Chùa Ba Vàng (Uông Bí, Quảng Ninh) rước “xá lợi tóc Phật”: Cần được xử lý sớm và dứt điểm để bảo vệ uy tín của Phật giáo Việt Nam

Tóm tắt diễn biến

Theo thông tin trên trang web của chùa Ba Vàng, vào tháng 12/2023, nhân chuyến tham quan các thánh tích Phật giáo tại Myanmar, đoàn chư tăng, Phật tử chùa Ba Vàng đã đến chiêm bái xá lợi tóc của Đức Phật tại tu viện Parami và Bảo tàng xá lợi Phật quốc tế Parami. Đây được cho là một trong tám sợi tóc mà Đức Phật tự tay nhổ trên đầu mình, trao cho hai thương buôn người Myanmar hơn 2.600 năm trước. Xá lợi tóc của Đức Phật được lưu giữ hàng nghìn năm tại Myanmar và có khả năng chuyển động như một vật thể sống.

Với tâm nguyện tăng cường quan hệ Phật giáo quốc tế, quảng bá hình ảnh đất nước, con người Việt Nam, đoàn chư tăng, Phật tử chùa Ba Vàng đã thỉnh mời hòa thượng U Wepulla - trụ trì tu viện Parami - cùng các cao tăng Phật giáo Myanmar tham dự đại lễ kỷ niệm 765 năm ngày sinh Phật hoàng Trần Nhân Tông đản, tại chùa Ba Vàng. Hòa thượng U Wepulla đã đồng ý và mang theo xá lợi tóc của Đức Phật ra nước ngoài lần đầu tiên để cung rước và chiêm bái tại chùa Ba Vàng trong ngày 22 và 23/12/2023.

Vụ việc này đã nhanh chóng thu hút sự chú ý của dư luận, đặc biệt là các tín đồ Phật giáo. Nhiều người đã đổ về chùa Ba Vàng để chiêm bái xá lợi tóc của Đức Phật, mong muốn được nhận phước lành và ước nguyện. Tuy nhiên, cũng có không ít người bày tỏ sự hoài nghi và chỉ trích về tính xác thực, nguồn gốc và mục đích của việc rước xá lợi tóc của Đức Phật.

Dư luận tranh cãi gay gắt

Trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội, nhiều ý kiến đã được đưa ra để bình luận về vụ việc này. Một số ý kiến cho rằng đây là một sự kiện trang nghiêm, tôn kính và có ý nghĩa lịch sử, góp phần thắt chặt tình hữu nghị giữa Phật giáo Việt Nam và Phật giáo Myanmar, cũng như giữa hai quốc gia. Họ cũng tin tưởng vào sự chân thật của xá lợi tóc của Đức Phật và coi đó là một phước báu quý hiếm.

Một số ý kiến khác lại bày tỏ sự nghi ngờ và phản đối về việc rước xá lợi tóc của Đức Phật. Họ cho rằng không có bằng chứng khoa học nào để chứng minh xá lợi tóc của Đức Phật là thật, mà chỉ dựa vào truyền thừa của tu viện Parami. Họ cũng nghi ngờ về mục đích của chùa Ba Vàng khi rước xá lợi tóc của Đức Phật về, có thể là để thu hút sự quan tâm, tăng uy tín và huy động tài chính. Họ còn lo ngại về những hậu quả tiêu cực có thể xảy ra, như vi phạm pháp luật, gây mất an ninh, trật tự, xâm phạm tôn giáo, văn hóa và chính trị.

Không ít ý kiến gay gắt, yêu cầu phải xử lý nghiêm theo pháp luật, như: “Những hành động của sư trụ trì chùa Ba Vàng (như báo chí đã đưa tin vừa qua và trước đây) là trái pháp Phật và pháp luật Nhà nước, cần xử lý thật nghiêm để ngăn chặn hành vi lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của nhân dân”. “Với ông Thích Trúc Thái Minh (tục danh Vũ Minh Hiếu) ở chùa Ba Vàng, cùng với thực thi giới luật của đạo Phật, cần áp dụng các điều luật của Nhà nước để xem xét hành vi lừa gạt, lừa đảo, mê tín dị đoan, thu nguồn tiền lớn bất chính của Phật tử và dân chúng. Dứt khoát nhà chùa phải hoàn trả số tiền "cúng dường", "đảnh lễ" đã thu được trong phi vụ "xá lợi tóc Phật" (cỏ Pili) ngọ ngoậy! Xá lợi là phần tinh anh nhỏ nhoi, hiếm hoi của thân xác con người, chủ yếu là các bậc chân tu sau khi hỏa thiêu. Tóc, dù là tóc Phật, cũng không phải là xá lợi”.

