Đôi nét về dân ca dân tộc Dao Đỏ ở Cao Bằng

Với cuộc sống tâm hồn phong phú, cuộc sống lao động gắn kết cộng đồng nên kho tàng dân ca, dân vũ dân tộc Dao Đỏ (Cao Bằng) cũng rất phong phú, đa dạng và đặc sắc.


 
Đồng bào Dao Đỏ thường được tổ chức hát dân ca vào các ngày chợ phiên, ngày Tết – Lễ – Hội cổ truyền. Ảnh minh họa

Ở Cao Bằng, dân tộc Dao gồm có ba nhóm chính là Dao Đỏ, Dao Tiền và Dao Quế Lâm, chiếm 9,8 dân số toàn tỉnh. Trong đó dân tộc Dao Đỏ có số lượng chiếm đa số. Họ có nhiều nét đặc sắc trong đời sống văn hoá vật thể và phi vật thể, được phản ánh sâu sắc qua công trình kiến trúc nhà ở, trang phục, ẩm thực, âm nhạc, lễ hội và kho tàng dân ca, dân vũ.

Với cuộc sống tâm hồn phong phú, cuộc sống lao động gắn kết cộng đồng nên kho tàng dân ca, dân vũ dân tộc Dao Đỏ cũng rất phong phú, đa dạng và đặc sắc. Dân ca Dao Đỏ gồm có nhiều làn điệu mang sắc thái tình cảm khác nhau, có trữ tình, kịch tính, than thở, vui, buồn… thường được tổ chức vào các ngày chợ phiên, ngày Tết – Lễ – Hội cổ truyền của dân tộc Dao. Nội dung những bài hát phong phú, ca ngợi Đảng, Bác Hồ, ca ngợi quê hương đất nước, cuộc sống lao động hăng say; nêu gương người tốt việc tốt, tình yêu lứa đôi, tình cảm gia đình, tình bè bạn, tình làng nghĩa xóm; đồng thời đả phá những cái ác, thói hư tật xấu, ích kỷ cá nhân và các tệ nạn trong xã hội.

Kho tàng dân ca, dân vũ dân tộc Dao Đỏ tỉnh Cao Bằng phong phú về thể loại với nhiều làn điệu khác nhau. Đó là Tộ dung là hình thức đọc lượn; Cóng dung là hình thức nói lượn; Cóng phây là hình thức hát thơ; Phầy sáng là hình thức đọc thơ liền mạch và Phầy lủi là hình thức đọc liền mạch, có đối đáp, trong đó có Páo dung – một hình thức hát lượn về tình yêu đôi lứa. Tất cả các làn điệu này đều được thể hiện ở mọi nơi, mọi lúc với những nội dung khác nhau, diễn tả cảm xúc lúc vui hội gặp bạn bè, lúc đi chợ thấy bao điều đổi mới, hay là lúc lên nương hoà mình với cảnh sắc của thiên nhiên… Bằng các làn điệu, mọi người trao gửi cho nhau những niềm vui, những kinh nghiệm về cuộc sống; hay có thể là sự trao đổi tâm tình của đôi trai gái đang thắm tình yêu thương.

Mỗi hình thức đều có cách thể hiện thế giới tâm hồn riêng, có khả năng chuyển tải và gợi cảm riêng thông qua lời hát, độ luyến láy trầm bổng của nhạc điệu và tiết tấu. Và, dù ở mọi nơi, mọi lúc đều có thể cất lên những lời ca mượt mà, tình cảm: Đó là lúc vui hội gặp bạn bè, lúc đi chợ thấy bao điều đổi mới, hay là lúc lên nương hoà mình với cảnh sắc của núi rừng… Họ có thể hát theo từng nhóm, trao gửi cho nhau những niềm vui, những kinh nghiệm về cuộc sống; hay có thể đó là một đôi bạn tâm tình đang say sưa với tất cả nhiệt tâm của tuổi trẻ và tình yêu nồng nàn thắm thiết; hoặc cũng có thể đó chỉ là một người đang bày tỏ cảm xúc trước cảnh đẹp thiên nhiên bao la, trước một sự việc hay sự đổi thay của xã hội…

Nội dung của lời hát thì thật phong phú và hấp dẫn. Từ những hiện tượng tự nhiên: mây, mưa, trăng, gió, cỏ cây, núi đồi cho đến các hiện tượng lịch sử, xã hội, các câu đố, lời chào… nhưng tất cả đều nói lên tâm trạng và nguyện vọng của con người, nói lên tình cảm giữa con người với nhau. Ngay từ lúc còn bé thơ, mỗi người đều đã được nghe mẹ hát những lời ru con ngủ có chứa đựng tình yêu thương tha thiết, những lời hát đó nó còn hàm chứa cả những lời răn, lời khuyên, lời dạy dỗ nhẹ nhàng tình cảm. Khi trẻ đến tuổi vui chơi, học hỏi thì các trò chơi dân giã, mộc mạc luôn là một niềm đam mê và gắn kết tình cảm bạn bè.

Trong những dịp mừng sinh nhật, mừng nhà mới hay mừng đám cưới, mọi người đến với nhau ngoài lễ và những tặng vật còn có những bài hát chúc mừng. Đó là những lời hát ca ngợi thành quả lao động, sự ăn ở đức độ và là những lời chúc an lành, may mắn…Một thể loại dân ca khác của dân tộc Dao Đỏ thường được dùng trong các đám tang là hát tang lễ do các ông thầy thể hiện. Đó là những lời hát nghiêm trang, xúc động nói lên công đức người đã khuất và nói lên nỗi tiếc thương của những người ở lại.

Kho tàng dân ca, dân vũ dân tộc Dao Đỏ tỉnh Cao Bằng là những loại hình nghệ thuật đặc sắc và mang ý nghĩa giáo dục sâu sắc, nhưng hiện nay lại đang dần bị mai một. Vì vậy, để phát huy được vốn văn hoá truyền thống dân ca, dân vũ dân tộc Dao Đỏ, đáp ứng nhu cầu về đời sống tinh thần của nhân dân, phát huy vai trò giáo dục thế hệ trẻ cần có sự quan tâm hơn nữa của các cấp, ngành địa phương.

Theo Dân Tộc Việt

Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/doi-net-ve-dan-ca-dan-toc-dao-do-o-cao-bang-a3945.html