Cổng chính của Trường Dục Thanh ngày nay. Ảnh T.D.H.
Ngôi trường ấm tình Bác
Dù lần thứ hai tôi về thăm Khu di tích lịch sử - văn hóa Dục Thanh được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ VHTTDL) xếp hạng, nhưng không hiểu sao cứ dâng trào cảm xúc như mới đến lần đầu. Lặng lẽ đi một vòng quanh khu di tích: chính diện là dãy phòng học lớn được kê thẳng tắp 3 dãy bàn học trò, trên cùng là tấm bảng đen. Tất cả bàn, ghế, bảng đen đều sạch sẽ nằm im lìm như đang trong giờ học và dường như còn hơi ấm Bác nơi này. Gian nhà trong là khu Bác nghỉ ngơi, đọc sách trông ra bốn bề thóang đãng, mát mẻ. Đặc biệt, khu vườn của Trường Dục Thanh không rộng lắm nhưng được trồng rất nhiều cây trái xanh tươi. Cây khế hơn 100 tuổi được Bác trồng, chăm sóc cành lá vươn ra ôm lấy một góc vườn và chi chít những chùm bông tím. Trong vườn được trồng rất nhiều bưởi, giống bưởi quả vàng và to trĩu cành (giống loại bưởi được trồng tại Khu nhà sàn của Bác ở Hà Nội). Và, kia là cái giếng đào nước rất trong mát ngày xưa Bác thường lấy nước tưới cây… Trong đoàn khách tham quan có người thầm thì “Sống ở đâu Bác Hồ cũng thường trồng nhiều cây trái…”.
Theo sử sách ghi lại, Trường Dục Thanh được xây dựng vào năm 1907 trên địa bàn làng Thành Đức (nay là số nhà 39 - đường Trưng Nhị - phường Đức Nghĩa - TP. Phan Thiết - Bình Thuận). Trường Dục Thanh do hai người con trai của nhà thơ yêu nước Nguyễn Thông là Nguyễn Trọng Lôi và Nguyễn Quý Anh và một số sĩ phu yêu nước như Trương Gia Mô, Hồ Tá Bang, Nguyễn Hiệt Chi, Trần Lê Chát… góp sức sáng lập và do Nguyễn Quý Anh làm Giám hiệu. Thời điểm đó, trường tư thục Dục Thanh được xây dựng để hưởng ứng phong trào Duy Tân do cụ Phan Chu Trinh, Trần Quý Cáp, Huỳnh Thúc Kháng khởi xướng ở Trung Kỳ. Mục tiêu mở trường là để mở mang dân trí, khơi dậy ý thức giống nòi, ý thức tự tôn, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ trước họa xâm lăng và chính sách “ngu dân” của thực dân Pháp. Tên Trường Dục Thanh được viết tắt của cụm từ: Giáo dục thanh thiếu niên. Với ý nghĩa, mục đích mở trường và nội dung dạy học, Dục Thanh là ngôi trường tư thục tiến bộ nhất ở Bình Thuận lúc bấy giờ.
Trên con đường từ Bắc vào Nam trước khi thực hiện cuộc hành trình bôn ba đi tìm đường cứu nước, người thanh niên yêu nước Nguyễn Tất Thành đã đến Phan Thiết. Tại đây, Người được cụ nghè Trương Gia Mô là bạn của cụ Nguyễn Sinh Sắc (thân sinh Bác Hồ) giới thiệu, thầy giáo Nguyễn Tất Thành dừng chân và dạy học ở Trường Dục Thanh. Thời gian thầy giáo Thành dạy học ở Trường Dục Thanh chỉ trong 4 tháng (từ tháng 9/1910 đến tháng 2/1911). Dù thời gian lưu lại và làm thầy giáo ở trường Dục Thanh không lâu, nhưng trong cuộc đời Bác, đây là nghề cao đẹp đầu tiên Người làm trước khi trở thành người chiến sĩ cách mạng lỗi lạc, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc. Và, muôn đời nay, người dân Bình Thuận luôn tự hào được Bác dừng chân gieo hạt mầm tình yêu nước! Sách chép lại, thời điểm trường này đông học sinh nhất là khoảng 60 người (người nghèo và thanh thiếu nhi theo học) và được chia làm 4 lớp: tư, ba, nhì, nhất do 7 thầy giáo phụ trách. Thầy giáo Thành dạy ở lớp nhì chủ yếu dạy chữ Quốc ngữ, chữ Hán, văn… Ngoài dạy học trò các nội dung được phân công, thầy giáo Thành còn truyền đạt cho học sinh những kiến thức về văn hóa, tinh thần yêu nước, lòng tự hào dân tộc, ý thức bảo vệ tổ tiên, giống nòi… Những lúc rỗi, thầy Thành thường đưa học trò tham quan các danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Phan Thiết, mục đích giáo dục tình yêu quê hương, đất nước cho học trò…
Tháng 2/1911, thầy giáo Nguyễn Tất Thành rời Trường Dục Thanh vào Sài Gòn để ngày 5/6/1911 bắt đầu cuộc bôn ba tìm đường đi cho dân tộc. Sau đó, ông Nguyễn Trọng Lôi qua đời, em trai là Nguyễn Quý Anh (Giám hiệu Trường Dục Thanh) vào Sài Gòn lo công việc khác; một số thầy giáo bị giặc bắt và nhiều lý do khác nên Trường Dục Thanh đóng cửa vào năm 1912. Dù Trường Dục Thanh tồn tại trong 5 năm và thầy giáo Nguyễn Tất Thành có 4 tháng dạy học; song, ngôi trường mãi mãi là niềm tự hào của người dân Phan Thiết, miền đất anh hùng cực Nam Trung bộ này cho đến ngàn đời sau!
