Luận về lòng đố kỵ và văn hóa đố kỵ

1. Lòng đố kỵ

Lòng đố kỵ là một cảm xúc tiêu cực trong con người, thường được mô tả là sự ghen tị hoặc không hài lòng với sự thành công, tài năng, tình yêu, hoặc tài sản của người khác. Lòng đố kỵ có thể dẫn đến sự so sánh với người khác và sự cạnh tranh không lành mạnh, gây ra căng thẳng và bất hòa trong các mối quan hệ cá nhân và cộng đồng.

Lòng đố kỵ có thể xuất hiện trong nhiều khía cạnh của cuộc sống, bao gồm sự nghiệp, gia đình, tình bạn, tình yêu và tài sản. Nó có thể dẫn đến sự không hài lòng với bản thân. Lòng đố kỵ có thể dẫn đến nhiều hậu quả xấu đối với tâm lý và hành vi của chúng ta.

Đầu tiên, lòng đố kỵ có thể gây ra sự bất hạnh và bất mãn trong cuộc sống của chúng ta. Khi chúng ta tập trung quá nhiều vào những điều mà người khác đang có, chúng ta có thể bỏ qua những điều tốt đẹp trong cuộc sống của mình và trở nên bất mãn với những gì mình đang có. Điều này có thể dẫn đến tâm trạng buồn rầu, thiếu sự hài lòng và sự không hài lòng về cuộc sống của chúng ta.

Thứ hai, lòng đố kỵ có thể gây ra sự xấu hổ và tự ti trong chúng ta. Khi chúng ta cảm thấy ghen tỵ hoặc căm ghét người khác vì thành công hoặc sự giàu có của họ, chúng ta có thể cảm thấy tự ti về bản thân và sự thành công của mình. Chúng ta có thể tin rằng chúng ta không đủ tài năng hoặc may mắn để đạt được những điều tương tự, và điều này có thể gây ra sự xấu hổ và sự tự ti trong chúng ta.

Cuối cùng, lòng đố kỵ có thể gây hại đến mối quan hệ giữa chúng ta và người khác. Khi chúng ta cảm thấy ghen tỵ hoặc căm ghét người khác vì thành công hoặc sự giàu có của họ, chúng ta có thể trở nên cáu bẳn và cố gắng làm tổn thương hoặc làm khó dễ họ. Điều này có thể dẫn đến sự đối đầu và căng thẳng giữa chúng ta và người khác, và có thể làm hỏng mối quan hệ của chúng ta với họ.

Để tránh những hậu quả xấu của lòng đố kỵ, chúng ta cần học cách kiểm soát cảm xúc của mình và đưa ra những phản ứng tích cực. Đây có thể là một quá trình dài và khó khăn, nhưng nó sẽ mang lại lợi ích lớn cho tâm lý và hành vi của chúng ta.

Đầu tiên, chúng ta cần nhận ra rằng mọi người đều có những mặt trái và mặt tốt trong cuộc sống, và không ai hoàn hảo. Chúng ta cần cố gắng tập trung vào những điều tốt đẹp của chúng ta và tìm cách phát triển bản thân, thay vì so sánh với người khác và cảm thấy ghen tỵ hay căm ghét.

Thứ hai, chúng ta cần học cách cảm thông với người khác và đánh giá thành công của họ một cách tích cực. Thay vì chỉ nhìn vào mặt trái và ghen tỵ với những gì người khác đang có, chúng ta có thể tìm cách học hỏi và lấy động lực từ thành công của họ. Chúng ta có thể cảm ơn họ vì những gì họ đã đóng góp và cố gắng tạo ra một môi trường đồng cảm và ủng hộ cho những người xung quanh.

Cuối cùng, chúng ta cần học cách thay đổi suy nghĩ và tập trung vào những điều tích cực trong cuộc sống. Thay vì tập trung vào những điều mà người khác đang có, chúng ta có thể tập trung vào những điều tốt đẹp của chính mình và đánh giá sự thành công của chúng ta bằng tiêu chuẩn riêng của chúng ta.

