Người H'mông chuẩn bị đồ cho Ngày Tết Naox - cha. Ảnh: Vinaculto
Người dân tộc H'mông ở tỉnh Sơn La hiện nay chiếm 13% dân số của tỉnh (khoảng 130.000 người) sinh sống ở hầu khắp các huyện, nhưng tập trung đông nhất ở các huyện vùng cao Bắc Yên, Mộc Châu, Vân Hồ, Thuận Châu, Mai Sơn, Yên Châu, Sông Mã và Sốp Cộp. Dân tộc H'mông là một trong những dân tộc giữ được bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc mình. Trong đó phải kể đến Tết Naox- cha (Tết truyền thống).
Những công việc cần thiết để chuẩn bị đón Tết của người H’mông gồm: mổ lợn, làm bánh giày, dọn dẹp nhà cửa, lau rửa công cụ sản xuất cũng như chuẩn bị bàn thờ, mâm lễ cúng tổ tiên... Mâm lễ cúng tổ tiên bao gồm một con gà luộc, một bát cơm trắng, một bát canh, một chén rượu, một chén nước và 1 ít giấy bản. Giấy thờ được làm từ ruột cây giang và được dán lên bàn thờ tổ tiên, lên các dụng cụ sản xuất và trên mâm cúng. Dưới bàn thờ là các công cụ sản xuất gồm cuốc, xẻng…
Tiếp đó, đồng bào chuẩn bị làm bánh giày và các món ăn. Bánh giày được làm từ nếp nương đồ trên bếp thành xôi và được giã nhanh khi còn nóng trong chiếc cối gỗ khoét từ thân cây. Thịt lợn được nướng, lòng luộc và được chuẩn bị sẵn sàng. Các chàng trai, cô gái H’mông xúng xính trong những bộ trang phục truyền thống, chuẩn bị cúng lễ.
Đầu tiên người H’mông thực hiện nghi thức nướng ba viên đá trên bếp lửa. Ba viên đá sau khi nướng trên bếp lửa được đặt trước cửa chính và dội nước lên. Theo quan niệm của đồng bào, khói bốc lên từ 3 viên đá sẽ xua đuổi những điềm xấu trong gia đình.
Tiếp theo, ông chủ gia đình thực hiện nghi thức cúng trước bàn thờ tổ tiên và mâm lễ cúng tổ tiên. Ông chủ nhà thắp hương và khấn xin tổ tiên, thần linh, thổ địa phù hộ, đem đến cho gia chủ những điều tốt lành và một năm mới nhiều sức khỏe, mùa màng bội thu… Sau đó, chủ nhà cúng một con gà trống sống và đốt giấy. Phía sau gia chủ, một mâm cúng khác do 2 chàng trai thực hiện gồm bánh giày, cơm, canh mời thần linh, thổ địa cùng về ăn Tết.
Gia chủ thực hiện nghi thức cúng gà sống trước bàn thờ. Ảnh: Vinaculto
Trên bàn thờ gia tiên, lửa được thắp lên và đồng bào sẽ để lửa cháy hết 3 ngày Tết. Ngọn lửa được tạo lên từ mỡ lợn chứ không phải là dầu hay nến. Sau phần lễ, các trò chơi truyền thống được tiếp nối ngay phía sân bên cạnh nhà như ném pao, ném cù, rồng ấp trứng… Chủ nhà và du khách cùng thưởng thức những món ăn truyền thống trong không khí ấm áp, gần gũi.
Trò chơi trong Ngày Tết. Ảnh: Vinaculto
Tết truyền thống là dịp để đồng bào H’mông (Sơn La) vui chơi sau một năm lao động vất vả. Những trò chơi, những bài hát, tiếng khèn như kết nối mọi người gần nhau hơn, tăng thêm tình đoàn kết đồng bào khắp thôn bản.
Theo Dân Tộc Việt
