Sau khi học tiểu học ở Cần Giuộc, Nguyễn Thái Bình lên Sài Gòn học ở Trường Pétrus Ký (nay là trường trung học phổ thông Lê Hồng Phong). Năm 1966, sau khi đỗ tú tài phần hai, anh lần lượt thi đỗ vào các trường Y, Dược, Nông lâm súc và cả Học viện Quốc gia hành chánh của chế độ Sài Gòn lúc bấy giờ, nhưng anh đã chọn học trường Cao đẳng Nông lâm súc.
Tháng 3/1968, anh được cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ cấp học bổng sang học ở Mỹ giữa lúc tâm trí còn nóng bỏng và ấn tượng về cuộc tổng tấn công năm Mậu Thân của quân dân miền Nam.
Sau một năm học, anh thi đỗ vào Viện đại học Washington và trở thành sinh viên Việt Nam duy nhất trong các sinh viên nước ngoài theo học ở trường này. Mùa hè năm 1970, theo chương trình của học bổng, Nguyễn Thái Bình được về thăm gia đình ở Việt Nam hai tháng.
Thời gian này, anh có dịp đi khắp miền Nam, từ khúc ruột miền Trung cho đến tận cùng Đất Mũi của Tổ quốc, nhờ đó có cơ hội hiểu biết và yêu mến hơn quê hương, đất nước mình, đồng thời cũng nhận thức rõ hơn về tính chất của cuộc chiến tranh đang diễn ra ở Việt Nam.
Trở lại nước Mỹ, Nguyễn Thái Bình bắt đầu liên hệ với các tổ chức phản chiến và tích cực hoạt động chống chiến tranh Việt Nam bằng cách tổ chức, tham gia mít-tinh, biểu tình, diễn thuyết, hội thảo, tham gia sáng lập tờ Thời Báo Gà - cơ quan ngôn luận của tổ chức phản chiến của người Việt Nam tại Mỹ để viết bài chính trị, sáng tác văn nghệ và công bố những nghiên cứu về những thiệt hại to lớn về kinh tế, văn hóa, xã hội… bởi chiến tranh của Mỹ gây ra.
Tháng 2/1970, Nguyễn Thái Bình phát đi những bản tuyên bố lên án đế quốc Mỹ xâm lược và chính quyền Sài Gòn tay sai ngay trong lòng nước Mỹ sau khi cùng 9 sinh viên khác chiếm văn phòng Tòa lãnh sự Việt Nam cộng hòa tại New York.
Đặc biệt, tại buổi lễ trao học vị lần thứ 97 của Viện đại học Washington, tháng 5/1972 mà anh được công nhận tốt nghiệp hạng danh dự, anh đã công bố bản “Nợ máu của đế quốc Mỹ đối với dân tộc Việt Nam.”
Hành động này của anh cộng với các hoạt động yêu nước khác trong hàng ngũ sinh viên Việt Nam trong phong trào phản chiến suốt 4 năm ở đây đã làm cho cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ nhận ra rằng họ đã chọn lầm đối tượng trong dự định biến anh thành kẻ phục vụ cho guồng máy của chế độ thực dân mới bởi tiền tài và danh vọng không thể nhào nặn lương tâm và tri thức của người thanh niên yêu nước này theo hình mẫu mong muốn. Vì vậy, Nguyễn Thái Bình đã bị trục xuất về Việt Nam để người Mỹ tiện đường đối phó mà không bị lên án.
Lúc 10 giờ sáng ngày 2/7/1972, trên chuyến phi cơ Boeing 747 mang số 841 đáp xuống phi trường Tân Sơn Nhất, anh đã bị ám sát bằng 4 phát đạn vào ngực.
Ghi nhận thành tích đặc biệt xuất sắc của Nguyễn Thái Bình trong cuộc Kháng chiến chống Mỹ cứu nước, ngày 21/2/1010, Chủ tịch nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam phong tặng cho anh danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.
Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch khánh thành và đưa vào sử dụng công viên, tượng đài Anh hùng liệt sỹ Nguyễn Thái Bình, đặt tại xã Tân Kim, khu vực ngã ba Nguyễn Thái Bình, Quốc lộ 50 và cửa ngõ từ Thành phố Hồ Chí Minh vào trung tâm thị trấn Cần Giuộc.
Công viên có diện tích hơn 3000m2, gồm các hạng mục tượng đài, hồ nước, sân đường, cây xanh, cấp thoát nước, bồn hoa và hệ thống chiếu sáng, với tổng kinh phí hơn 11 tỷ đồng.
Việc hoàn thành công trình tượng đài tôn vinh anh hùng liệt sỹ Nguyễn Thái Bình góp phần giáo dục truyền thống yêu nước cho các thế hệ mai sau, là nơi sinh hoạt văn hóa truyền thống giáo dục của cộng đồng dân cư.
Thanh Bình