Nhiều học trò của Bác sau này thành đạt trên các lĩnh vực như bác sĩ Nguyễn Kinh Chi (con trai cụ Nguyễn Hiệt Chi - người có công sáng lập Trường Dục Thanh), bác sĩ Nguyễn Quý Phầu, cụ Từ Trường Phùng, cụ Nguyễn Đăng Lầu…
Các dãy bàn ghế lớp học vẫn được kê thẳng tắp. Ảnh T.D.H
Di tích Dục Thanh - nơi giáo dục lòng yêu nước
Sau khi thầy giáo Thành rời Trường Dục Thanh vào Sài Gòn đi tìm đường cứu nước và bị đóng cửa (năm 1912); trải qua chiến tranh khốc liệt và những thăng trầm của lịch sử, sau ngày đất nước thống nhất Trường Dục Thanh mới được trùng tu lại. Thể theo nguyện vọng và tình cảm của nhân dân Bình Thuận đối với Bác, ngôi trường được phục chế giống như năm 1910 khi Bác Hồ dạy học và được Nhà nước xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa quốc gia. Hiện, khu di tích này gồm các công trình chính: Gian nhà lớn phía trước nơi diễn ra dạy và học của Trường Dục Thanh trước đây; bên phải là gian nhà Ngự - nơi nội trú của học sinh; dãy nhà phía sau là Ngọa Du Sào - nơi Bác Hồ nghỉ ngơi và đọc sách, soạn giáo án và khu vườn cây trái, giếng nước…
Khu Di tích Dục Thanh ngày nay trở thành nơi tham quan, nghiên cứu của nhiều đoàn khách trong và ngoài nước; nơi giáo dục lòng yêu nước, truyền thống dân tộc cho thanh thiếu nhi cả nước. Đối diện Khu Di tích Dục Thanh là Bảo tàng Hồ Chí Minh - chi nhánh Bình Thuận khánh thành ngày 19/5/1986. Bảo tàng trưng bày nhiều hiện vật về cuộc đời và sự nghiệp cách mạng của Bác Hồ và một phần trưng bày “Bình Thuận thực hiện Di chúc của Người”. Du khách đến Bình Thuận không thể không tham quan Khu Di tích Trường Dục Thanh và Bảo tàng Hồ Chí Minh. Trước khi tham quan Bảo tàng, du khách sẽ thắp nhang trước bàn thờ Bác. Tượng Bác được đúc bằng đồng, đặt ngay trước gian nhà chính của Bảo tàng; nghe hướng dẫn viên giới thiệu về quá trình đi tìm đường cứu nước của Người trong không gian thoang thoảng hương trầm từ bàn thờ Bác, lòng chúng ta lâng lâng niềm xúc động rất thiêng liêng và chan chứa niềm kính yêu Bác dâng tràn! Được biết, nhiều năm qua Bảo tàng Hồ Chí Minh - Bình Thuận cũng là nơi thường diễn ra lễ kết nạp đảng viên, đoàn viên TNCS Hồ Chí Minh… để lại nhiều ấn tượng sâu sắc cho bao nhiêu thế hệ anh hùng của miền đất anh hùng này.
Hơn một thế kỷ sáng lập, hoạt động và in dấu chân thầy giáo yêu nước Nguyễn Tất Thành. Tất cả vẫn còn nguyên vẹn: phòng học, bàn, ghế, bảng đen, hàng cây, giếng nước…Đứng giữa gian phòng học thóang rộng, tươm tất với những dãy bàn ghế kê thẳng tắp; trên cao là bục giảng, bảng đen và bàn giáo viên, ta cứ ngỡ Bác đang ngồi đó với giọng nói ấm áp và bài học làm người…
Thanh Dương Hồng
(Theo baodulich.net.vn)
(Theo baodulich.net.vn)
