Ẩm thực độc đáo của dân tộc Xơ Đăng

Văn hóa ẩm thực của người Xơ Đăng giờ đã không chỉ bó hẹp trong phạm vi gia đình, cộng đồng làng, mà được giới thiệu, tôn vinh thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa.


Người Xơ Đăng đặc biệt rất thích các món nướng

Với gần 170 nghìn người, cư trú trong vùng văn hóa Trường Sơn - Tây Nguyên, tập trung chủ yếu ở tỉnh Kon Tum, cuộc sống của người Xơ Đăng gắn bó với núi rừng, nương rẫy nên có những nét văn hóa độc đáo, giàu bản sắc. Trong đó, không thể không nhắc tới văn hóa ẩm thực.

Mùa nào thức ấy, trong những chiếc gùi của người phụ nữ Xơ Đăng, sau một ngày lao động trên rẫy lúc trở về làng đều có những “món quà của thiên nhiên”. Đó có thể là một nắm rau dớn mọc bên suối, lá môn, đọt mây, măng le rừng... May mắn hơn là thịt con nai, con heo, dúi rừng, con chuột, chim, sóc, mớ cá lăng dưới suối…

Việc chế biến các món ăn của người Xơ Đăng tuy không cầu kỳ, tinh xảo nhưng là nét văn hóa ẩm thực rất riêng trong môi trường sống nơi đại ngàn, nó còn phản ánh kiến thức y, sinh học được đúc rút qua kinh nghiệm truyền từ đời này sang đời khác. Như món rau dớn người Xơ đăng chỉ nấu với tôm, cua, cá suối chứ tuyệt nhiên không nấu cùng thịt động vật trên cạn; món gà nướng dành cho người mới sinh…

Có một đặc điểm chung của người Xơ Đăng trong cách chế biến món ăn, đó là: Khi làm lông súc vật, kể cả loài 4 chân hay 2 chân đều thui trên lửa cho cháy trụi rồi mới cạo hay vặt lông.

Tập quán thái thực phẩm bằng cách cứa vào dao vẫn còn tồn tại. Người Xơ Đăng ngồi kẹp chuôi dao vào giữa hai chân, ngửa lưỡi dao lên hoặc hướng lưỡi dao ra phía trước, tay cầm tảng thịt đều đều cứa vào dao cắt thành miếng nhỏ.

Giống như các dân tộc khác, người Xơ Đăng đặc biệt thích món nướng. Thịt nai, thịt lợn, cá nướng là những món khoái khẩu. Một số loại thực phẩm còn được cho vào ống tre, nứa còn non nút kín miệng ống rồi nướng trên than củi.

Người Xơ Đăng cũng thích tiết canh và các món tái. Có ý thức dự trữ thực phẩm khi dư dật bằng nhiều cách, như sấy khô, ướp mặn trong hũ, trong ống, muối chua…

Thức uống không thể thiếu trong những dịp trọng đại của gia đình, lễ hội của cộng đồng là rượu ghè. Cách chế rượu cổ truyền của người Xơ Đăng vẫn lưu truyền đến nay. Nguyên liệu dùng làm rượu thường được sử dụng là củ mì, hạt kê, gạo tẻ, gạo nếp, ngô. Men rượu được làm từ “cây men” mọc trong rừng.

Trong một làng, không có nhiều người làm được việc này. Việc làm men bắt đầu từ việc gặp cây men trong rừng và được thực hiện với những kinh nghiệm trao truyền từ đời này sang đời khác, là bí quyết riêng của mỗi gia đình.

Để có một ghè rượu ngon, trong suốt quá trình làm rượu, người thực hiện công việc phải kiêng khem nhiều thứ, như luôn giữ cho người sạch sẽ, mỗi sớm mai phải “nhấm men” sau đó mới được ăn sáng. Nếu không men sẽ  làm cho rượu đắng hoặc chua giống thức ăn mà người làm men ăn vào.

Vì làm được một ghè rượu rất kỳ công, lại gửi gắm cả tâm tư, tình cảm, tín ngưỡng, tâm linh của chủ nhân nên những ghè rượu ngon, người làm rượu giỏi được cả cộng đồng tôn vinh, kính trọng.

Trong cuộc sống hội nhập và phát triển, văn hóa ẩm thực của người Xơ Đăng giờ đã không chỉ bó hẹp trong phạm vi gia đình, cộng đồng làng, mà được giới thiệu, tôn vinh thông qua các hoạt động giao lưu văn hóa.

Theo Dân Tộc Việt

Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/am-thuc-doc-dao-cua-dan-toc-xo-dang-a3897.html