Ấn tượng với phong cách và quan điểm hầu đồng của TS. NNDG Nguyễn Văn Quân

Liên hoan được diễn ra từ ngày 5 - 6/3 dương lịch (tức ngày 25, 26 tháng Giêng), do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn và Ban quản lý đền Cửa Đông (TP Lạng Sơn) phối hợp tổ chức. Sự kiện thu hút 45 thanh đồng tiêu biểu đăng ký tham gia, đến từ các tỉnh, thành phố khác nhau, Bắc - Trung - Nam có cả. Mỗi thanh đồng đem đến liên hoan một sắc thái, biểu cảm khác nhau, nhưng đều phản ánh được sự hân hoan, hạnh phúc và sôi động khi diễn xướng. Dù trang phục, chất liệu và phụ kiện có phần cách tân, mới mẻ đôi chút, nhưng vẫn giữ được tính chính xác, chuẩn mực của nhân vật được tái hiện.

Trong 45 thanh đồng, ấn tượng hơn cả, là phần khai mạc của TS NNDG Nguyễn Văn Quân. Theo quan niệm dân gian, thanh đồng hầu khai quang bản đền, khai mạc sự kiện, thường sẽ là “cây cao, bóng cả” trong giới hầu đồng (tuổi cao, nhiều năm đồng), am hiểu sâu về tín ngưỡng; hào sảng và đặc biệt phải là người có tâm đức, thì bản đền hoặc sự kiện mới gặp nhiều may mắn, hoan hỷ và hanh thông. Gần đây, yếu tố tuổi tác không còn đặt nặng, miễn sao đảm bảo những tiêu chí còn lại, cốt vẫn là tâm đức. Thiết nghĩ, đó cũng là điều phù hợp, tạo động lực cho lớp thanh đồng kế cận các đồng cựu, có điều kiện phát huy hơn nữa.

Việc BTC và bản đền Cửa Đông thỉnh mời TS NNDG Nguyễn Văn Quân khai mạc, cho thấy sự tin yêu của mọi người dành cho ông. Được biết, không chỉ sự kiện này, mà nhiều sự kiện lễ hội lớn khác, TS Nguyễn Văn Quân đều hiện diện với vai trò “mạnh thường quân”, khai mạc diễn xướng và BTC trường trực.

Trực tiếp thị thực phần khai mạc liên hoan của TS NNDG Nguyễn Văn Quân, ông Phan Văn Hoà - Phó GĐ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lạng Sơn - Trưởng ban tổ chức, cùng đông đảo thanh đồng, đạo quan đã chúc mừng và hết mực ngợi khen. Ông nhấn mạnh, Tín ngưỡng thờ Mẫu sẽ được bảo tồn và phát triển hơn nữa, nếu có nhiều tấm gương như TS NNDG Nguyễn Văn Quân. Sự tán dương công đức này cũng là phải, khi mà hầu hết mọi hạng mục của liên hoan diễn xướng lần này, đều do TS NNDG Nguyễn Văn Quân phát tâm.

Xin được điểm qua về y phục hầu đồng của TS NNDG Nguyễn Văn Quân trong Liên hoan vừa qua, được thiết kế với màu sắc bắt mắt, chất liệu chính là gấm vóc, thêu thùa tỉ mỉ và tinh xảo. Cùng với đó, các phụ kiện kèm theo, cũng được ông chăm chút, chỉn chu đến từng chi tiết nhỏ. Nhiều người cho rằng, thanh đồng phải có điều kiện kinh tế thì mới làm được những điều kể trên. Nhưng không hẳn, điều quan trọng là sự nhất tâm, tôn trọng của thanh đồng với Thánh, Thần. “Phú quý sinh lễ nghĩa” là điều thuận theo thế thời. Còn điều kiện đến đâu, thì thanh đồng tâu đến đó, không ông Thánh nào bắt buộc, miễn sao phải thành tâm, đúng lề lối.

Về vũ đạo, tư thế và động tác hầu của TS NNDG Nguyễn Văn Quân có sự phân định rõ ràng, không lập lờ: lúc hùng dũng, mạnh mẽ; có khi lại khoan thai, đủng đỉnh, hay là sự nhí nhảnh, ngây thơ. Nhìn có vẻ đơn giản, nhưng thực chất, chúng là sự kết hợp hài hòa, tinh tế giữa trang phục, vũ đạo, âm nhạc, biểu cảm. Tất thảy, đã hình thành một sợi dây vô hình, kết nối thế giới thực và thế giới tâm linh huyền bí.

Theo TS Nguyễn Văn Quân, hầu đồng là một dạng nghệ thuật diễn xướng dân gian, được chính thức công nhận với giá trị tâm linh và nghệ thuật. Thông qua hầu đồng, nhằm tái hiện các câu chuyện về các nhân vật thần thoại hay những nhân vật lịch sử có công với dân tộc và được suy tôn là Thánh. Người hầu (các ghế) sẽ nhân danh Thánh ban lộc tiếp tài cho bách gia trăm họ. Nếu xét về góc độ văn hoá tinh thần, thì đây được xem là mưu cầu chính đáng. Tuy nhiên, các thanh đồng cần giữ gìn nét đẹp này, tránh biến tướng, để không mất đi giá trị nghệ thuật của hầu đồng. Mỗi giá đồng chứa đựng ý nghĩa và câu chuyện lịch sử khác nhau. Với ông, việc được phụng hầu các vị Thánh, là niềm vinh dự, tự hào; đây được xem là hình thức giữ gìn lịch sử. Đồng thời, thông qua hầu đồng, cũng là cách giới thiệu, quảng bá văn hóa, tín ngưỡng và con người, tới bạn bè quốc tế, giúp họ hiểu biết và tôn trọng dân tộc ta hơn nữa.

Việc tổ chức, khôi phục và phát huy các buổi Hầu đồng được cơ quan quản lý cho phép, có ý nghĩa tích cực, phản ánh xu thế xã hội hiện nay, với sự tôn trọng đến quyền tín ngưỡng và tính dân chủ trong văn hóa mở rộng. Trên thực tế, trong quá trình này, xã hội đã phân biệt rõ mê tín và tín ngưỡng. Từ đó, tôn vinh đúng giá trị của hầu đồng.