Nghệ An: Tưởng niệm 93 năm ngày mất cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc

Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc sinh năm 1862 tại Làng Sen, xã Chung Cự, tổng Lâm Thịnh, huyện Nam Đường, tỉnh Nghệ An (nay là xóm Sen 2, xã Kim Liên, huyện Nam Đàn, tỉnh Nghệ An), trong một gia đình nhà nho gốc nông dân, có truyền thống yêu nước và cần cù lao động. Cha là Nguyễn Sinh Nhậm, mẹ là Hà Thị Hy. Lên ba tuổi mồ côi cha, bốn tuổi mẹ qua đời, phải về ở với người anh cùng cha khác mẹ là Nguyễn Sinh Trợ.

Năm 16 tuổi, cụ được nhà nho Hoàng Xuân Đường ở làng Hoàng Trù (làng Chùa) nhận về nuôi dạy, với bản tính hiếu học, thông minh nên cậu trở thành học trò giỏi có tiếng trong vùng. Đến năm 22 tuổi (1883), cụ được nhà nho Hoàng Xuân Đường gả cô con gái lớn là Hoàng Thị Loan. Lần lượt hạ sinh bốn người con: Nguyễn Thị Thanh, Nguyễn Sinh Khiêm, Nguyễn Sinh Cung (Hồ Chí Minh) và Nguyễn Sinh Xin (mất lúc nhỏ).

Năm Giáp Ngọ (1894), Cụ đỗ Cử nhân, năm Tân Sửu (1901), cụ đỗ Phó bảng và năm 1906  nhậm chức “Thừa Biện Bộ Lễ” và sau đó là Tri phủ lĩnh nhiệm Tri huyện Bình Khê (Bình Định).

Trong thời gian làm quan Cụ tìm gặp và kết thâm giao với các nhà nho yêu nước như: Phan Bội Châu, Phan Châu Trinh, Vương Thúc Quý, Trương Gia Mô… Cụ luôn đứng về phía dân nghèo, trừng trị bọn cường hào ác bá. Vì vậy, từ vụ án một tên cường hào bị Cụ bắt giam, sau đó thả về không lâu thì chết. Cụ Sắc bị Triều đình giáng cấp dưới hình thức “cải bổ kinh chức” (tức là đổi về làm quan tại kinh đô).

Từ quan, Cụ đi vào các tỉnh phía Nam. Nam bộ là vùng đất mới phóng khoáng “Trọng nghĩa khinh tài” nên Cụ đi rất nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều thành phần ở những nơi Cụ đến: Bình Thuận, Sài Gòn, Thủ Dầu Một, Tiền Giang, Bến Tre, An Giang, Đồng Tháp… và sang tận Campuchia để truyền bá tư tưởng yêu nước thương dân.

Những năm tháng cuối đời, cụ sống tại làng Hòa An, nay là xã Hòa An, TP. Cao Lãnh, tỉnh Đồng Tháp. Ngày 27/10 năm Kỷ Tỵ (1929) do bệnh già, sức yếu, Cụ qua đời. Cảm phục trước tấm lòng yêu nước, thương dân của Cụ, người dân địa phương lúc bấy giờ dù đa phần còn rất nghèo, song vẫn chung tay lo an táng chu đáo cho Cụ tại miếu Trời Sanh, cạnh chùa Hòa Long. Cuộc đời cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là một tấm gương sáng, có ảnh hưởng rất sâu sắc đến Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc là nhà khoa bảng vào đầu thế kỷ XX lúc mà xã hội Việt Nam đang trăn trở chuyển mình tìm phương hướng giải phóng dân tộc khỏi ách áp bức của chủ nghĩa thực dân, thì Cụ là “một nhà nho yêu nước theo kiểu riêng, chống Pháp không công khai mà lặng lẽ” như lời nhận định của thực dân Pháp.

Tư tưởng yêu nước thương dân của Cụ đã được nâng lên đỉnh cao trở thành tư tưởng tiến bộ của chủ nghĩa yêu nước đấu tranh giải phóng dân tộc các nước thuộc địa bị áp bức trên toàn thế giới. 

Trong không khí trang nghiêm, các đại biểu đã thành kính thắp nén tâm nhang, kính cẩn nghiêng mình trước anh linh của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc và cùng nhau ôn lại cuộc đời, sự nghiệp của Cụ - một nhà nho yêu nước, một lương y mẫu mực đã có công sinh thành, dưỡng dục Chủ tịch Hồ Chí Minh - Anh hùng giải phóng dân tộc, Danh nhân văn hóa kiệt xuất.

Đồng thời, nguyện hứa sẽ ra sức bảo vệ, giữ gìn và phát huy những di sản vô giá về quê hương, gia đình, thời niên thiếu của Chủ tịch Hồ Chí Minh; đoàn kết phấn đấu xây dựng quê hương Kim Liên, Nam Đàn, Nghệ An ngày càng phát triển giàu đẹp như lúc sinh thời Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong muốn và thỏa lòng ước nguyện của cụ Phó bảng Nguyễn Sinh Sắc.