Đồng nghĩa với gần 5 tỉ tấn đang tích tụ tại các bãi rác thải sẽ vỡ vụn dần, rò rỉ vào tầng nước ngầm và những con sông, và trở thành nguồn ô nhiễm vi nhựa liên tục trong các đại dương. Làm thế nào giảm thiểu 5 tỉ tấn chất thải nhựa hoặc có thể chế biến chúng thành những thứ có giá trị là vấn đề lớn đặt ra.
Trong quá trinh hợp tác song phương, Chính phủ Na Uy đã hỗ trợ Việt Nam trong xử lý thông qua các dự án như biến RTN đại dương thành cơ hội kinh tế Tuần hoàn (OPTOCE, 2019-2021); nhân rộng mô hình cộng đồng quản lý chất thải sinh hoạt và RTN tại 5 thành phố (Dự án DWP5C Pha 1 2019-2021 và Pha 2 2021-2023); hợp tác ASEAN-Na Uy về xây dựng năng lực cho địa phương trong giảm thiểu ô nhiễm nhựa trong khu vực ASEAN giai đoaạn 2019-2022 (Dự ánASEANO); thiên nhiên không rác nhựa (No plastic in nature) những năm 2018-2021; Huế đô thị giảm nhựa ở Miền Trung thời gián 2021-2024; thử thách sáng tạo,giảm thiểu RTN đại dương (EPPIC) từ năm 2020 đến 2022; phòng chống vận chuyển phi pháp chất thải nguy hại thông qua chương trình kiểm soát Container và dự án PROBLUE giai đoạn 2019-2026.
Nhân kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Na Uy, ngày 30 tháng 11 năm 2021, Đại sứ quán Na Uy tại Việt Nam, Cơ quan thương mại Đại sứ quán (Innovation Norway), Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB) và Tổng cục Môi trường thuộc Bộ Tài nguyên & Môi trường Việt Nam (Bộ TN&MT) đã đồng tổ chức hội thảo chuyên đề “Tiếp cận Đa bên -Chìa khóa Thành công của nền Kinh tế tuần hoàn”. Hội thảo có sự phối hợp của UBND thành phố Vũng Tàu, Quỹ Sáng kiến Phát triển các Thành phố Châu Á (CDIA), Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam, Tập đoàn Xi măng Siam-Na Uy (SCG), TOMRA-AS và Quỹ Nghiên cứu Khoa học và Công nghiệp Na Uy (SINTEF).
Tại Hội thảo có ý nghĩa mở đường, nhiều chuyên gia đã chia sẻ kinh nghiệm và những kiến thức chuyên sâu về quản lý chất thải rắn & biến đổi khí hậu; sự phối hợp giữa chính quyền Trung ương và địa phương, nhằm đạt được mục tiêu phát triển kinh tế tuần hoàn và phát thải ròng bằng không; phương thức điều phối các hành động; đầu tư tập thể cho nền kinh tế tuần hoàn, cũng như giải pháp và hệ thống quản lý tài nguyên tổng hợp, nhằm tối ưu hóa việc quản lý chất thải theo hướng tuần hoàn và trung hòa carbon đã được trao đổi thảo luận. Thông qua Hội thảo, Quỹ Sáng kiến Phát triển các Thành phố Châu Á (CDIA) đã cam kết cung cấp hỗ trợ kỹ thuật toàn diện cho TP Vũng Tàu. Theo đó, Quỹ này sẽ chuẩn bị một chương trình đầu tư, quản lý chất thải rắn mang tính tổng thể, bao gồm tất cả các khâu từ phân loại rác tại nguồn, tới thu gom, phân loại tại cơ sở trung chuyển, tái chế và xử lý, cho đến công đoạn cuối cùng là loại bỏ chất thải cho thành phố Vũng Tàu.
