Nghệ Nhân, Đồng Thầy Nguyễn Thị Thu: Những trăn trở về công tác bảo tồn nét cổ của văn hóa tín ngưỡng Thờ Mẫu

Bằng lòng tôn kính đối với đạo Mẫu, đam mê và tâm huyết, các nghệ nhân đã dựa trên nền tảng truyền thống đưa lên sân khấu những màn tái hiện lại tín ngưỡng thờ Mẫu thông qua các màn diễn xướng, hầu đồng, hát chầu văn. Từ đó, vừa phổ biến tín ngưỡng thờ Mẫu - Di sản văn hóa phi vật thể của Việt Nam được UNESCO công nhận đến với đông đảo công chúng, vừa quảng bá, và phát huy nét đẹp trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Tiêu biểu trong số đó phải kể tới Nghệ Nhân - Đồng Thầy Nguyễn Thị Thu, cô là một trong những người trực tiếp tham gia bảo tồn và gìn giữ nét đẹp văn hóa đạo Mẫu, đưa tục thờ Mẫu đến gần hơn với mọi người.

Nhân Duyên...

Chia sẻ với chúng tôi về căn duyên đến với nghi lễ hầu đồng của mình, cô cho biết những người như cô trước hết phải có một nghiệp nhất định, đây là nghiệp chọn người chứ không phải người chọn nghiệp. Đồng thầy Nguyễn Thị Thu sinh ngày 7/9/1958 tại Phùng Xá, Mỹ Đức, Hà Nội, xuất thân trong một gia đình vốn đông anh chị em nhưng được bố mẹ nuôi ăn học tử tế. Những năm tuổi trẻ, sau những buổi học cô lại vào đền Mẫu gần nhà để chơi với cụ bà trong đền. Trưởng thành cô lập gia đình và ra ở riêng, nhưng cuộc sống không mấy êm ấm, vợ chồng thường xảy ra những chuyện bất đồng, mâu thuẫn, con cái học hành thi cử không mấy suôn sẻ. Cũng trong thời gian trên cô hay ốm đau, bệnh tật vì vậy cô thường xuyên đến chùa lễ Mẫu để cầu cho sức khỏe và bình yên. Nhiều lần chỉ bước tới cổng chùa cô lại ôm cột chùa ngồi khóc, mọi người bảo cô có căn nặng cần phải ra trình đồng mở phủ nhưng cô vẫn chưa hiểu lắm. Tới năm 1990 cô mới chính thức ra trình đồng, năm 1991 cô lập điện “Đền Tiên Định” khang trang. Những năm đầu còn gặp nhiều khó khăn, khi phải vừa xây dựng kinh tế, vừa duy trì việc bảo tồn đạo Mẫu, tuy nhiên cô được hai bên gia đình cùng chồng nhiệt tình ủng hộ. Vì vậy dù cho khó khăn đến mấy cũng không làm cô nhụt chí, cô vẫn một lòng theo đạo, cứu giúp nhiều người, thực hiện các nghi lễ trình đồng mở phủ cho đệ tử. Hàng năm cô thường đưa các con nhang đệ tử về Phủ Dầy thực hiện các vấn hầu để cầu sức khỏe, tài lộc, làm ăn... hầu Thánh là xuất phát từ cái tâm, cứu giúp muôn dân chứ không phải để trục lợi.

Hơn 30 năm làm việc Thánh, cô nhớ mãi về những người có căn đồng số lính phải trình đồng mở phủ nhưng kinh tế khó khăn, cô lại làm giúp có sao cô làm vậy không đòi hỏi hay áp đặt, bởi cô nghĩ người có căn có số mà không được ra hầu hạ Mẫu thì khổ lắm nên cô thương, cô làm phúc bởi theo cô: “Chữ tiền chữ hậu đi đôi. Chọn lấy chữ hậu tài bồi về sau”. Kể từ khi cô ra trình đồng mở phủ, gia đình vợ chồng êm ấm, hòa thuận, làm ăn phát đạt chồng ủng hộ, động viên con cái chăm ngoan, hoc hành đỗ đạt.

Và những trăn trở...

Đã nhiều năm, tín ngưỡng thờ Mẫu và hát chầu văn bị kỳ thị và bị xem là một hình thức mê tín dị đoan. Cũng bởi vì có không ít người hành đạo nhưng không hiểu đạo, không hiểu về tín ngưỡng đạo Mẫu hoặc cố tình “lợi dụng” Thánh để trục lợi cá nhân, làm sai lệch giá trị của đạo Mẫu, điều này khiến cô không khỏi băn khoăn, trăn trở. Phật Thánh đã giao cho những người trần mắt thịt như cô trách nhiệm làm phúc cứu người, vì vậy mình phải nhất tâm tuân theo. Đây là căn duyên thực sự phải làm thì mình nên làm, nếu làm trái thì sẽ xảy ra nhiều chuyện không an. Chính vì vậy suốt hơn 30 năm thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu, cô đã truyền dạy cho nhiều con nhang đệ tử từ Nam ra Bắc... đồng thời đồng thầy Nguyễn Thị Thu đã vinh dự nhận được nhiều giải thưởng cao quý từ địa phương tới Trung Ương. Tiêu biểu như đã có thành tích xuất sắc nhất trong Liên Hoan Hát Văn, Hát Chầu Văn Toàn Quốc lần thứ 7 năm 2021 tại đền Chân Suối tỉnh Vĩnh Phúc, Bộ Văn Hóa Thể Thao và Du Lịch - Cục Văn Hóa Cơ Sở và các ban ngành tổ chức. Bằng khen vinh danh của hội Di Sản Việt Nam... Đồng thầy Nguyễn Thị Thu là người có tấm lòng lương thiện từ bi, cô cùng bản hội tích cực tham gia công tác an sinh xã hội, tiêu biểu như bà đã tham gia ủng hộ trong chương trình Cả Nước Chung Tay Vì Người Nghèo năm 2020, và tham gia ủng hộ, giúp đỡ các gia đình khó khăn tại địa phương, quyên góp xây dựng đền, chùa...

Qua cuộc trò chuyện ngắn ngủi với cô và nhìn vào những gì đồng thầy Nguyễn Thị Thu đã làm, cô xứng đáng là tấm gương sáng cho rất nhiều con nhang đệ tử tiếp bước con đường đến với đạo Mẫu. Tin rằng sẽ còn có nhiều đồng thầy tâm đức như vậy để ngày đêm cầu nguyện bình an cho mọi người và tâm phúc bà sẽ dẫn dắt mọi người một lòng hướng thiện. Xin chúc bà có thật nhiều sức khỏe, để tiếp tục cống hiến cho đời những điều tốt đẹp và ý nghĩa.