Người khai cơ lập làng - Thần Hữu Triệu Cơ Nguyễn Danh Đạo
Nguyễn Danh Đạo sinh vào cuối triều Trần, quê ở thôn Làng Nội, huyện Lập Thạch, phủ Lâm Đào, tỉnh Sơn Tây.
Năm 1377, ông đã cùng với một số người thân rời quê đi tìm nơi lập nghiệp, vào tới miền Trung ông quyết định dừng chân định cư tại vùng đất Cồn Cao (thuộc xã Minh Châu, huyện Diễn Châu, tỉnh Nghệ An ngày nay).
Trên vùng đất mới, Nguyễn Danh Đạo chiêu mộ thêm dân chúng, tiến hành cải tạo ruộng đất, đào kênh dẫn nước, đắp đê ngăn chặn nước biển xâm lấn; Mở đường giao thông, cầu cống thuận tiện cho việc đi lại. Ông cũng chính là người thầy đầu tiên gieo mầm truyền thống hiếu học và khoa bảng của làng.
Nhờ khổ công, đoàn kết, kiên trì ông đã cùng với nhân dân biến vùng đất lau sậy hoang vu trở thành những cánh đồng xanh tươi, trù phú, con cháu học hành đỗ đạt. Năm 1894 vua Thành Thái đã ban sắc phong ghi nhận công lao của ông và truy phong ông là “Thần Hữu Triệu Cơ”.
Nhà thờ họ Nguyễn Danh là công trình kiến trúc thời Nguyễn, có niên đại gần 200 năm, là nơi thờ tự thủy tổ Nguyễn Danh Đạo - người khai cơ lập nên làng Trung Phường.
Hiện, tại nhà thờ họ Nguyễn Danh còn lưu giữ nhiều cổ vật quý như: Long ngai, bài vị, sắc phong…
Nhà thờ họ Nguyễn Danh được công nhận Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh (năm 2013). Bên cạnh đó, nhà thờ còn là địa chỉ giáo dục truyền thống Cách mạng, truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ ngày nay.
"VIẾT CHÚC DI TỔ THẦN"
Quê ta ở xã Lang Nội, huyện Lập Thạch, phủ Lâm Đào, tỉnh Sơn Tây, tục gọi là ông Lỗi, huý Ngâm, tự Ngộ Đạo. Thời nhỏ được học chu đáo, nhưng gặp thời loạn kéo dài nên vào tổng Cao Xá, huyện Đông Thành, Hoan Châu ở 15 năm.
Một hôm cùng vợ đến dưới núi Hai Vai, thấy sơn thuỷ hữu tình nên ở lại xây dựng ấp, sinh nữ thị Liên, con trai Danh Khi, gia đình sống đùm bọc nhau mười lăm năm. Tại đây, ông Nguyến đến kết nghĩa anh em, cùng nhau xây dựng ấp, ở với nhau trải qua nhiều năm tháng, tuy khác họ, khác châu, nhưng tình cảm rất gắn gắn bó keo sơn. Đứng giữa ấp quan sát xung quanh, hai người quyết định đặt tên ấp là Trung Phường.
Nguyễn Diệu
Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/nha-tho-dai-ton-nguyen-danh-ky-niem-10-nam-don-bang-di-tich-lich-su-van-hoa-a25267.html