề (nay thuộc làng Bình Lạng, Thụy Xuân, Thái Thụy, Thái Bình) rồi tiến ra đánh thắng các trận A Lỗ, Hàm Tử, Vạn Kiếp… Đến cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông lần thứ ba (1288), cũng tại căn cứ Lưu Đồn, Tiết chế Hưng Đạo Vương và vua Trần Nhân Tông mật đàm, nửa đêm truyền lệnh đánh trận Bạch Đằng…
Nhà giáo Nguyễn Duy Cuông đang dịch nghĩa nội dung cuốn "Thần phả Lưu Đồn"
Những dấu tích vượt thời gian
Để minh chứng cho những điều đã được nói đến trong cuốn thần phả, nhà giáo Nguyễn Duy Cuông đưa tôi đi tham quan một vòng trong làng để thấy được những dấu tích lịch sử còn sót lại của hành cung bí ẩn năm xưa. Hành cung xưa nay đã thành làng mạc trù phú, nhà cửa san sát, vườn tược cây trái sum suê.
Điều kỳ lạ là trong quá trình xây dựng, nhiều chứng tích lịch sử của hành cung xưa vẫn được giữ nguyên vị trí, thậm chí ở ngay trong nhà dân nhưng qua ngần ấy năm vẫn không hề bị phá bỏ vì bất cứ lý do gì.
Ngay phía trước nhà ông là một khu đất lớn, nơi mà cách đây gần chục thế kỷ đã từng là nơi ở và làm việc của hai vua trong cuộc kháng chiến thần thánh của dân tộc. Mặc dù đã được bồi đắp nhưng phần rìa xung quanh khu đất vẫn khá trũng và bị ngập nước bởi xưa kia, nơi đây vốn dĩ là một khu đất cao trồi lên giữa sình lầy, được chọn để xây hành cung.
Nơi đây hiện vẫn còn năm miếu thờ xây trên nền của năm vọng gác phía trước hành cung, nằm rải rác trong các nhà dân. Trên mỗi miếu thời đều có bia đá khắc chữ Hán cổ. Người dân ở đây không ai biết những miếu này được xây từ bao giờ, chỉ biết rằng chúng đã tồn tại ở đó từ rất lâu rồi, trước cả khi cha ông họ sinh ra. Họ biết đó là những chứng tích lịch sử thiêng liêng của quê hương mình và không bao giờ có ý định phá bỏ.
Giếng tắm của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn và các tướng sĩ trong cuộc kháng chiến năm xưa.
Cách đó không xa là chiếc giếng cổ được Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn cùng các tướng sĩ dùng làm nơi tắm rửa. Cạnh giếng có miếu thờ Đức Thánh Trần, cùng tấm bia đá khắc thơ chữ Hán với bản dịch như sau: “Em về giã gạo ba giang/ Để anh kín nước Cao Bằng về ngâm/ Cao Bằng xa lắm anh ơi/ Đi về kín nước giếng khơi cho gần/ Giếng này tắm Đức Thánh Quân/ Nước vo hạt gạo trắng ngần dẻo thơm”.
Gần chục thế kỷ đã trôi qua nhưng chiếc giếng vẫn đầy ăm ắp, trong vắt như gương. Ông Đoàn Duy Uyên (Cán bộ văn hóa xã Thụy Hồng) cho biết: “Ngoài chiếc giếng này, trong vùng còn có 5 chiếc giếng khác có cấu trúc giống như vậy.
Tất cả các giếng đều có đáy được chôn bốn cọc gỗ lim lớn, nước trong, quanh năm không khi nào cạn, qua nạo vét đã tìm thấy rất nhiều cổ vật có niên đại Lý, Trần. Những cổ vật được tìm thấy ở đáy giếng hiện vẫn đang được các nhà khảo cổ tiếp tục nghiên cứu. Đối với một số giếng bị hư hại bởi thời gian, chúng tôi sẽ có kế hoạch để khơi lại trong thời gian không xa”.
Nhật Minh
