31/10/2016 10:22
Nghe hát bài chòi trong lòng phố Hội
Hội An khi lên đèn là một không gian lung linh, rực rỡ bởi ánh đèn từ những khung cửa nhà cổ, những dãy đèn lồng treo trên phố hay đèn hoa đăng rực rỡ dọc sông Hoài. Một trong 10 trải nghiệm nên thử khi đến với Hội An mà mọi cuốn cẩm nang du lịch nhắc tới là tham gia bài chòi.
Một phần không khí phố cổ
Hội An đã lên đèn, những con phố đông đúc hơn hẳn ban ngày. Khi tiếng trống, tiếng nhạc rộn ràng vang lên, anh Nguyễn Văn Lý, một hướng dẫn viên du lịch địa phương đã nhanh nhẹn dẫn du khách tới để nghe hát bài chòi.
Không gian biểu diễn của sân khấu bài chòi là khoảng sân nằm bên cầu sông Hoài. Sân khấu mở này đặt khoảng bốn đến năm chòi. Anh hiệu và chị hiệu – danh xưng cho hai người hát chính, mặc những trang phục truyền thống biểu diễn bài chòi cất lời gọi mời “Gió xuân phảng phất nhành tre/ Xin mời bà con cô bác lắng nghe bài chòi”. Họ cũng là những người dẫn trong suốt chương trình, hô bài biểu diễn hòa cùng tiếng trống và tiếng nhạc, tiếng xóc ống thẻ rộn rã. Nghệ nhân Lương Đáng, người nổi tiếng với danh xưng “anh hiệu phố cổ” giờ đã thành người của công chúng, được du khách trong và ngoài nước nhớ tới bởi những câu đùa vui dí dỏm, thông minh, duyên dáng.
Người ta dùng bộ bài tam cúc, đem mỗi lá bài dán vào một thẻ tre. Bộ bài chia ra làm đôi: một nửa bỏ vào ống do người hô hiệu giữ, một nửa đem phân phối cho 9 chòi, mỗi chòi 3 lá. Lúc vào cuộc, anh hiệu rút bài trong ống ra, hô lên, chòi nào trúng lá ấy thì gọi hiệu đem lại. Ai muốn có thể mua thẻ tham gia chơi bài chòi, đó là những thẻ lớn có ghi tên, hoa văn trên từng quân bài. Anh hiệu bước đến ống thẻ cái, xóc đi xóc lại rồi chậm rãi rút từng con bài. Mỗi lần rút bài, anh hiệu sẽ hô câu hát mang tên quân bài đó. Cứ mỗi khi anh cất lời “Bà con cô bác lẳng lặng mà nghe/ Tui hô cái quân bài, con gì nó ra đây...” là mọi người lại hồi hộp nín thở, cố đoán lời lẽ, ý tứ để xem đó là con bài gì, có phải thẻ bài của mình hay không. Chòi nào trúng tên con bài thì gõ mõ để anh hiệu mang con bài đến, trúng ba con bài sẽ được thưởng cờ vàng. Người nào được ba cờ vàng thì xem như thắng cuộc. Cuộc chơi không phân định thắng thua nên khiến ai nấy đều vui vẻ.
Đêm hội bài chòi là một sân chơi quen thuộc của người dân Hội An và khách du lịch.
Khán giả ngồi quây quần trong khoảng không gian đó, có khi đứng cả hai bên đường để nghe. Nhóm bạn trẻ Nguyễn Thục Anh, Lê Hoàng Anh đến từ Hà Nội thích thú nhất là nghe những câu hát trầm bổng, nhịp nhàng, xem tài ứng biến tài tình của anh, chị hiệu với nhiều câu thơ lục bát rất hay và cách nhấn nhả tạo sự hồi hộp cho khán giả. Còn khán giả có thể thoải mái “phá đám” ván bài chòi bởi những tiếng reo thích thú khi người hát nói đúng thẻ gỗ trên tay mình. Đặc biệt, chương trình có một lượng không nhỏ khán giả là người nước ngoài. Dù họ không hiểu nhiều về những lời hát nhưng mỗi khi thấy anh hiệu hướng dẫn, giải thích, họ cũng hăng hái chạy tới đón nhận những chiếc cờ vàng từ tay các “anh thị vệ” của đoàn diễn, khuôn mặt rất hân hoan.