Tóm lại, lòng đố kỵ là một cảm xúc tự nhiên trong cuộc sống, nhưng nó có thể dẫn đến nhiều hậu quả xấu cho tâm lý và hành vi của chúng ta. Để tránh những hậu quả này, chúng ta cần học cách kiểm soát cảm xúc của mình, tập trung vào những điều tích cực và cảm thông với người khác. Chỉ khi chúng ta làm được điều này, chúng ta mới có thể sống một cuộc sống hạnh phúc và đầy ý nghĩa.

2. Văn hóa đố kỵ

Trước khi vào phần hai “Văn hóa đố kỵ”, tôi xin có đôi lời giải thích về khái niệm này, vì có người cảm thấy sử dụng ‘văn hóa” ghép với “đố kỵ” thành “văn hóa đố kỵ” có gì đó không ổn. Đó là vì chúng ta quen hiểu khái niệm văn hóa theo hướng xuôi chiều, văn hóa chỉ gồm những gì tốt đẹp của nhân loại. Nhưng, như tất cả sự vật hiện tượng khác, văn hóa không phải là một thực thể hoàn hảo và tuyệt đối, nó có thể có những mặt trái như các hành vi bạo lực, phân biệt chủng tộc, giới tính hay các hành vi độc hại khác.

Chúng ta đã từng nghe nhiều đến cụm từ “Văn hóa nô dịch” (còn được gọi là văn hóa bắt chước hoặc văn hóa sao chép) là một thuật ngữ mô tả việc các yếu tố văn hóa bị sao chép hoặc bắt chước từ một nền văn hóa khác mà không được thích nghi hoặc thích ứng với hoàn cảnh và điều kiện của nền văn hóa mới. Hoặc “văn hóa đen” mà chúng ta hay dùng để chỉ những hoạt động văn hóa và giải trí có tính chất bẩn thỉu, thiếu văn hóa, thiếu đạo đức hoặc có liên quan đến tội phạm.

Do vậy, việc sử dụng khái niệm “văn hóa đố kỵ” cũng là bình thường.

"Văn hóa đố kỵ" (culture of envy) là một khái niệm phổ biến được sử dụng trong nhiều bài báo, nghiên cứu và các tài liệu về xã hội, kinh tế và tâm lý học ở nước ngoài.

Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng văn hóa đố kỵ ảnh hưởng đến hiệu quả làm việc của tổ chức. Các nhân viên trong một tổ chức đố kỵ có thể gây ra sự căng thẳng và xung đột với những người khác, gây ảnh hưởng đến tinh thần làm việc và sự hợp tác. Điều này có thể dẫn đến tình trạng nhân viên không cùng hướng, không đồng tâm, không đồng lòng với nhau và ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của công việc.

Một số công trình nghiên cứu liên quan đến văn hóa đố kỵ là: "The effects of workplace culture on employee productivity and engagement" ("Tác động của văn hóa nơi làm việc đến năng suất và sự gắn kết của nhân viên") của Nghiên cứu viên Kinh tế học Peter Hirst tại Trường Kinh tế Sloan, Viện Công nghệ Massachusetts. Nghiên cứu này tập trung vào các yếu tố văn hóa đố kỵ trong môi trường làm việc và ảnh hưởng của chúng đến năng suất và cam kết của nhân viên. "The impact of organizational culture on employee engagement" (“Tác động của văn hóa tổ chức đến sự gắn kết của nhân viên”) của nhà tâm lý học Tổ chức Adrian Gostick và Scott Christopher. Cuốn sách này giải thích về văn hóa tổ chức và tác động của nó đến sự hứng thú và động lực của nhân viên trong công việc. "The Effects of Negative Corporate Culture on Ethical Decision Making" ("Tác động của văn hóa doanh nghiệp tiêu cực đối với việc ra quyết định có đạo đức") của Nghiên cứu viên Tâm lý học Sarah Bonner tại Đại học Illinois. Nghiên cứu này xem xét tác động của văn hóa đố kỵ và tiêu cực đến quyết định đạo đức của các nhân viên trong tổ chức.