Với những cam kết đưa ra, CDIA sẽ cùng Liên minh Chấm dứt Chất thải Nhựa thực hiện một nghiên cứu khả thi, nhằm xác định những hợp phần rác thải nhựa cần được ưu tiên. Một trong những mục tiêu của dự án là xây dựng một mạng lưới vững chắc để kết nối các bên liên quan bao gồm cả các tổ chức trong nước và quốc tế, các đơn vị nghiên cứu, doanh nghiệp và các cơ quan chính phủ (Bộ TN&MT, Sở TN&MT, UBND TP Vũng Tàu) trong quản lý chất thải rắn theo toàn chuỗi giá trị, đồng thời xúc tiến các hoạt động đầu tư để giảm thiểu rò rỉ chất thải nhựa vào môi trường. Những tổ chức và ngành công nghiệp hàng đầu thế giới là những bên tham gia trực tiếp các dự án sẽ giúp truyền tải kiến thức và kinh nghiệm về biện pháp tối ưu hóa quy trình quản lý chất thải, hướng tới nâng cao khả năng tuần hoàn cũng như trung hòa carbon cho chính quyền ở các địa phương và trong thành phố Vũng Tàu.
Phát biểu khai mạc sự kiện, Jan Wilthem Grythe, Phó Đại sứ Na Uy tại Việt Nam nhấn mạnh “Cách tiếp cận đa bên của Na Uy đòi hỏi cơ quan Chính phủ và chính quyền các cấp phải hợp tác chặt chẽ với các viện nghiên cứu, khu vực tư nhân và các tổ chức phi chính phủ trong xây dựng và thực thi chính sách. Đây là minh chứng thành công trong nhiều lĩnh vực kể cả kinh tế tuần hoàn đối với ngành nhựa. Ông muốn được chia sẻ với Việt Nam vì mô hình đã giúp Na Uy đạt được mục tiêu kinh tế tuần hoàn và hy vọng sự hiện diện của các đại biểu Na Uy trong Hội thảo là minh chứng cho mô hình hợp lực; đặc biệtt là các tổ chức tài chính và phát triển quốc tế như ADB là một đối tác thân thiết ở châu Á của Bộ Ngoại giao Na Uy, và UNDP”.
Giám đốc Quốc gia của Ngân hàng Phát triển châu Á tại Việt Nam Andre Jeffries, nhận xét “Quá trình đô thị hóa và gia tăng nhanh chất thải là vấn đề tồn tại dai dẳng đi cùng quá trình tăng trưởng của Việt Nam trong những năm gần đây. Mặc dù có nhiều thành phố đã trở thành trung tâm kinh tế, nhưng thực tế đòi hỏi cần phải nỗ lực nhiều hơn nữa trong cải thiện cơ sở hạ tầng và dịch vụ chủ chốt.bao gồm cả hệ thống quản lý chất thải rắn. Nghiên cứu chuẩn bị dự án Quản lý Chất thải rắn tại Vũng Tàu là một hướng đi mà ADB đang nhằm vào hỗ trợ quá trình phục hồi xanh hậu-Covid và chiến lược phát triển carbon-thấp ở Việt Nam. A. Jeffries cho rằng, Đại dịch Covid-19 là một cơ hội tái thiết cộng đồng theo mô hình phát triển bền vững nhằm tạo dựng một tương lai xanh và tốt đẹp hơn cho tất cả mọi người. Đó là một trong những cách tiếp cận để đạt được việc chuyển đổi sang kinh tế tuần hoàn”.
Việt Nam đã đặt ra nhiều mục tiêu tham vọng trong việc giảm thiểu, tái sử dụng và tái chế (3R) chất thải nhựa. Quyết định số 1316/QĐ-TTg ngày 22/7/2021 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án Tăng cường Công tác Quản lý Chất thải Nhựa ở Việt Nam, đã đặt ra mục tiêu thu gom, tái sử dụng, tái chế hoặc xử lý 85% tổng lượng chất thải nhựa phát sinh; giảm 50% lượng rác thải nhựa trên biển; 100% các địa điểm, cơ sở du lịch và các khách sạn không sử dụng túi nilon khó phân hủy và các sản phẩm nhựa dùng một lần v.v…Gần đây, Bộ TN&MT đã cùng với UNDP thành lập Mạng lưới Kinh tế Tuần hoàn Việt Nam (Vietnam Circular Economy Hub) nhằm nâng cao nhận thức và xây dựng năng lực cho tất cả các biên liên quan, bao gồm cả các cơ quan chính phủ, doanh nghiệp, tổ chức xã hội dân sự và giới nghiên cứu trong áp dụng nguyên tắc kinh tế tuần hoàn; tạo sức mạnh tổng hợp, tích hợp các nguồn lực tài chính và kỹ thuật để hỗ trợ cho quá trình chuyển đổi Việt Nam thành quốc gia phát triển carbon-thấp.