Bảo tồn văn hóa truyền thống
Sân khấu bài chòi được Thành phố Hội An tổ chức hoạt động khi phố cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Ban đầu, những chương trình được biểu diễn vào tối thứ 7, Chủ nhật. Sau này, nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của du khách, hầu hết các buổi tối ở phố cổ đều có chương trình biểu diễn. Mỗi điệu hát, mỗi lời đối đáp từ khi bắt đầu tới khi trao cờ làm cho không khí náo nức, rộn ràng. Chủ trò luôn là người tạo ra sự hứng khởi, kéo dài sự hồi hộp tới tận phút trao phần thưởng. Phần thưởng cho người thắng cuộc trong hội bài chòi là những món quà của Hội An như đèn lồng hay đĩa DVD về nghệ thuật bài chòi để du khách làm kỷ niệm khiến họ sẽ luôn nhớ về những đêm phố cổ rộn rã tiếng cười.
Đặt di sản dân gian trong lòng một di sản lớn hơn thuộc về nhân loại, với người dân Hội An, sân khấu bài chòi làm sống lại không gian sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc trưng đã từng bị mai một, giữ gìn những nét đẹp của cộng đồng từ chính mảnh đất đã sinh ra và giữ gìn chúng.
Không chỉ biểu diễn, ở một khoảng không xa với sân khấu bài chòi, hướng về phía đường tới chùa Cầu là một lớp học bài chòi cho các em thiếu nhi trong phố Hội mà du khách cũng có thể xem, nghe và học hát theo. Những lời hát cổ kèm với các lời mang những nội dung hiện đại đều được truyền miệng theo tiếng nhạc rộn ràng. Những lớp học luôn rộng mở cho mọi người tham gia, nên ai đã đến đây đều rất dễ hòa nhập, muốn ngồi lại và lẩm nhẩm hát theo. Đến đây, người học còn được biết thêm về ngôn ngữ, văn hóa, cách nói vần nói điệu của người miền Trung ẩn trong từng lời ca, câu hát. Đắm mình trong những làn điệu dân ca, điệu hò, luyến láy theo điệu hát của người dân xứ Quảng, giữa những tiếng rộn ràng của phố cổ chắc chắn sẽ là một trải nghiệm khó quên.
(Theo Làng Việt Online)
Hội An đã lên đèn, những con phố đông đúc hơn hẳn ban ngày. Khi tiếng trống, tiếng nhạc rộn ràng vang lên, anh Nguyễn Văn Lý, một hướng dẫn viên du lịch địa phương đã nhanh nhẹn dẫn du khách tới để nghe hát bài chòi.
Không gian biểu diễn của sân khấu bài chòi là khoảng sân nằm bên cầu sông Hoài. Sân khấu mở này đặt khoảng bốn đến năm chòi. Anh hiệu và chị hiệu – danh xưng cho hai người hát chính, mặc những trang phục truyền thống biểu diễn bài chòi cất lời gọi mời “Gió xuân phảng phất nhành tre/ Xin mời bà con cô bác lắng nghe bài chòi”. Họ cũng là những người dẫn trong suốt chương trình, hô bài biểu diễn hòa cùng tiếng trống và tiếng nhạc, tiếng xóc ống thẻ rộn rã. Nghệ nhân Lương Đáng, người nổi tiếng với danh xưng “anh hiệu phố cổ” giờ đã thành người của công chúng, được du khách trong và ngoài nước nhớ tới bởi những câu đùa vui dí dỏm, thông minh, duyên dáng.
Người ta dùng bộ bài tam cúc, đem mỗi lá bài dán vào một thẻ tre. Bộ bài chia ra làm đôi: một nửa bỏ vào ống do người hô hiệu giữ, một nửa đem phân phối cho 9 chòi, mỗi chòi 3 lá. Lúc vào cuộc, anh hiệu rút bài trong ống ra, hô lên, chòi nào trúng lá ấy thì gọi hiệu đem lại. Ai muốn có thể mua thẻ tham gia chơi bài chòi, đó là những thẻ lớn có ghi tên, hoa văn trên từng quân bài. Anh hiệu bước đến ống thẻ cái, xóc đi xóc lại rồi chậm rãi rút từng con bài. Mỗi lần rút bài, anh hiệu sẽ hô câu hát mang tên quân bài đó. Cứ mỗi khi anh cất lời “Bà con cô bác lẳng lặng mà nghe/ Tui hô cái quân bài, con gì nó ra đây...” là mọi người lại hồi hộp nín thở, cố đoán lời lẽ, ý tứ để xem đó là con bài gì, có phải thẻ bài của mình hay không. Chòi nào trúng tên con bài thì gõ mõ để anh hiệu mang con bài đến, trúng ba con bài sẽ được thưởng cờ vàng. Người nào được ba cờ vàng thì xem như thắng cuộc. Cuộc chơi không phân định thắng thua nên khiến ai nấy đều vui vẻ.