Văn hóa đó kỵ là gì?

Văn hóa đố kỵ ("Culture of envy") là một khái niệm để miêu tả một tình trạng trong xã hội khi người ta cảm thấy không hài lòng và ghen tỵ với những gì người khác có và họ không có. Trong văn hóa đố kỵ, người ta thường đánh giá thành công của mình dựa trên những thứ mà người khác có, và nếu họ không có những điều đó, họ cảm thấy bất mãn và ghen tỵ.

Văn hóa đố kỵ thường xuyên xảy ra trong các xã hội cạnh tranh, nơi mà thành công được đánh giá dựa trên sự giàu có, quyền lực và danh tiếng. Với văn hóa đố kỵ, người ta có xu hướng so sánh bản thân với người khác và luôn tìm cách để đạt được một đẳng cấp xã hội cao hơn. Cảm giác ghen tỵ có thể dẫn đến tình trạng bất mãn và sự bất hạnh vì người ta không thể đạt được những thứ mà họ mong muốn.

Văn hóa đố kỵ là một vấn đề rất phổ biến trong xã hội hiện đại, đặc biệt là trong các tổ chức và doanh nghiệp.

Văn hóa đố kỵ trong một tổ chức

Biểu hiện

Các cá nhân thường xuyên tranh chấp, đối đầu với nhau.

Thái độ thiếu tôn trọng và thiếu sự đồng tình với những người khác.

Các nhóm hoặc cá nhân luôn cố gắng kiếm lợi ích cho riêng mình, thậm chí khi đó gây tổn thương đến những người khác trong tổ chức hoặc xã hội.

Thiếu tinh thần đoàn kết và sự hợp tác, dẫn đến các hoạt động không được phát triển hiệu quả.

Nguyên nhân

Sự cạnh tranh quá mức trong tổ chức hoặc xã hội, khi mà các cá nhân cảm thấy áp lực và đang thiếu sự an toàn về tài chính hoặc vị trí của mình.

Thiếu sự tôn trọng và đồng cảm giữa các cá nhân, khi mà mỗi người chỉ quan tâm đến lợi ích của riêng mình.

Thiếu sự lãnh đạo tốt từ phía người quản lý hoặc nhà lãnh đạo, dẫn đến sự thất bại trong việc thúc đẩy tinh thần đoàn kết và hợp tác.

Giải pháp khắc phục văn hóa đố kỵ

Xây dựng một môi trường làm việc tích cực, thân thiện và đoàn kết.

Thúc đẩy tinh thần đoàn kết và hợp tác thông qua các hoạt động tập thể và dự án.

Đưa ra các chính sách và quy định rõ ràng và minh bạch để tránh sự tranh chấp và đố kỵ.

Đào tạo nhân viên và các nhà lãnh đạo về tác hại của lòng đố kỵ và cách giải quyết vấn đề này.

Văn hóa đố kỵ trên mạng xã hội

Văn hóa đố kỵ cũng thể hiện rất rõ trên mạng xã hội, nơi mà người dùng thường xuyên đăng tải thông tin, chia sẻ kinh nghiệm và tương tác với nhau.

Nếu một người cảm thấy ghen tỵ với sự thành công của người khác và bắt đầu lên mạng phê phán và đánh giá xấu họ mà không có bất kỳ lý do hoặc căn cứ chính đáng, thì đó có thể được coi là hành vi "văn hóa đố kỵ".

