Các tài sản này không chỉ là những phương tiện giao dịch, mà còn đại diện cho quyền sở hữu và truy cập đến các dịch vụ, sản phẩm cụ thể trong hệ sinh thái kỹ thuật số. Tài sản số không chỉ giới hạn trong việc trao đổi mà còn có thể là cơ sở cho các ứng dụng tài chính phức tạp, ví dụ như DeFi (tài chính phi tập trung), quản lý tài sản hoặc hợp đồng thông minh.
Việt Nam hiện nay có khoảng 20 triệu người đã và đang sở hữu các dạng tài sản số, tiền mã hoá này với lượng giao dịch năm 2024 là 105 tỷ USD gấp 4 lần tổng vốn đầu tư FDI và tương đương 1/4 so với GDP cả nước. Dòng vốn trên thị trường tài sản số và tiền mã hoá tại Việt Nam đang ở mức rất lớn là miếng mồi béo bở cho những đối tượng lừa đảo. Theo khảo sát của Hiệp hội An ninh mạng quốc gia (NCA), năm 2024 ước tính người Việt mất 18.900 tỷ đồng do lừa đảo trực tuyến. Hình thức lừa đảo phổ biến nhất là mời gọi đầu tư. Rủi ro bị lừa trên thị trường tài sản số tiền lớn các rủi ro thường gặp bao gồm:
Rủi ro giá cả của các tài sản số biến động rất mạnh trên thị trường thế giới. Các tài sản số sẽ biến động theo phút, giờ, ngày nên người đầu tư thường lỗ nặng khi tham gia đầu tư. Các tài sản số như tiền mã hóa tăng lên, giảm xuống nhanh chóng, nhiều giai đoạn tiền mã hóa “bốc hơi” 20-30% giá trị trong ngày, thanh khoản thấp. Đây là ngưỡng mà không phải nhà đầu tư nào cũng chịu đựng được.
Rủi ro bị lừa đảo do tài sản trên thị trường số đa dạng về chủng loại khác nhau. Những loại tài sản đố đó không hợp pháp sẽ bị các đối tượng đi lừa đảo vẽ ra lợi nhuận cao để “lùa gà”. Theo kết quả khảo sát của NCA, có tới 70,72% người dùng từng nhận được lời mời đầu tư tài chính vào các sàn giao dịch không rõ nguồn gốc. Nhiều đối tượng lợi dụng sự thiếu hiểu biết của người dân về lĩnh vực này để tạo ra những đồng tiền ảo không có giá trị thực, đánh vào tâm lý mong manh vì lợi nhuận cao, khiến nhiều nhà đầu tư mất trắng số vốn bỏ ra. Khung pháp lý chưa rõ ràng nhưng hoạt động mua bán tiền số vẫn diễn ra nhưng tiềm ẩn nguy cơ cao, khiến nhà đầu tư dễ rơi vào các mô hình lừa đảo trên những sàn giao dịch không minh bạch.
Rủi ro về lưu trữ tài sản số cũng cần phải quan tâm. Khi đã nắm giữ tài sản số người chơi sẽ đặt tại ví hoặc các sàn giao dịch. Nhà đầu tư đã không thực hiện việc bảo mật theo khuuyến cáo khi lưu trữ tài sản số và lưu trữ tài sản số không an toàn. Một số nhà đầu tư đã để lộ thông tin tài khoản, ví cho các sàn giao dịch, tạo khe hở để các sàn giao dịch tự ý lấy tài khoản của khách hàng để giao dịch, gần đây có trường hợp rất nổi tiếng là có sàn giao dịch cầm vốn của người dùng đi đầu tư nhưng thua lỗ mất vốn và không có đủ tài sản để duy trì việc trả tiền cho người dùng.
Hiện nay công nghệ AI phát triển rất mạnh mẽ, đây là công cụ để tin tặc tấn công tài sản số của nhà đầu tư, chủ sở hữu. Người dùng thường để tài sản trên ví hoặc trên sàn, tuy nhiên không tránh khỏi rủi ro tin tặc sẽ tấn công đánh cắp tài sản của người dùng. Đã có những sàn giao dịch bị tấn công tin tặc, nhưng sàn đó lại không có quỹ bảo vệ người dùng…
Sự sôi động của tài sản số đi kèm với những rủi ro khó lường. Nhà đầu tư và người tham gia thị trường cũng đối diện với nhiều rủi ro khi không có cơ chế bảo vệ trước các hoạt động lừa đảo hoặc giao dịch thiếu minh bạch. Việc giao dịch diễn ra trong môi trường chưa có hành lang pháp lý khiến nhà đầu tư dễ rơi vào những mô hình đa cấp, dự án lừa đảo trá hình.. Chính vì vậy, Việt Nam cần tiến hành xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường tài sản số tại Việt Nam theo các chuẩn mực quốc tế, vừa đảm bảo tính tương thích với hệ thống tài chính toàn cầu, vừa giảm thiểu nguy cơ pháp lý trong quá trình hội nhập... Khung pháp lý là yếu tố nền tảng giúp các nhà đầu tư, doanh nghiệp và cộng đồng có thể phát triển trong một môi trường an toàn và bền vững.
