Phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, thúc đẩy sáng tạo những giá trị văn hóa mới, làm giàu thêm kho tàng Di sản văn hóa Việt Nam

Sự kiện do UBND tỉnh Phú Thọ phối hợp với Bộ VHTTDL tổ chức nhằm thực hiện tốt các quan điểm chỉ đạo của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng tại Hội nghị văn hóa toàn quốc năm 2021 và chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ tại Hội nghị về du lịch, để biến di sản thành tài sản, gắn di sản văn hóa với phát triển du lịch.

Tự hào được kế thừa những di sản văn hóa quý báu

Dự chương trình có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch HĐND tỉnh Phú Thọ Bùi Minh Châu; ông Christian Manhart, Trưởng Văn phòng đại diện UNESCO tại Việt Nam; Thứ trưởng Bộ VHTTDL Hoàng Đạo Cương; đại diện lãnh đạo các Ban, Bộ, ngành, tổ chức đoàn thể, các tỉnh, thành phố có di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh, đại diện các tổ chức quốc tế, các đại sứ quán các nước tại Việt Nam và đông đảo nhân dân tỉnh Phú Thọ.

Phát biểu chỉ đạo tại chương trình, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà khẳng định: Tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương thể hiện lòng tự hào về cội nguồn và khát vọng thống nhất, minh triết độc đáo của quốc gia, dân tộc Việt Nam gắn liền với truyền thống nông nghiệp lúa nước, ý chí tự cường và tinh thần đoàn kết chống ngoại xâm, thiên tai, làm nên sức mạnh Việt Nam.

Theo Phó Thủ tướng, Lễ hội đền Hùng và Tuần văn hóa - du lịch đất Tổ năm 2023 với chủ đề "Linh thiêng nguồn cội - Đất Tổ Hùng Vương", là nơi hội tụ của các tinh hoa di sản văn hóa của mọi miền Tổ quốc, sẽ mang đến cho du khách và nhân dân hành hương về với cội nguồn đất Tổ những trải nghiệm sâu sắc, để hiểu thêm, yêu hơn và càng tự hào về đất nước, văn hóa và con người Việt Nam. Đặc biệt, Lễ hội là dịp để chúng ta nhìn lại chặng đường 20 năm, Việt Nam là thành viên có trách nhiệm trong triển khai các Chương trình hành động về bảo vệ di sản văn hóa thế giới theo tinh thần của Công ước. Các di sản văn hóa Việt Nam tiếp tục được bảo tồn và lan tỏa hệ giá trị bản sắc, nhân văn; góp phần đưa văn hiến Việt Nam cùng tỏa sáng trong dòng chảy văn minh của thế giới.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh: Giữ gìn, xây dựng, và phát triển hệ giá trị văn hóa dân tộc là vấn đề sống còn, như đồng chí Tổng Bí Thư Nguyễn Phú Trọng đã nhấn mạnh trong thông điệp tại Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021: "Văn hóa còn thì dân tộc còn". Với 15 di sản phi vật thể đã được UNESCO ghi danh, Việt Nam là một trong số những quốc gia giàu tài nguyên văn hóa trong cộng đồng hết sức độc đáo trên thế giới. Các di sản văn hóa này cùng với hệ giá trị đậm đà bản sắc đã được hun đúc, định hình nên hồn cốt dân tộc qua hàng ngàn năm lịch sử dựng nước và giữ nước.

"Tự hào được kế thừa những di sản văn hóa quý báu từ các thế hệ tiền nhân, chúng ta cũng ý thức được rằng trong việc bảo tồn văn hóa dân tộc; xây dựng thiết chế văn hóa truyền thống cộng đồng, bởi giá trị văn hóa chỉ trường tồn khi trở thành nét truyền thống, một phần không thể thiếu trong đời sống của xã hội Việt Nam. Vì vậy, trong những năm qua, Đảng và Nhà nước luôn quan tâm đầu tư nguồn lực cho nghiên cứu, phục dựng và trùng tu các di sản văn hóa; kêu gọi con cháu dòng máu Lạc Hồng trên mọi miền Tổ quốc cũng như đồng bào ta ở nước ngoài cùng chung tay, góp sức phát huy các giá trị tín ngưỡng thờ cúng Hùng Vương và các di sản phi vật thể khác", Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà nói.

