Ngôi đình cổ nằm bên dòng Ngã Cái

Lối vào đình là một con đường quê yên ả, mát rượi. Không khó để tìm địa chỉ đình Tân Phú Trung. Từ ngã ba Quốc lộ 80 - Đường Tỉnh Lộ 853 (đoạn ngay thành phố Sa Đéc), khách phương xa cứ hỏi người dân địa phương, xem Google Maps, hoặc men theo con rạch Ngã Cái đục ngầu phù sa là đến nơi. Ngôi đình cổ kính, uy nghiêm nằm nép mình bên cầu Ngã Cái. Không như nhiều ngôi đình khác nằm trong khu đô thị nhộn nhịp, Tân Phú Trung lọt thỏm giữa những hàng sao, dầu cao vút và bao bọc bởi vườn cây ăn trái, cánh đồng lúa xanh rì.      

Theo tài liệu liệu ghi chép, đình được xin phép xây dựng trong khoảng thời gian từ năm 1835 (năm Minh Mạng thứ 15) - 1842 (năm Thiệu Trị thứ 2) bởi 3 họ tộc là Huỳnh, Cao, Lê và được chức sắc địa phương chấp thuận. Năm 1853, đình bắt đầu xây dựng bởi sự giúp sức của người dân quanh vùng tại trấn Tân Thành, Vĩnh An huyện, Tân Phú Trung thôn. 

Vào ngày 26/04/1854, đình được vua Tự Đức sắc phong thờ thần Thành Hoàng Bổn Cảnh. Năm 1914, ngôi đình bị xuống cấp nghiêm trọng buộc Ban Tế Tự phải dời đình về dựng tại ấp Tân Phú, xã Tân Phú trung, trên phần đất thổ võ thờ 2 ngôi. Ngôi thứ nhất thờ Quan Thánh Đế Quân, ngôi thứ hai thờ thần Thành Hoàng Bổn Cảnh. Thoạt đầu, đình được xây chất liệu bằng gỗ, mái lợp lá đơn sơ. Trải qua những thăng trầm, đình được tu sửa những năm 1952, 1977, 1993, 2017... mới có diện mạo cổ kính, uy nghiêm như ngày hôm nay. 

Kiến trúc đình là một phức hợp hơi khác so với những ngôi đình cổ khác: chỉ có dãy chính điện và nhà Hương Hội (được xây mới vào năm 2012) chứ không có nhà khách, nhà rửa rau quả hay võ ca nằm giữa sân. Sân đình rộng, thoáng đãng, được lát gạch tàu, giữa là cột cờ cao 8m. Dưới chân cột cờ là Đàn xã tắc rêu phong. Trước Đàn xã tắc là Bình phong, phía trước là tranh vẽ cảnh đôi rồng vờn uốn lượn trong mây, phía sau là hổ xuống núi (hạ sơn lâm). Cân đối trong sân đình, bên phải là miếu Sơn Thần (thần hổ), đối xứng là miếu Ngũ Hành Nương Nương (Ngũ nương). Đây là những biểu tượng văn hóa tâm linh thường thấy của bà con vùng nông nghiệp xa xưa.

Chính điện gồm ba khối nhà theo kiểu sắp đọi, mỗi nhà có bốn cột chính, có ba nóc, kiểu: thượng lầu hạ hiên, trùng thiềm điệp ốc. Mái đình lợp ngói âm dương, trên cùng trang trí công phu những lưỡng long tranh châu, cá hóa long, lân vờn mẫu tử, bát tiên, chim phượng ngậm cuốn thư… Trong đình, nhiều mảng chạm khắc các hoành phi, bao lam, câu đối với các đề tài khá phổ biến như: Long, Lân, Quy, Phụng, Xuân - Hạ - Thu - Đông, hoa lá cách điệu. Vừa mở cửa đình sẽ thấy ngay võ ca, tiếp đến là khu thờ Quan Thánh Đế Quân, rồi Chủ tịch Hồ Chí Minh, sau cùng là thờ thần Thành Hoàng Bổn Cảnh. Đặc biệt đình có 3 tượng Quan Thánh Đế Quân làm bằng gỗ trầm quí hiếm hiện còn lưu giữ.

Đình Tân Phú Trung không chỉ là công trình kiến trúc lâu đời của nhân dân địa phương mà còn là nơi lưu giữ những hoạt động văn hóa tín ngưỡng cộng đồng tiêu biểu, góp phần bảo tồn văn hóa bản địa. Ngày 14/11/2006, đình được UBND tỉnh Đồng Tháp công nhận là Di tích lịch sử cấp tỉnh. Ngày 06/06/2012, đình được Bộ VH, TT&DL công nhận và xếp hạng Di tích kiến trúc nghệ thuật cấp quốc gia. 

Hằng năm, lễ hội Kỳ Yên đình làng Tân Phú Trung diễn ra vào những ngày 16 - 17 tháng 04 Âm lịch (năm chẵn) và 12 - 13 tháng 05 Âm lịch (năm lẻ) thu hút hàng chục ngàn lượt khách du lịch Đồng Tháp đến tham quan, chiêm bái, cầu cho quốc thái dân an, một năm mưa thuận gió hòa, mùa màng tươi tốt, mọi việc hanh thông…