Trong thực tế, đã có nhiều hiện tượng như vậy xuất hiện. Có người vô cớ viết trên mạng xã hội công kích một người không quen biết. Tìm hiểu thì được biết, người bị công kích là một nhà văn đạt được một số thành công và được báo chí viết nhiều bài về thân thế, sự nghiệp. Còn người viết bài công kích cũng là một nhà văn, cũng có một vài thành tựu, nhưng hầu như không báo chí nào giới thiệu. Tình trạng này có thể được gọi là một biểu hiện của văn hóa đố kỵ trên mạng xã hội, khi người ta cố gắng phá hoại hoặc công kích người khác để tăng độ phổ biến và sự chú ý của mình.

Dưới đây là một số ví dụ về hiện tượng đố kỵ trên mạng xã hội:

So sánh và ganh đua: Trên mạng xã hội, người dùng có thể thường xuyên so sánh và ganh đua với nhau bằng cách chia sẻ hình ảnh hoặc trạng thái về cuộc sống, tài sản hoặc thành tựu cá nhân.

Bình luận tiêu cực: Nhiều người có thể dành nhiều thời gian bình luận tiêu cực hoặc chê bai người khác, đặc biệt là những người thành công hoặc giàu có.

Sự ghen tị: Sự ghen tị có thể thể hiện dưới nhiều hình thức trên mạng xã hội, từ việc phản đối một ai đó đạt được thành công đến việc lăng mạ và chỉ trích người khác. Hiện tượng này có thể phát triển thành những cuộc “chiến” không khoan nhượng giữa nhóm người này với nhóm người khác. Vụ án Nguyễn Phương Hằng là biểu hiện rõ nhất về tình trạng này.

Tạo ra nhóm và bỏ qua người khác: Người dùng có thể tạo ra các nhóm trên mạng xã hội để tập trung vào những sở thích và quan điểm giống nhau và bỏ qua những người không thuộc về nhóm đó. Điều này có thể tạo ra sự phân biệt và đố kỵ giữa các nhóm và người dùng khác nhau.

Khoe khoang: Một số người dùng có thể sử dụng mạng xã hội để khoe khoang về tài sản, cuộc sống hoặc thành tựu của mình, và điều này có thể khiến người khác cảm thấy đố kỵ và tự ti.

Những cá nhân bị công kích trên mạng xã hội có thể làm một số việc để giảm thiểu tác động tiêu cực của văn hóa đố kỵ, bao gồm:

Bình tĩnh và không đáp trả: Khi bị công kích trên mạng xã hội, hãy giữ bình tĩnh và không đáp trả ngay lập tức. Hãy đọc kỹ những lời bình luận hoặc tin nhắn và suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra phản hồi. Nếu cần, hãy tạm dừng hoạt động trên mạng xã hội một thời gian để tránh bị tổn thương thêm.

Xoá những bình luận hoặc tin nhắn tiêu cực: Bạn có thể xoá những bình luận hoặc tin nhắn tiêu cực một cách khôn ngoan để giảm thiểu tác động của chúng lên tâm lý của bạn.

Tìm kiếm sự giúp đỡ: Hãy liên hệ với những người thân thiện, tâm huyết và có kinh nghiệm trên mạng xã hội hoặc các tổ chức quản lý mạng xã hội để được giúp đỡ và tư vấn về cách giải quyết tình huống.

Tạo ra nội dung tích cực: Hãy tập trung vào việc tạo ra nội dung tích cực và xây dựng mối quan hệ tích cực với cộng đồng mạng. Việc này giúp bạn tăng động lực và khích lệ sự hợp tác, cũng như giảm thiểu nguy cơ bị công kích trên mạng xã hội.

Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu bạn cảm thấy không thể tự giải quyết được vấn đề, hãy tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp từ các chuyên gia tâm lý, tư vấn viên hoặc luật sư. Họ có thể giúp bạn giải quyết vấn đề một cách hiệu quả và bảo vệ quyền lợi của bạn trên mạng xã hội.