Dịp này, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đã trân trọng cảm ơn và mong muốn UNESCO, các tổ chức quốc tế và đối tác tiếp tục hỗ trợ Việt Nam trong bảo tồn, công nhận, vinh danh các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể. Phó Thủ tướng cũng biểu dương tỉnh Phú Thọ trong bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa tiêu biểu, đặc biệt đã cùng với Bộ VHTTDL, UNESCO có sáng kiến kết nối các di sản văn hóa phi vật thể nhân dịp Lễ hội Đền Hùng và Tuần văn hóa - du lịch đất Tổ năm 2023. Phó Thủ tướng đề nghị Bộ VHTTDL, UBND tỉnh Phú Thọ đảm bảo các điều kiện tốt nhất để các nghệ sĩ, nghệ nhân dân gian có không gian sáng tạo, biểu diễn; du khách có thời gian trải nghiệm, khám phá những giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời đưa hình ảnh Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Christian Manhart, Trưởng Văn phòng đại diện UNESCO tại Việt Nam đã chúc mừng Việt Nam vì lần thứ hai trúng cử vào Ủy ban liên Chính phủ về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể. Ông cho rằng, Việt Nam vẫn luôn là một trong những thành viên tích cực nhất của UNESCO, sẵn sàng gánh vác trách nhiệm trong bối cảnh phức tạp của cộng đồng quốc tế hiện nay. Với thành công này, Việt Nam đang đảm nhận những vai trò quan trọng trong hầu hết các hoạt động của UNESCO và Việt Nam cũng cho thấy có thể chia sẻ bài học thành công của mình với các quốc gia khác trong lĩnh vực văn hóa. Theo ông Christian Manhart, di sản hóa phi vật thể là một phần không thể thiếu trong đời sống con người trên toàn thế giới. Di sản văn hóa phi vật thể có tầm quan trọng cả về mặt xã hội lẫn kinh tế vì nó thúc đẩy sự gắn kết xã hội và giúp mỗi chúng ta cảm nhận được mình là một phần của xã hội. UNESCO rất mừng bởi Chính phủ Việt Nam đã đề cao tầm quan trọng của việc phát huy mọi khía cạnh văn hóa để thúc đẩy phát triển kinh tế…

Thay mặt lãnh đạo Bộ VHTTDL cùng Ban Tổ chức, Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương bày tỏ lĩnh hội và nghiêm túc tiếp thu ý kiến phát biểu chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà; ghi nhận những ý kiến đóng góp quý báu của đại diện UNESCO trước Lễ hội Đền Hùng.

Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương khẳng định, dưới sự lãnh đạo toàn diện của Đảng, cùng nỗ lực của Chính phủ, chính quyền các cấp và toàn xã hội, các di sản văn hóa Việt Nam lần lượt được nhận diện giá trị xếp hạng, ghi danh để bảo vệ và phát huy, góp phần duy trì, kế thừa, phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc.

Đặc biệt, di sản văn hóa còn góp phần quan trọng cho việc xây dựng hình ảnh quốc gia, quảng bá các giá trị lịch sử, văn hóa, khoa học và nét đẹp của văn hóa Việt Nam ra thế giới thông qua các hoạt động du lịch, giao lưu văn hóa và hợp tác phát triển kinh tế xã hội. Nhờ đó, vị thế, hình ảnh đất nước và con người Việt Nam ngày càng được khẳng định rõ nét hơn trên trường quốc tế, góp phần tích cực vào sự đa dạng của văn hóa nhân loại. Tháng 9/2005, Việt Nam chính thức tham gia Công ước 2003 của UNESCO về bảo vệ di sản văn hóa phi vật thể trong chặng đường kỷ niệm 25 Công ước 18 năm tham gia Công ước hai lần, Việt Nam được bầu là thành viên Ủy ban liên Chính phủ Công ước nhiệm kỳ 2006 - 2010 và 2022 - 2026.

Điều này đã khẳng định rõ vị thế, vai trò của Việt Nam là một thành viên tích cực và có trách nhiệm của UNESCO và Công ước 2003. Sau 18 năm tham gia Công ước 2003, Việt Nam đã có 15 di sản văn hóa phi vật thể được UNESCO ghi danh đặc biệt. Điều đáng để chúng ta tự hào là sau những nỗ lực bảo vệ và phát huy giá trị, di sản, Việt Nam trở thành quốc gia đầu tiên đề nghị và được Ủy ban liên Chính phủ đồng ý đưa di sản ra khỏi danh sách di sản văn hóa phi vật thể cần được bảo vệ khẩn cấp. Đó là trường hợp Hát Xoan ở Phú Thọ.

Từ tinh thần đó, Thứ trưởng khẳng định, Lễ hội Đền Hùng, Tuần văn hóa, du lịch đất Tổ và các hoạt động tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá di sản văn hóa Việt Nam thực sự là ngày hội về nguồn của cả dân tộc để góp sức chung tay khơi sâu đạo lý uống nước nhớ nguồn là hoạt động cụ thể, thiết thực đưa tinh thần Nghị quyết, chỉ đạo của Đảng về văn hóa và cuộc sống, phát huy truyền thống tốt đẹp của dân tộc, thúc đẩy sáng tạo những giá trị văn hóa mới, làm giàu thêm kho tàng di sản văn hóa Việt Nam và mở rộng giao lưu quốc tế.

Dư âm còn vang mãi là tinh thần đoàn kết các dân tộc

Sau phần lễ, các đại biểu và nhân dân về dự Lễ hội Đền Hùng năm 2023 đã có dịp thưởng thức chương trình nghệ thuật chủ đề "Linh thiêng nguồn cội – Đất Tổ Hùng Vương". Chương trình do Bộ VHTTDL, UBND Tỉnh Phú Thọ chỉ đạo nội dung, Sở VHTTDL tỉnh Phú Thọ chỉ đạo thực hiện, Kịch bản và tổng đạo diễn: Thạc sĩ, nhà biên kịch Lê Thế Song.