Ý kiến của Giáo hội Phật giáo Việt Nam

Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã có văn bản ngày 28/12/2023 yêu cầu chùa Ba Vàng giải trình về việc trưng bày xá lợi tóc của Đức Phật. Theo văn bản, Giáo hội Phật giáo Việt Nam cho rằng đây là một vấn đề nhạy cảm, liên quan đến tôn giáo, văn hóa và chính trị, cần được xử lý nghiêm túc và kịp thời. Giáo hội Phật giáo Việt Nam cũng nhấn mạnh rằng việc rước xá lợi tóc của Đức Phật phải tuân thủ các quy định của pháp luật, đảm bảo an ninh, trật tự và không gây mất lòng tin của nhân dân, Phật tử.

Chùa Ba Vàng đã có báo cáo gửi Hội đồng trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam ngày 30/12/2023 để giải trình về việc rước xá lợi tóc của Đức Phật. Trong báo cáo, chùa Ba Vàng khẳng định xá lợi tóc của Đức Phật là do hòa thượng U Wepulla - trụ trì tu viện Parami - mang theo từ Myanmar để tham dự đại lễ kỷ niệm Phật hoàng Trần Nhân Tông tại chùa Ba Vàng. Chùa Ba Vàng cũng cho biết đã thông báo đến các cơ quan chính quyền địa phương và hữu quan về các hoạt động của đại lễ, trong đó có việc cung rước và chiêm bái xá lợi tóc của Đức Phật.

Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã chỉ đạo Ban Phật giáo Quốc tế và Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh chấn chỉnh các hoạt động không đúng với truyền thống của Phật giáo và xử lý nghiêm theo giới luật Phật giáo, Hiến chương và Quy chế của Giáo hội Phật giáo Việt Nam đối với các tổ chức, cá nhân chức sắc Phật giáo liên quan đến vụ việc. Đặc biệt, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã kỷ luật Đại đức Thích Trúc Thái Minh, trụ trì chùa Ba Vàng, bằng cách cấm tổ chức các sự kiện quốc tế tại chùa trong một năm và giám sát chặt chẽ các hoạt động tôn giáo và truyền thông của chùa.

Cuối cùng, xá lợi tóc của Đức Phật đã được trả vể Myanmar bởi hòa thượng U Wepulla và đoàn chư tăng Phật giáo Myanmar. Chùa Ba Vàng đã ngừng trưng bày xá lợi tóc của Đức Phật và yêu cầu các phương tiện truyền thông và mạng xã hội gỡ bỏ các thông tin, hình ảnh, video liên quan đến vụ việc. Chùa Ba Vàng cũng đã xin lỗi Giáo hội Phật giáo Việt Nam, Ban Tôn giáo Chính phủ, các cơ quan chính quyền, các tổ chức tôn giáo, các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư vì đã gây ra sự hiểu lầm và bất bình.

Với những biện pháp trên, Giáo hội Phật giáo Việt Nam đã xử lý sớm và dứt điểm vụ việc, bảo vệ uy tín của Phật giáo Việt Nam và duy trì mối quan hệ hữu nghị với Myanmar. Đây là một minh chứng cho sự chín chắn, khôn ngoan và trách nhiệm của Giáo hội Phật giáo Việt Nam trong việc giải quyết các vấn đề nhạy cảm, liên quan đến tôn giáo, văn hóa và chính trị.

Các cơ quan chức năng Việt Nam vào cuộc

Ngay sau khi nhận được thông tin về việc chùa Ba Vàng trưng bày “xá lợi tóc Đức Phật” có từ 2.600 năm trước và thu hút hàng vạn người dân đến chiêm bái, Ban Tôn giáo Chính phủ đã tham mưu Bộ Nội vụ có văn bản đề nghị UBND tỉnh Quảng Ninh chỉ đạo các cơ quan chức năng ở địa phương kiểm tra, xác minh lại sự việc, làm rõ việc thực hiện các quy định của pháp luật đối với các hoạt động tôn giáo có yếu tố nước ngoài tại Việt Nam và việc tổ chức trưng bày cho phật tử và nhân dân đến chiêm bái “xá lợi tóc Đức Phật” tại chùa Ba Vàng của sư trụ trì, chấn chỉnh và xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật và theo thẩm quyền nếu có vi phạm.