Ngoài ra, bạn cũng có thể áp dụng một số biện pháp phòng tránh để giảm thiểu nguy cơ bị công kích trên mạng xã hội, bao gồm:

Điều chỉnh cài đặt riêng tư: Hãy điều chỉnh cài đặt riêng tư của bạn để giới hạn những người có thể truy cập vào thông tin cá nhân của bạn. Hãy chắc chắn rằng bạn chỉ chia sẻ thông tin cá nhân với những người bạn thực sự tin tưởng.

Cân nhắc trước khi chia sẻ thông tin: Trước khi chia sẻ thông tin cá nhân hoặc bất kỳ thông tin nào trên mạng xã hội, hãy suy nghĩ kỹ và cân nhắc các hậu quả có thể xảy ra. Hãy chắc chắn rằng bạn hiểu rõ về những tác động tiêu cực có thể xảy ra nếu thông tin của bạn bị lộ ra.

Tránh tranh cãi và tiếp tục lan truyền thông tin sai lệch: Tranh cãi và lan truyền thông tin sai lệch là hai hoạt động rất dễ dẫn đến tình trạng đố kỵ trên mạng xã hội. Vì vậy, hãy cẩn trọng khi chia sẻ ý kiến của mình và chỉ chia sẻ thông tin chính xác.

Tóm lại, khi bị công kích trên mạng xã hội, bạn cần giữ bình tĩnh, xoá những bình luận hoặc tin nhắn tiêu cực, tìm kiếm sự giúp đỡ, tạo ra nội dung tích cực và tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp để giải quyết vấn đề một cách hiệu quả và bảo vệ quyền lợi của bạn trên mạng xã hội.

Trong trường hợp người công kích viết bài, thông tin tiêu cực về cá nhân khác trên trang cá nhân của họ, người bị công kích có thể thực hiện các biện pháp sau:

Bình tĩnh và không đáp trả tiêu cực: Nếu cá nhân bị công kích phản hồi một cách tiêu cực, đáp trả ngay lập tức sẽ chỉ làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. Thay vào đó, hãy để bình tĩnh và suy nghĩ kỹ trước khi đưa ra phản hồi.

Tìm kiếm chứng cứ và liên hệ với trang web để xóa bài viết: Người bị công kích nên thu thập chứng cứ về những bài viết sai sự thật, xúc phạm hoặc tiêu cực, sau đó liên hệ với trang web hoặc người quản lý trang web để xóa bài viết. Nếu trang web không đáp ứng, bạn có thể liên hệ với cơ quan chức năng để được hỗ trợ.

Cải thiện hình ảnh cá nhân: Nếu bị công kích vì lý do nào đó, cá nhân bị ảnh hưởng nên cải thiện hình ảnh cá nhân bằng cách tạo nội dung tích cực, chia sẻ những thông tin hữu ích, hoạt động tích cực trên mạng xã hội để giảm thiểu tác động tiêu cực của bài viết.

Tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia: Nếu cảm thấy không tự xoay sở được với tình huống, người bị công kích có thể tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông, quản lý dư luận để giải quyết tình huống.

Trong trường hợp một tổ chức bị viết bài công kích trên trang cá nhân của người nào đó, tổ chức nên thực hiện các biện pháp sau:

Kiểm tra lại thông tin bài viết: Tổ chức cần xác minh xem các thông tin được đưa ra trong bài viết có đúng sự thật hay không, đánh giá mức độ ảnh hưởng của bài viết đối với tổ chức.

Liên hệ trực tiếp với người đăng bài: Tổ chức nên liên hệ trực tiếp với người đăng bài để làm rõ thông tin, đưa ra các bằng chứng và giải thích cho người đăng bài hiểu rằng thông tin mà họ đăng là không chính xác hoặc không đầy đủ.

Xác định nguồn gốc và đối tượng bài viết: Tổ chức cần tìm hiểu về nguồn gốc của bài viết, đối tượng đăng tải bài viết để có thể đưa ra những biện pháp phù hợp.

