Tết A Za trên đỉnh Trường Sơn

Cùng với Ariêu Piing A Za là lễ hội lớn và có ý nghĩa nhất của dân tộc Pa Cô sinh sống trên dải Trường Sơn hùng vĩ. Và lễ hội độc đáo này đến nay vẫn giữ được nét nguyên bản như xưa...


Gia chủ mời các Giàng về dự A Za và cầu khấn mọi  điều tốt lành trong năm mới...
 
Khi những bông lúa cuối cùng nơi nương xa đã thu hoạch xong bỏ vào kho cũng là lúc dân làng bắt đầu trẩy hội A Za đón chào năm mới. Tết A Za (Kârloh kumo) còn gọi là Tết cơm mới hay lễ hội tri ân Mẹ Lúa (Giàng Tro). Bởi theo người Pa Cô quan niệm cây lúa đại diện cho giống cây trồng và ban cho con người “no ấm cái bụng”.

Lễ hội A Za của người Pa Cô có từ xa xưa, nhằm tiễn đưa năm cũ và đón chào năm mới, chuẩn bị cho vụ mùa mới. A Za là Tết lớn và quan trọng nhất trong năm của người Pa Cô được tổ chức vào tháng 11 âm lịch hằng năm. Ngày Tết diễn ra mỗi làng khác nhau do già làng quyết định. Mỗi khi làng tổ chức A Za con cháu dù làm ăn xa đều quay về nhà đón Tết cùng gia đình và làng xóm, để tạ ơn Giàng (thần linh) đã bảo vệ và ban phước lành cho mọi người. Khác với Ariêu Piing chú trọng đến tập thể, A Za chú trọng đến gia đình, dòng dọ riêng lẽ trong nghi thức cúng, khấn Giàng.


...Sau khi cúng xong Giàng trong nhà người Pa Cô cúng thổ địa và gọi mời linh hồn người đã khuất về dự lễ

Lễ vật dâng lên Giàng gồm có gà trống luộc, lợn (heo) luộc, chuột hang, cá suối nướng, cơm trắng, cơm nếp nướng trong ống tre (Âng Co), nước lã, chuối xanh, mía... Có đến chín Giàng mà đồng bào Pa Cô sẽ tri ân trong dịp lễ A Za này như: Giàng A Zel (thần trời, đất), Giàng Đung (thần nhà ở), Giàng Tro, Giàng Pa nuôn (thần buôn bán), Giàng Atan (thần chăn nuôi)… Thứ rất linh thiêng và không thể thiếu để thực hiện một nghi lễ trong quá trình tổ chức A Za là tâng họt - loại hoa làm từ tre được cắm lên từng vật lễ và những tấm Dzèng. Đặc biệt là chén Ki cul- được xông khói có mùi thơm đặc trưng của đại ngàn. Aquat - loại bánh nếp không nhân của bà con Pa Cô, là thứ không thể thiếu để đặt trên bàn lễ. Loại bánh này cũng giống như bánh chưng, bánh tét của người miền xuôi trong dịp Tết Nguyên đán.


Mâm vật lễ cúng dâng lên các Giàng ngày A Za
 
Sau khi tổ chức cúng Giàng, đại diện dòng họ lấy một phần lễ vật mang đến nhà sinh hoạt cộng đồng hay nhà trưởng làng để góp lễ chung vui với mọi người, đồng thời tổ chức cúng Giàng chung của cả làng. Trước khi tiến vào nhà rông để tiếp tục cúng lễ chung của cả làng dưới sự chủ trì của già làng, các dòng họ đồng bào Pa Cô thường đi theo đoàn mang theo mâm lễ vật và múa những điệu múa Za Zưn A Za, Ẹo...kết hợp với tiếng chiêng trống. Tiếng kẻng đánh theo hồi dùng để hiệu triệu dân làng cùng đến tham gia phần lễ cúng Aza.


Chuẩn bị vật lễ và trang trí cho các nghi thức cúng Giàng làng

Tại nhà rông, đồng bào Pa Cô sẽ cùng nhau góp lễ cúng Giàng chung của bản làng. Theo lí giải của các bậc niên người Pa Cô, tiếng khèn hòa cùng tiếng chiêng, điệu múa truyền thống sẽ giúp cho buổi lễ Tết cơm mới thêm phần náo nhiệt, Giàng làng về dự lễ sẽ vui hơn khi nghe thấy tiếng nhạc. Xong các nghi lễ A Za, già làng đại diện cho các họ tộc cầm hoa tre tâng họt trên tay ném lên ngôi nhà chung của làng cầu nguyện và bắt đầu phần hội.


 
Người Pa Cô cầu khấn mùa màng tốt tươi, người người khỏe mạnh...

Bên ché rượu cần nồng nàn, rượu mía ngây ngất không khi đón Tết như tăng thêm ấm áp, như xua tan đi cái lạnh giá rét còn sót lại trên đỉnh Trường sơn. Trong thanh âm của tiếng khèn, tiếng chiêng trống, tiếng đàn Talư... ngân vang, vọng mãi nơi đại ngàn không dứt như tăng thêm không khí rộn ràng, từng bừng khi các chàng trai, cô gái, người già người trẻ trong trang phục sắc sỡ của dân tộc say sưa, tươi vui nhảy múa điệu Za Zưn A Za, Poon, Ẹo...và trao cho nhau nụ cười hạnh phúc đón năm mới...


Khách quý được làng đãi những món ăn ngon và  đồ uống quý nhất của làng...

Nguyễn Đức Nhơn

Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/tet-a-za-tren-dinh-truong-son-a4266.html