Lương y Dương Thị Hiến - Người giữ gìn nghề thuốc nam dân tộc Dao Ba Vì

Thuốc nam của người Dao - Nguồn dược liệu quý cho sức khỏe

Nghề bốc thuốc chữa bệnh từ lâu đã gắn bó với cuộc sống mưu sinh của người Dao xã Ba Vì, huyện Ba Vì. Qua những bài thuốc bí truyền của dân tộc mình, người Dao đã tích lũy kinh nghiệm để bốc thuốc, chữa bệnh cho nhiều bệnh nhân khắp vùng gần xa.

Họ làm thuốc chữa bệnh với mục đích trước hết để tự chữa bệnh cho người trong tộc mình, sau đó là chữa cho mọi người. Điều không thể phủ nhận là người Dao Ba Vì có được khả năng này là nhờ vào sự kế thừa tri thức cổ truyền của dân tộc, cũng như kế thừa kinh nghiệm gia truyền của chính dòng tộc, gia đình.

Để tìm được những vị thuốc quý hiếm ẩn mình trên núi cao đại ngàn, người Dao buộc phải khổ công lặn lội trong rừng sâu, núi thẳm để tìm kiếm. Nghề thuốc muốn duy trì và phát triển được thì không chỉ dừng lại ở việc sử dụng dược liệu để bốc thuốc, mà còn bắt đầu từ công việc tìm kiếm cây thuốc, chế biến, bắt bệnh và bốc thuốc.

Vì vậy, đòi hỏi người Dao phải khổ công tìm tòi, tỉ mỉ ở từng công đoạn. Việc tìm được cây thuốc sẽ quyết định được một phần thành công của mỗi lương y, lương y nào có khả năng tìm kiếm được nguồn dược liệu tốt thì người đó sẽ có điều kiện chữa bệnh tốt hơn. Khi tiến hành sơ chế thì các lương y lại phải cẩn thận ở từng khâu, từng giai đoạn.

Dược liệu sau khi được thu hái về sẽ được băm chặt thành những kích cỡ khác nhau sao cho phù hợp với mục đích sử dụng. Sau đó, dược liệu sẽ được rửa sạch và phơi khô nhưng vẫn hoàn toàn đảm bảo được công dụng. Sau công đoạn này, thuốc sẽ được lưu giữ đóng gói một cách cẩn thận.

Lương y Dương Thị Hiến giữ gìn nghề thuốc của cha ông

Cũng như nhiều gia đình người Dao Quần Chẹt nơi đây, gia đình lương y Hiến từ lâu đã có nghề bốc thuốc chữa bệnh bằng các bài thuốc nam. Ngay từ nhỏ bà đã theo bà và mẹ lên rừng tìm cây thuốc. Có lẽ vậy bà hiểu rõ từng lá cây ngọn cỏ, tác dụng chữa trị của chúng đối với từng loại bệnh. 

Mỗi bài thuốc được điều chế khác nhau tùy vào tình trạng nặng nhẹ của người bệnh. Các loại dược liệu sau khi được sưu tầm thu hái trên rừng về, làm sạch, thái nhỏ, phơi khô và bảo quản cẩn thận, tất cả các công đoạn công phu, tỉ mỉ, cần mẫn đều do tự tay lương y Dương Thị Hiến bào chế. Nguyên tắc kê thuốc cho bệnh nhân của bà là: “Sạch sẽ - An toàn - Công hiệu”. Lương y Hiến không cho phép mình cẩu thả trong bất cứ khâu khám chữa nào. Thuốc có nguồn gốc 100% từ thảo dược thiên nhiên, do chính tay lương y hái đến đâu dùng hết đến đấy. Vì vậy, bệnh nhân không lo tác dụng phụ hay chất bảo quản gây độc hại cho cơ thể.

Lương y Dương Thị Hiến cho hay, các bài thuốc của gia đình là kế nghiệp ông cha được hơn 30 năm, bà có thể chữa được tới vài chục bệnh. Không dừng lại các bác thuốc của dân tộc, lương y Hiến cũng tìm hiểu học tập các những tinh hoa y học cổ truyền để góp phần đưa bài thuốc của dân tộc mình nâng cao khả năng điều trị. 

Lương y tiết lộ, gia đình bà có bài thuốc bí truyền đặc trị bệnh xương khớp. Bài thuốc này có tới 40 vị thuốc khác nhau chia làm 2 loại. Loại thứ nhất là bà cắt theo thang cho người bệnh về nấu uống.

Loại thứ hai, bà cho người bệnh sử dụng cao lá rừng. Lá cao cũng chứa 40 vị thuốc đó. Việc nấu cao lá rừng hết sức vất vả. Lương y Hiến phải nhờ nhiều người giúp sức mỗi khi nấu cao. “Tùy vào lượng cao để bố trí người phục vụ. Nhưng việc nấu cao phải diễn ra liên tục trong cả tháng trời mới xong, 40 vị thuốc nấu cao phải lấy trên rừng già, cây thuốc khi lấy trong ngày cho vào nồi nấu luôn. Thông thường phải nấu thuốc trong vòng 30 ngày mới thành cao”, lương y Dương Thị Hiến cho hay.

Với những bài thuốc đơn giản, hiệu quả mang nét đặc trưng của dân tộc, người Dao xã Ba Vì, lương y Hiến đã góp phần trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Biết tiếng lương y Dương Thị Hiến chữa bệnh hiệu quả, người bệnh khắp nơi tìm đến nhờ bà chữa. Trong danh sách bệnh nhân bà chữa khỏi nhiều nhất là từ các tỉnh Lào Cai, Yên Bái, Bắc Ninh, Thanh Hóa, Hải Dương…