Tìm kiếm sự giúp đỡ từ chuyên gia: Nếu cảm thấy không tự xoay sở được với tình huống, tổ chức nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia trong lĩnh vực truyền thông, quản lý dư luận để giải quyết tình huống.

Tạo nội dung tích cực và đăng tải trên các kênh truyền thông: Tổ chức nên tạo nội dung tích cực và đăng tải trên các kênh truyền thông của mình nhằm đưa ra thông tin chính xác, đầy đủ và tạo dựng hình ảnh tích cực về tổ chức.

Nếu tình huống đối với tổ chức là quá nghiêm trọng, gây ảnh hưởng tiêu cực lớn đến danh tiếng, uy tín và hoạt động kinh doanh của tổ chức, thì có thể cần phải nhờ đến sự can thiệp của cơ quan nhà nước, chẳng hạn như cơ quan quản lý truyền thông, cơ quan công an để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, đây là biện pháp cuối cùng và cần phải xem xét kỹ càng trước khi thực hiện, bởi vì việc này sẽ liên quan đến pháp luật và có thể ảnh hưởng đến quan hệ với các bên liên quan.

Tóm lại, để khắc phục văn hóa đố kỵ trên mạng xã hội, chúng ta cần tạo ra một môi trường mạng xã hội lành mạnh, tích cực, hỗ trợ sự kết nối giữa người dùng và tôn trọng những giá trị đa dạng của cộng đồng mạng. Bằng cách tăng cường giáo dục và nâng cao nhận thức, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, tạo ra một môi trường mạng xã hội tích cực và thúc đẩy sự hợp tác, chúng ta có thể giảm thiểu văn hóa đố kỵ trên mạng xã hội và xây dựng một cộng đồng mạng an toàn và lành mạnh.

3. Văn hóa đố kỵ có liên quan gì đến lòng đố kỵ?

Có thể nói rằng lòng đố kỵ và văn hóa đố kỵ có liên quan chặt chẽ với nhau.

Lòng đố kỵ là một cảm xúc tiêu cực, là tình trạng cảm thấy ghen tỵ hoặc ganh đua với người khác, thường dẫn đến hành động phá hoại hoặc phê bình người khác một cách không có lý do. Lòng đố kỵ là cơ sở để tạo nên văn hóa đố kỵ. Nếu triệt tiêu được lòng đố kỵ của các cá nhân, thì cũng triệt tiêu được văn hóa đố kỵ.

Văn hóa đố kỵ lại là sự tồn tại và lưu truyền của những thái độ, hành vi hoặc thói quen xấu liên quan đến lòng đố kỵ trong xã hội. Văn hóa đố kỵ có thể phát triển nhanh chóng trong một tổ chức, công ty hoặc cộng đồng, thậm chí trên mạng xã hội, đặc biệt là khi một số người trong nhóm cảm thấy bị đe dọa bởi sự thành công hoặc tài năng của người khác. Văn hóa đố kỵ có thể dẫn đến việc tranh cãi, đấu tranh quyền lực và đe dọa tình hữu nghị, gây ảnh hưởng đến sự phát triển của cá nhân và cả nhóm, cộng đồng.

Vụ án Nguyễn Phương Hằng cho chúng ta thấy lòng đố kỵ, văn hóa đố kỵ tạo ra sự cạnh tranh không lành mạnh trên mạng xã hội gây tác hại khôn lường. Trong cái gọi là Dramar (kịch) này, những người tham gia của cả hai bên tỏ ra cực kỳ đố kỵ và cực kỳ hiếu thắng, cố gắng thể hiện bản thân như là siêu nhân, cái mà họ không có, và tìm cách dèm pha người khác, gán cho người khác những thứ xấu xa mà những người này không có, dìm người ta xuống đáy dư luận. Kết quả là Nguyễn Phương Hằng, Tiến sĩ luật Đặng Anh Quân và một số người khác của cả hai bên đều “xộ khám”!