Hội ​thảo khoa học về tầm quan trọng, giá trị lịch sử Khu trại giam bệnh viện Chợ Quán

Đến dự có Thành ủy viên, Phó Chủ tịch UBND TP Dương Anh Đức; Phó Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Phạm Đức Hải; Chủ tịch UBND Quận 5 Trương Minh Kiều.

Công trình xứng tầm di tích quốc gia

Phát biểu tại hội thảo, Phó Chủ tịch UBND TP Dương Anh Đức cho rằng, việc tổ chức hội thảo khoa học này mang một ý nghĩa quan trọng, nhằm làm rõ giá trị lịch sử cũng như quá trình hình thành của Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán gắn liền với bệnh viện, với phong trào cách mạng thời kỳ kháng chiến chống Pháp của dân tộc ta; giúp làm sáng tỏ thêm những sự kiện quan trọng liên quan đến cuộc đời, sự nghiệp của đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Ngoài những bài viết, tham luận, bài nghiên cứu có giá trị sẽ được trình bày tại hội thảo, đồng chí Dương Anh Đức đề nghị các Giáo sư, Tiến sĩ, nhà khoa học, nhà nghiên cứu tiếp tục có ý kiến, trao đổi, cung cấp thêm các cứ liệu lịch sử liên quan đến Khu di tích trại giam Bệnh viện Chợ Quán qua các thời kỳ giúp các cơ quan, đơn vị tìm ra những giải pháp tu bổ, tôn tạo Khu di tích đảm bảo giá trị nguyên vẹn của di tích; góp phần bảo tồn và phát giá trị di tích trong thời gian sắp tới.

Sau hội thảo, đồng chí Dương Anh Đức đề nghị UBND Quận 5 tiếp tục phối hợp Sở Văn hóa và Thể thao TP, các sở ngành TP khẩn trương triển khai các bước thực hiện Đề án “Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử cấp quốc gia Khu Trại giam Bệnh viện Chợ Quán - Nơi đồng chí Trần Phú hy sinh (6/9/1931)”.

“Việc tu bổ, tôn tạo di tích theo nguyên trạng, đảm bảo các hạng mục phù hợp về thiết kế kiến trúc cảnh quan, yếu tố lịch sử, chất lượng công trình, độ bền vật liệu, đúng tiến độ.”- đồng chí Dương Anh Đức nhấn mạnh.

Theo đồng chí, việc  xây dựng không gian văn hóa Hồ Chí Minh và thực hiện trưng bày các nội dung, về cuộc đời và sự nghiệp hoạt động cách mạng cùa đồng chí Trần Phú và các đồng chí lãnh đạo tiền bối tiêu biểu, nhất là việc tái hiện các nhóm tượng tại các phòng giam phải nghiên cứu kỹ lưỡng, lấy ý kiến cơ quan chuyên môn và các chuyên gia, nhà nghiên cứu, nhà sử để bảo đảm tính thống nhất về hình thức, nội dung của các tư liệu, hình ảnh, tăng cường ứng dụng công nghệ tiên tiến để thực hiện trưng bày, thuyết minh..., qua đó tạo cảm xúc, lắng đọng cho người xem; lưu ý việc thiết kế không gian văn Hồ Chí Minh phải hài hòa, vị trí xứng tầm trong tổng thể Khu Di tích, vừa góp phần giới thiệu cuộc đời, sự nghiệp của Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhằm đẩy mạnh việc học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, vừa thể hiện đầy đủ quá trình hoạt động cách mạng của đồng chí Trần Phú và các đồng chí lãnh đạo tiền bối tiêu biểu.

Đồng chí Dương Anh Đức cũng đề nghị Sở Y tế TP tiếp tục phối hợp Sở Văn hóa và Thể thao, UBND Quận 5, Bệnh viện Bệnh Nhiệt Đới và các cơ quan, đơn vị có liên quan đẩy nhanh tiến độ nghiên cứu, quy hoạch, đề xuất đầu tư nâng cấp, cải tạo Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới có quy mô tương xứng, đảm bảo cân đối, hài hòa gắn liền với Khu di tích.