Đêm hội bài chòi là một sân chơi quen thuộc của người dân Hội An và khách du lịch.
Khán giả ngồi quây quần trong khoảng không gian đó, có khi đứng cả hai bên đường để nghe. Nhóm bạn trẻ Nguyễn Thục Anh, Lê Hoàng Anh đến từ Hà Nội thích thú nhất là nghe những câu hát trầm bổng, nhịp nhàng, xem tài ứng biến tài tình của anh, chị hiệu với nhiều câu thơ lục bát rất hay và cách nhấn nhả tạo sự hồi hộp cho khán giả. Còn khán giả có thể thoải mái “phá đám” ván bài chòi bởi những tiếng reo thích thú khi người hát nói đúng thẻ gỗ trên tay mình. Đặc biệt, chương trình có một lượng không nhỏ khán giả là người nước ngoài. Dù họ không hiểu nhiều về những lời hát nhưng mỗi khi thấy anh hiệu hướng dẫn, giải thích, họ cũng hăng hái chạy tới đón nhận những chiếc cờ vàng từ tay các “anh thị vệ” của đoàn diễn, khuôn mặt rất hân hoan.
Bảo tồn văn hóa truyền thống
Sân khấu bài chòi được Thành phố Hội An tổ chức hoạt động khi phố cổ Hội An được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Ban đầu, những chương trình được biểu diễn vào tối thứ 7, Chủ nhật. Sau này, nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình của du khách, hầu hết các buổi tối ở phố cổ đều có chương trình biểu diễn. Mỗi điệu hát, mỗi lời đối đáp từ khi bắt đầu tới khi trao cờ làm cho không khí náo nức, rộn ràng. Chủ trò luôn là người tạo ra sự hứng khởi, kéo dài sự hồi hộp tới tận phút trao phần thưởng. Phần thưởng cho người thắng cuộc trong hội bài chòi là những món quà của Hội An như đèn lồng hay đĩa DVD về nghệ thuật bài chòi để du khách làm kỷ niệm khiến họ sẽ luôn nhớ về những đêm phố cổ rộn rã tiếng cười.
Đặt di sản dân gian trong lòng một di sản lớn hơn thuộc về nhân loại, với người dân Hội An, sân khấu bài chòi làm sống lại không gian sinh hoạt văn hóa truyền thống đặc trưng đã từng bị mai một, giữ gìn những nét đẹp của cộng đồng từ chính mảnh đất đã sinh ra và giữ gìn chúng.
Không chỉ biểu diễn, ở một khoảng không xa với sân khấu bài chòi, hướng về phía đường tới chùa Cầu là một lớp học bài chòi cho các em thiếu nhi trong phố Hội mà du khách cũng có thể xem, nghe và học hát theo. Những lời hát cổ kèm với các lời mang những nội dung hiện đại đều được truyền miệng theo tiếng nhạc rộn ràng. Những lớp học luôn rộng mở cho mọi người tham gia, nên ai đã đến đây đều rất dễ hòa nhập, muốn ngồi lại và lẩm nhẩm hát theo. Đến đây, người học còn được biết thêm về ngôn ngữ, văn hóa, cách nói vần nói điệu của người miền Trung ẩn trong từng lời ca, câu hát. Đắm mình trong những làn điệu dân ca, điệu hò, luyến láy theo điệu hát của người dân xứ Quảng, giữa những tiếng rộn ràng của phố cổ chắc chắn sẽ là một trải nghiệm khó quên.
(Theo Làng Việt Online)
Lê Hồng Thanh
Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/nghe-hat-bai-choi-trong-long-pho-hoi-a6983.html