Ban Tôn giáo Chính phủ cũng đã trao đổi và có văn bản gửi Giáo hội Phật giáo Việt Nam đề nghị thẩm định nguồn gốc “xá lợi tóc Đức Phật” được trưng bày tại chùa Ba Vàng trong những ngày qua để có thông tin chính thức về sự việc; đề nghị Giáo hội Phật giáo Việt Nam chỉ đạo Ban Phật giáo Quốc tế và Ban Trị sự Giáo hội Phật giáo Việt Nam tỉnh Quảng Ninh chấn chỉnh các hoạt động không đúng với truyền thống của Phật giáo và xử lý nghiêm theo giới luật Phật giáo, Hiến chương và Quy chế của Giáo hội Phật giáo Việt Nam nếu các tổ chức, cá nhân chức sắc Phật giáo liên quan đến vụ việc có sai phạm.

Theo các nguồn tin trên báo chí, Sở Văn hóa - Thể thao tỉnh Quảng Ninh đã cử cơ quan chuyên môn đến để làm rõ thông tin sau khi biết đến sự việc qua các trang mạng xã hội. Cơ quan chức năng đã yêu cầu chùa Ba Vàng gỡ bỏ tất cả các thông tin, hình ảnh, video liên quan đến vụ việc trên các phương tiện truyền thông và mạng xã hội. 

Ngày 4/1, tại trụ sở Ban Tôn giáo Chính phủ, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Vũ Chiến Thắng chủ trì cuộc họp với các bộ, ban, ngành Trung ương, UBND tỉnh Quảng Ninh và Giáo hội Phật giáo (GHPG) Việt Nam về việc chùa Ba Vàng trưng bày vật thể được gọi là “xá lợi tóc Đức Phật” gây xôn xao dư luận.

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, hoạt động của chùa Ba Vàng vi phạm Điều 43, Điều 48, Điều 50 của Luật Tín ngưỡng, tôn giáo và pháp luật về xuất nhập cảnh, hoạt động triển lãm, quy định của Nhà nước về tập trung đông người ở nơi công cộng.

Thứ trưởng Vũ Chiến Thắng đề nghị UBND tỉnh Quảng Ninh, GHPG Việt Nam căn cứ quy định của pháp luật, Hiến chương của Giáo hội, quy định của tăng đoàn để chấn chỉnh, xử lý nghiêm các vi phạm của cơ sở tôn giáo và sư trụ trì.

Theo đó, Bộ Ngoại giao Việt Nam đã có cuộc trao đổi với Đại sứ quán Myanmar tại Hà Nội để bày tỏ quan điểm và mong muốn của Việt Nam về việc giải quyết vấn đề một cách ổn thỏa, trên cơ sở tôn trọng quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo của người dân và duy trì mối quan hệ hữu nghị giữa hai nước. Bộ Ngoại giao Việt Nam cũng đã cung cấp cho Đại sứ quán Myanmar những thông tin chính thức về sự việc, bao gồm nguồn gốc, quá trình rước và trả lại xá lợi tóc Đức Phật, cũng như các biện pháp xử lý của các cơ quan chức năng và Giáo hội Phật giáo Việt Nam. Bộ Ngoại giao Việt Nam hy vọng rằng Đại sứ quán Myanmar sẽ truyền đạt đầy đủ và chính xác những thông tin này cho chính phủ và nhân dân Myanmar, để giải thích và làm dịu bất kỳ hiểu lầm hay bức xúc nào có thể xảy ra.

Với sự vào cuộc của Bộ Ngoại giao Việt Nam, vụ việc đã được giải quyết một cách nhanh chóng và hiệu quả, thể hiện sự chủ động, linh hoạt và trách nhiệm của Việt Nam trong việc bảo vệ quyền lợi và lợi ích của người dân, cũng như thúc đẩy quan hệ hợp tác và hữu nghị với Myanmar. Đây cũng là một minh chứng cho sự tôn trọng và đối xử bình đẳng giữa các quốc gia trong khu vực và trên thế giới.