Đồng chí Dương Anh Đức tin tưởng, sau khi tu bổ, tôn tạo, tổ chức trưng bày lại và thực hiện Không gian văn hóa Hồ Chí Minh, Khu di tích lịch sử cấp quốc gia Khu Trại giam Bệnh viện Chợ Quán là công trình xứng tầm di tích quốc gia đáp ứng được nhu cầu về tham quan, nghiên cứu và tìm hiểu về lịch sử cách mạng của người dân TP nói riêng và cả nước nói chung, tạo nên không gian lưu giữ, trưng bày mỹ thuật; mang lại một công trình có giá trị lịch sử - văn hóa; để lại cho thế hệ sau một di sản văn hóa nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

“Công trình “Tu bổ, tôn tạo di tích lịch sử cấp quốc gia Khu Trại giam Bệnh viện Chợ Quán - Nơi đồng chí Trần Phú hy sinh (6/9/1931)” thể hiện tình cảm và trách nhiệm của Đảng bộ, Chính quyền và Nhân dân TP đối với di tích lịch sử này. - đồng chí Dương Anh Đức khẳng định.

Trở thành không gian sinh hoạt văn hóa cộng đồng

Tại hội thảo, Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Mạnh Hùng, Phó Giám đốc Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP cho rằng, trải qua thời kỳ Pháp thuộc và 2 cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, Nhà thương Chợ Quán - Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và Di tích Khu trại giam trong bệnh viện là mô hình kết hợp đặc biệt, duy nhất Bệnh viện và Trại giam tại Việt Nam và cũng thuộc dạng hiếm trên thế giới. Thời gian hoạt động kéo dài, đa phần trong thời chiến tranh, xã hội phân tán, ly loạn nên các ghi chép, tư liệu về Bệnh viện và Di tích trong giai đoạn trước 1975 thiếu và thất lạc khá nhiều.

Vì thế, Tiến sĩ, Bác sĩ Lê Mạnh Hùng kiến nghị cần tăng cường công tác sưu tầm, thu thập, nghiên cứu tư liệu, hình ảnh về Di tích Khu trại giam trong lòng Bệnh viện lâu đời nhất Việt Nam để nhân dân, các thế hệ hiện nay và mai sau hiểu rõ hơn về ý nghĩa, tầm quan trọng, dấu ấn lịch sử - văn hóa của Bệnh viện và Di tích trong giai đoạn lịch sử đau thương nhưng kiêu dũng của Sài Gòn - Gia Định và miền Nam Việt Nam.

Một số ý kiến cho rằng, di tích Khu trại giam Bệnh viện Chợ Quán trở thành không gian lịch sử có một không hai bởi: Nó gắn với lịch sử một bệnh viện Tây y sớm nhất Việt Nam; Các di tích trong Khu được giữ lại gần như nguyên vẹn theo cảnh trí lịch sử, nhất là trong hoàn cảnh nhiều chiến tranh ở một thành phố trung tâm đầu não của cuộc chiến.

Đồng thời, trở thành nơi lưu dấu cuối cùng về hơn 5 tháng đồng chí Trần Phú trực tiếp điều hành công việc của Ban Thường vụ Trung ương Đảng tại Sài Gòn- Khoảng thời gian để Tổng Bí thư Trần Phú cùng với Ban Chấp hành Trung ương Đảng trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo phong trào cách mạng những năm 1930 - 1931 và giải quyết khối lượng công việc của Đảng về lý luận; đồng thời triệu tập Hội nghị toàn thể lần thứ 2 của Đảng tại Sài Gòn - cũng là lần đầu tiên ở trong nước.

Khu trại giam bệnh viện Chợ Quán hình thành và hoạt động từ những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp, là một trong những cơ sở y tế tiếp nhận chữa trị cho tù nhân sớm nhất thời kỳ này. Trong đó, tù chính trị là một trong những tù nhân thường được đưa vào đây để cứu sống sau những hoạt động tra tấn, đánh đập cũng như bị bệnh truyền nhiễm. Nơi đây, nhiều chiến sĩ cách mạng đã bị giam giữ và hy sinh trong đó có đồng chí Trần Phú - Tổng Bí thư đầu tiên của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Trong thời kỳ Việt Nam Cộng hòa, Khu trại giam ngày càng xuống cấp nhưng vẫn tiếp tục được sử dụng để chữa trị cho tù nhân. Tới khi dự án Trung tâm Y tế Hàn Việt được khởi động, Khu trại giam ngưng hoạt động và chuyển công năng thành kho đến năm 1975. Khu trại giam bệnh viện Chợ Quán chính là một chứng tích lịch sử gắn liền với những năm tháng đấu tranh chống xâm lược của dân tộc Việt Nam.

Trước khi diễn ra hội thảo khoa học, UBND Quận 5 phối hợp Bệnh viện Nhiệt đới và Bảo tàng TPHCM tổ chức dâng hương tưởng niệm đồng chí Trần Phú tại khu di tích trại giam bệnh viện Chợ Quán.