Nằm trong Thành cổ Nghệ An, Nhà lao Vinh hình thành từ năm 1804, tồn tại đến năm 1945, là một trong những nhà lao trọng yếu trong hệ thống nhà tù của thực dân, sau Hỏa Lò (Hà Nội), Khám Lớn (Sài Gòn) và Thừa Phủ (Huế). Đây là nơi đã từng giam giữ nhiều chí sỹ văn thân Cần Vương yêu nước tiêu biểu như cụ nghè Nguyễn Xuân Ôn, cụ Hồ Bá Kiện, bà Trần Thị Trâm, Đội Quyên, Đội Phấn, ông Nguyễn Sinh Khiêm, bà Nguyễn Thị Thanh và hàng nghìn chiến sỹ cộng sản kiên cường như đồng chí: Nguyễn Xuân Linh, Nguyễn Duy Trinh, Phan Đăng Lưu, Hồ Tùng Mậu, Chu Văn Biên, Tôn Thị Quế, Lê Viết Lượng, Phan Đình Đồng, Ngô Tuân, Võ Trọng Ân, Lê Nhu, Chu Huy Mân, Trần Văn Ân...
Cũng như nhiều nhà lao khác được xây dựng lên lúc bấy giờ, với mục đích tiêu diệt những người yêu nước, các chiến sỹ cách mạng cả về thể xác lẫn tinh thần, chính quyền thực dân đã thi hành chế độ lao tù khắc nghiệt từ ăn uống đến tra tấn tù nhân. Tuy nhiên, những âm mưu thủ đoạn nham hiểm ấy đã không thể khuất phục nổi tù chính trị Nhà lao Vinh.
Trong chốn lao tù tăm tối, khắc nghiệt các chiến sỹ đã biến nơi đây trở thành trường học cách mạng, nơi tôi luyện ý chí, bản lĩnh chính trị, tinh thần cách mạng của người chiến sỹ cộng sản. Họ chính là những người đã thắp sáng lên ngọn lửa yêu nước, tinh thần vì độc lập của dân tộc.
Với hơn 100 tài liệu, hình ảnh quý sưu tầm được từ các nguồn sử liệu khác nhau, bộ trưng bày “Ký ức Nhà lao Vinh” góp phần tái hiện lại một phần quá trình hình thành, hoạt động của Nhà lao Vinh năm xưa, cũng như những tấm gương yêu nước và cách mạng kiên trung, bất khuất đã từng bị giam cầm, hy sinh tại đây; góp phần bồi dưỡng lý tưởng cách mạng, giáo dục truyền thống yêu nước, tinh thần tự hào dân tộc và ý thức trách nhiệm bảo vệ chủ quyền thiêng liêng của Tổ quốc cho Nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ trong giai đoạn hiện nay. Đồng thời, đưa ra thông điệp về trách nhiệm kế thừa, giữ gìn và phát huy di sản văn hóa trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
Chuyên đề “Ký ức Nhà lao Vinh” được trưng bày đến tháng 12/2022 nhằm tri ân, tôn vinh những đóng góp lớn lao của các thế hệ những người yêu nước và các chiến sỹ cách mạng bị địch bắt, giam cầm, hy sinh tại Nhà lao Vinh đồng thời lan tỏa tinh thần, chí khí cách mạng của các chiến sỹ trong các tầng lớp Nhân dân, nhất là thế hệ trẻ ngày nay.