Chương trình nghệ thuật được đầu tư xây dựng công phu, quy mô hoành tráng theo hình thức nghệ thuật tổng hợp và các hình thức di sản văn hóa của Việt Nam làm ngôn ngữ chủ đạo và hình tượng nghệ thuật các di sản văn hóa làm chủ đạo. Âm nhạc, lời bình làm nhiệm vụ kết nối các tiết mục và diễn giải nội dung mang tính nghệ thuật cao, nổi bật không gian lễ hội, đậm nét văn hóa các vùng, miền.

Chương trình gồm 3 phần: Linh thiêng nguồn cội – Đất tổ Hùng Vương (Phần I), Tinh hoa di sản (Phần II), Khát vọng Lạc Hồng (Phần III).

Mở đầu chương trình nghệ thuật là hai tiết mục hát: Phong Châu mở hội, Linh thiêng một cõi Tiên Rồng với nền nhạc thể hiện tinh thần hùng tráng, tự hào, là sự hòa quyện tinh tế giữa âm nhạc dân gian và đương đại. Hình ảnh sống động về núi Nghĩa Lĩnh, nơi các Vua Hùng cùng quân thần vẫn đến để thỉnh nguyện thần Lúa, thần Nước và các vị thần linh cầu cho mưa thuận gió hòa, muôn dân an lạc, sinh sôi. Màn múa hát kết hợp diễn ca ba làn điệu Xoan Phú Thọ là sự kết hợp hài hòa của các nghệ nhân dân gian miêu tả một lễ hội truyền thống hát Xoan với những sắc thái vừa trữ tình, vừa thanh thoát, vừa rộn ràng tươi vui, vừa mang đậm bản sắc của di sản văn hóa Xoan.

Tiếp đó là màn trình diễn của 12 di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam đã được UNESCO ghi danh. Các tiết mục được kết nối khéo léo đặc biệt làm nổi bật giá trị các di sản văn hóa của Việt Nam, niềm tự hào của người dân Việt: Hát Then, Ca Trù, nghệ thuật xòe Thái, Dân ca quan họ Bắc Ninh, Dân ca Ví- Giặm Nghệ Tĩnh, Nhã nhạc cung đình Huế, Tín ngưỡng thờ Mẫu Tam Phủ của người Việt, nghệ thuật Bài Chòi, Đờn ca tài tử, Không gian văn hóa Cồng Chiêng Tây Nguyên…. Các hình thức di sản được trình diễn xuyên suốt liên tục trên sân khấu qua sự dàn dựng của ê kíp sáng tạo, bằng thiết kế của nghệ thuật, hình ảnh, âm thanh, phối khí… làm tôn lên những giá trị tinh tế, tinh hoa nhất của mỗi di sản.

Chương trình có sự tham gia biểu diễn của hàng trăm nghệ nhân, nghệ sĩ, diễn viên chuyên nghiệp thuộc các đơn vị nghệ thuật trung ương và các địa phương cùng lực lượng học sinh, sinh viên các trường phổ thông, đại học trên địa bàn thành phố Việt Trì. Trong đó có các nghệ sĩ tên tuổi như: Trọng Tấn, Anh Thơ, Ngọc Ký, Ngọc Liên, NSND Thanh Hoài, NSND Thúy Ngần, NSƯT Ngọc Bích, NSƯT Dịu Hương, Nghệ nhân Văn Tuấn, Khánh Hồng, Nghệ nhân dân gian Phạm Hải Hưng....

"Đây là một chương trình thể hiện các trình thức di sản của Việt Nam một cách chi tiết nhất, nguyên bản nhất mà rất nghệ thuật. Di sản lần đầu tiên được trình diễn một cách có hệ thống và đầy đủ nhất, đem tới cho công chúng góc nhìn rõ nhất, ấn tượng nhất trên sân khấu lớn. Khán giả nhìn thấy sự độc đáo của di sản, giao thoa và lan tỏa của các di sản với nhau, trong cùng 1 dân tộc Lạc Việt có sự gắn kết các loại hình văn hóa nghệ thuật, tạo nên sự tổng hợp sự gắn kết của ngàn năm tích tụ lại"- Đạo diễn Lê Thế Song chia sẻ.

Khép lại một chương trình nghệ thuật ấn tượng, điểm nhấn của chuỗi sự kiện tôn vinh di sản lần này, dư âm còn vang mãi là tinh thần đoàn kết các dân tộc. Chương trình gửi gắm thông điệp, mỗi người Việt Nam đều là con cháu Vua Hùng, mỗi dân tộc Việt Nam dù đa dạng bản sắc nhưng thống nhất trong sự phát triển, cùng xây dựng một đất nước tươi đẹp, hòa bình, có sức sống hàng ngàn đời, có bản sắc văn hóa vô cùng đặc sắc mà không phải quốc gia nào cũng có được./.