Liên hệ đến tình hình mê tín dị đoan ở Việt Nam

Vụ việc trên là một trong nhiều biểu hiện của tình trạng mê tín dị đoan ở Việt Nam hiện nay. Mê tín dị đoan được hiểu là có niềm tin mãnh liệt vào những điều phù phiếm, mơ hồ, không có căn cứ nào để chứng minh. Mê tín dị đoan bao gồm những hành vi ông đồng, bà cốt, tin xin xăm bói quẻ, tin ngày lành tháng dữ, tin số mạng sang hèn, tin coi tay xem tướng, tin cúng sao, cúng hạn, tin thầy bùa thầy chú, truyền bá sấm trạng và các hình thức tương tự khác.

Mê tín dị đoan có ảnh hưởng xấu đến đời sống tinh thần, sức khỏe, tài sản, tính mạng của người dân, gây hoang mang, mất niềm tin vào nhà nước, xã hội, làm suy giảm những giá trị đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam. Mê tín dị đoan cũng làm mất đi sự tôn trọng, bình đẳng giữa các tôn giáo, gây mâu thuẫn, bất hòa trong cộng đồng. Mê tín dị đoan còn làm ảnh hưởng đến trật tự an ninh xã hội, khi một số đối tượng lợi dụng niềm tin của người dân để trục lợi, lừa đảo, gây rối loạn, phản động.

Chính vì vậy, vụ việc “Sợi tóc Phật” cũng dóng lên hồi chuông cảnh báo về việc phải đẩy mạnh hoạt động bài trừ mê tín dị đoan.

Biện pháp khắc phục

Việc xử lý những người có liên quan đến vụ việc “Sợi tóc Phật” đang được công chúng hết sức ngóng đợi. Tuy vậy, cần phải bình tính chờ các cơ quan chức năng Việt Nam điều tra cẩn trọng, chính xác để có kết luận cuối cùng. Về lâu dài, cần phải khắc phục tình trạng mê tín dị đoan một cách triệt để, cần có sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng, các tổ chức tôn giáo, các tổ chức xã hội và cộng đồng dân cư. Một số biện pháp cụ thể có thể thực hiện như sau:

Tăng cường tuyên truyền, giáo dục pháp luật, nâng cao nhận thức, trách nhiệm của người dân về việc phòng chống mê tín dị đoan, bảo vệ quyền tự do tín ngưỡng, tôn giáo, bảo vệ truyền thống văn hóa dân tộc. Sử dụng các phương tiện truyền thông đại chúng, các cuộc thi, hội thảo, tọa đàm, các hoạt động văn hóa, nghệ thuật để truyền tải thông tin, kiến thức, kinh nghiệm phòng chống mê tín dị đoan.

Kiên quyết phát hiện, đấu tranh, xử lý, bài trừ mê tín dị đoan theo quy định của pháp luật. Áp dụng các biện pháp xử phạt hành chính, hình sự, dân sự, kỷ luật đối với những người có hành vi truyền bá, hành nghề mê tín dị đoan, lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để trục lợi, gây rối loạn, phản động. Tháo gỡ, gỡ bỏ các biểu tượng, vật phẩm, tài liệu liên quan đến mê tín dị đoan.

Tôn trọng, bảo hộ, khuyến khích các hoạt động tín ngưỡng, tôn giáo lành mạnh, phù hợp với truyền thống, phong tục, tập quán của dân tộc. Hỗ trợ, tạo điều kiện cho các tổ chức tôn giáo phát triển, đóng góp vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Tạo cầu nối, tăng cường giao lưu, hợp tác giữa các tổ chức tôn giáo, giữa các tôn giáo và Nhà nước, giữa các tôn giáo và các tổ chức xã hội, giữa các tôn giáo và cộng đồng dân cư.

Thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Đây là một trong những biện pháp quan trọng và lâu dài để phòng chống mê tín dị đoan. Khi người dân có đủ điều kiện về kinh tế, giáo dục, y tế, văn hóa, thể thao, giải trí, họ sẽ có nhiều lựa chọn hơn để thỏa mãn nhu cầu về tinh thần, tôn giáo, tín ngưỡng. Họ sẽ có khả năng phân biệt được cái thiện và cái ác, cái chính và cái tà, cái có căn cứ và cái không có căn cứ. Họ sẽ không bị lôi kéo, lạm dụng, lừa đảo bởi những người có ý đồ xấu, lợi dụng mê tín dị đoan để trục lợi.