Đã đến lúc phải biến lời nói thành hành động, và mỗi người đều cần thực hiện vai trò của mình. Phó Chủ tịch UBND thành phô Vũng Tàu.Võ Hồng Thuấn cho rằng “Giảm thiểu chất thải nhựa là một nhiệm vụ vô cùng quan trọng và thiết thực. Đây là nhiệm vụ không chỉ của chính quyền, mà là của mọi người dân, các tổ chức và doanh nghiệp trên địa bàn thành phố. Ông nhấn mạnh. Mỗi người đều phải góp phần mình để thực hiện nhiệm vụ này. Mặc dù Vũng Tàu đã có kế hoạch phân loại ban đầu chất thải nhựa và giảm thiểu sử dụng sản phẩm nhựa khó phân hủy, Tuy nhiên, việc triển khai kế hoạch còn gặp khó khăn do tình hình dịch Covid-19 và mức độ nhận thức hạn chế của cộng đồng. Cơ sở hạ tầng phục vụ xử lý chất thải nhựa trên địa bàn thành phố chưa hoàn thiện, dẫn đến khó khăn trong việc đẩy mạnh thu gom, phân loại, vận chuyển xử lý chất thải nhựa. Phó Chủ tịch bày tỏ hy vọng, sẽ có cơ hội hợp tác với các đối tác trong nước và quốc tế để xây dựng và triển khai những mô hình bền vững, khả thi cho thành phố Vũng Tàu”.
Phó Tổng cục Trưởng, Tổng cục Môi trường Việt Nam, Nguyễn Hưng Thịnh nhận định “Việt Nam là một trongsố ít các quốc gia đã đi tiên phong trong thay đổi hệ thống để xây dựng nền kinh tế tuần hoàn về nhựa Để có thể tạo được thành công trong nền kinh tế tuần hoàn và giảm thiểu ô nhiễm chất thải nhựa, ông lưu ý Chính phủ, các cơ quan nghiên cứu và người dân cần tích cực hưởng ứng những hoạt động triển khai chính sách thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và tiêu dùng bền vững; quản lý theo hướng coi chất thải là tài nguyên; mở rộng trách nhiệm của nhà sản xuất trong các hoạt động xử lý chất thải và thúc đẩy quá trình tái sử dụng, tái chế chất thải nhựa đi đôi với hạn chế nhựa sử dụng một lần và bao bì khó phân hủy sinh học.”
Tại Hội nghị Thượng đỉnh của Liên Hợp Quốc về Biến đổi Khí hậu lần thứ 26 (COP 26), Việt Nam đã cam kết thực hiện theo Tuyên bố Toàn cầu về Chuyển đổi từ than sang năng lượng sạch. Theo đó,sẽ nỗ lực để đạt được mức phát thải ròng bằng không vào năm 2050. Ý chí chính trị của Việt Nam để đảm bảo những nỗ lực toàn cầu nhằm đạt được mục tiêu khống chế mức tăng nhiệt độ dưới 1,5 độ C sẽ góp phần ngăn chặn sự nóng lên toàn cầu ở mức độ thảm họa. Đây là thời điểm vô cùng thích hợp để lồng ghép mô hình kinh tế tuần hoàn vào ngành nhựa nhằm sử dụng tài nguyên thông minh, giảm phát thải hiệu quả và phục hồi môi trường.
Từ thực tế diễn ra, các bên tham gia Hội thảo từ chính khách Na Uy đến các nhà tài trợ quốc tế, giới nghiên cứu và khối doanh nghiệp tư nhân đã thể hiện ra những cam kết mạnh mẽ nhằm hỗ trợ Chính phủ Việt Nam xây dựng thành công nền kinh tế tuần hoàn cho ngành nhựa. Hy vọng những vấn đề rút ra từ Hội thảo sẽ là những kiến thức bổ ích giúp giới quản lý và các nhà hoạch định chính sách phát triển quốc gia có thêm những tư liệu cần thiết để xây dựng và thực hiện cam kết bảo vệ môi trường và đảm bảo sự tăng trưởng kinh tế bền vững xanh hơn./.
