Âm nhạc truyền thống của người Cor, Quảng Nam

Âm nhạc dân tộc Cor luôn thể hiện sâu nặng chất trữ tình đằm thắm, mượt mà, khoẻ khoắn. Những âm thanh mà nó bộc lộ là vẻ đẹp tự nhiên của vùng cao bao la, hùng vĩ, nét tươi sáng và giản dị của tâm hồn người Cor sinh sống trên mảnh đất Quảng Nam.


Các thiếu nữ Cor đang hát đối đáp(A giới) dưới mái nhà làng

Người Cor nói chung và người Cor huyện Bắc Trà My, tỉnh Quảng Nam nói riêng có một hệ thống âm nhạc phong phú, sinh động và giàu sức biểu cảm... Vốn âm nhạc truyền thống đặc sắc đó được người Cor thể hiện trong sinh hoạt đời sống hằng ngày, trong các lễ hội truyền thống và nó luôn được người Cor gìn giữ và bảo tồn. Trong số đó phải kể đến những điệu hát sau:

Hát Clu:

Clu là một điệu dân ca của người Cor có từ lâu đời. Có thể nói rằng trong lễ hội truyền thống như: Lễ ăn mừng lúa mới (Xa-pa-nưu), Lễ ăn mừng nhà mới (Xa-như-ra-vát), Lễ hội ăn trâu huê (Xa-ố-piêu), Tết mùa (Xa-a-ní)... không thể thiếu làn điệu dân ca vào loại độc đáo này với lối diễn xướng vừa hát Clu vừa cúng.

Clu còn được người Cor sử dụng trong các dịp cúng trâu, heo, cúng gà để cầu đất, cầu trời phù hộ mưa thuận gió hòa, mùa màn bội thu, gia đình khỏe mạnh, dân làng đoàn kết...Theo truyền thống, Clu chỉ được người Cor sử dụng trong nghi thức cúng tế là chính. Làn điệu Clu mang dáng dấp của một bài văn tế thể hiện tấm lòng thành của gia đình đối với tổ tiên, ông bà, cha mẹ những người đã khuất.

Nội dung Clu, ngoài ý nghĩa mời gọi tổ tiên, ông bà, cha mẹ, ma tốt về chứng giám cho lòng thành của con cháu, còn thể hiện sự cầu khẩn thần linh hoặc người đã khuất bỏ qua những sai sót, lỗi lầm của người còn sống phù hộ cho cá nhân, gia đình, cồng đồng được khỏe mạnh, an lành trong cuộc sống. Trong mâm cỗ cúng trong nhà, bên mâm để đầu heo, gà, các già làng ngồi quanh để hát Clu, tốp múa Kađấu vẫn diễn bình thường.

Có thể nói, Clu là một loại hình hát kể về những câu chuyện, những bài học quí, những nghĩa cử tốt đẹp của ông bà, cha mẹ những người đã khuất nhằm giáo dục con người làm những điều thiện và tốt đẹp trong cuộc sống.   

Hát Xadru

Nếu như làn điệu Clu được sử dụng trong các lễ cúng thì làn điệu Xadru được sử dụng trong cuộc sống hằng ngày, động viên nhau trong lao động và sản xuất. Cả nam và nữ Cor đều có thể hát Xadru trong dịp làng tổ chức lễ hội truyền thống, họ cùng hát chung cả nóc với phầm đệm của các nhạc cụ truyền thống như: đàn Vơró, kèn A máp, kèn Ra ngoái...

Nội dung Xadru trước đây thương nói về lao động sản xuất, động viên nhau làm ăn... ngày nay chủ yếu ca ngợi Đảng, Bác Hồ, Chính phủ với những đường lối đúng đắn giúp đồng bào thoát cảnh đói nghèo, ca ngợi cuộc sống chan hòa tình cảm và những và những việc làm tốt đẹp, đồng thời cũng phê phán những suy nghĩ, những thói hư tật xấu, những việc làm không tốt của một số bộ phận không nhỏ hoặc cá nhân người Cor...



Đàn ông Cor đang hát Xadru để động viên làm ăn...
Hát A giới

Người Cor còn có hình thức hát đối đáp gọi là A giới gần giống như hát hò khoan của người Kinh, giống hát lý của người Cơtu. Đây là loại hình hát ứng đáp tại chổ với nội dung thường là động viên nhau trong lao động và sản xuất, dặm hỏi vợ chồng, thông gia hát đối đáp với nhau để thăm hỏi sức khỏe công việc đồng án nương rẫy... Thường chỉ có nam giới tham gia hát A giới, đôi khi cuộc hát đối đáp kéo dài cả đêm tới tận gà trong bản cất tiếng gáy tan thì cuộc hát đối đáp mới kết thúc.

Người hát phải ứng khẩu, diễn đạt tốt những lời hay ý đẹp. Một câu hát ấy thường mở đầu với lối Rê kéo daì tự do rồi đến giai điệu lý láy chủ yếu ở nốt Si và La và rồi kết thúc bằng nốt La. A giới là điệu hát gần giống với Clu nhưng chỉ khác là A giới mạnh mẽ và thường ngắn gọn hơn trong ca từ, còn Clu thì nhẹ nhàng hơn, tiếng đệm kéo dài và ca từ thì dài hơn.

Hát A ly

Khác với A giới, hát A ly là hình thức hát đối đáp giữa nam và nữ với nhau (cũng có trường hợp nam hát với nam, nữ hát với nữ nhưng rất ít phổ biến). Thường nội dung hát A ly đề cập đến tình yêu đôi lứa nam nữ. Nam nữ gặp nhau, hát đối đáp bằng những lời hát "bóng gió" văn hoa. Khi hát A ly, nam sẽ là người hát trước, sau đó mới đến nữ hát đối đáp lại. Nếu như A giới bắt đầu nốt Rê kéo dài tự do thì A ly cũng có nốt Rê, nhưng lại có hai đến ba nốt lấy đà. Kết thúc một câu ca lưu luyến lên Si rồi laị nghĩ đột ngột. Nhìn chung giai điệu A Ly cũng giống như A giới nhưng ca từ trong sáng và mạch lạc hơn.

Có thể thấy, Âm nhạc dân tộc Cor luôn thể hiện sâu nặng chất trữ tình đằm thắm, mượt mà, khoẻ khoắn. Những âm thanh mà nó bộc lộ là vẻ đẹp tự nhiên của vùng cao bao la, hùng vĩ, nét tươi sáng và giản dị của tâm hồn người Cor. Chính vì thế, âm nhạc người Cor luôn chiếm được cảm tình không những của tuyệt đại đồng bào Cor mà còn làm say lòng công chúng trong cộng đồng các dân tộc anh em, đặc biệt là những người làm nghệ thuật âm nhạc.  

Theo Dân Tộc Việt

Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/am-nhac-truyen-thong-cua-nguoi-cor-quang-nam-a3905.html