Bí ẩn về “báu vật” hình quả cau trên tay tượng nữ thần Tara

Kể từ ngày một người dân địa phương khi đang làm ruộng vô tình dò tìm được tượng nữ thần Tara bằng kim loại ở làng Đồng Dương (xã Bình Định Bắc, H. Thăng Bình, Quảng Nam) đã qua 36 năm. Nhưng “báu vật” trên tay pho tượng được truyền tay nhau qua 7 đời chủ tịch đang là một điều bí ẩn…

Kinh đô tráng lệ một thời của người Chăm cổ

Làng Đồng Dương, nơi có phật viện Đồng Dương từ lâu đã được xem là kinh đô tráng lệ một thời của người Chăm. Đến với vùng đất “linh thiêng” này chúng tôi không khỏi chạnh lòng khi dấu tích còn lại của Phật viện là ngọn Tháp Sáng đang được chèo chống bằng những thanh sắt thô sơ. Được biết rằng do trải qua thời gian và sự tàn phá của thiên, chiến tranh và sự can thiệp của người dân nên nó đang xuống cấp. 
 


Do thời gian, thiên nhiên của chiến tranh, ngọn Tháp Sáng đang được chèo chống thô sơ. Ảnh: H.T 

Theo sử sách ghi lại, thời trung đại Phật viện Đồng Dương là một trong những trung tâm phật giáo nổi tiếng nhất không chỉ ở Vương quốc Chăm pa cổ mà cả khu vực Đông Nam Á. Phật viện được tọa lạc trên một cánh đồng mà người dân khu vực thường gọi là “cánh đồng thiêng” bởi nơi đây đang ẩn chứa nhiều điều huyền bí. Nghiên cứu về những dấu tích còn lại, đặc biệt là những tự trên tấm bia đá, các nhà nghiên cứu cho rằng Phật viện Đông Dương được xây dựng vào thế kỷ thứ 9, đây là thời kỳ vàng son nhất của triều đại vua Indravaman II. Theo đó, năm 875 vua Indravanman II đã cho xây dựng một tu viện Phật giáo và các đền thờ vị Bồ tát bảo hộ cho vương triều Laskmindra Lokescara Svabhyada.

Từ những năm 1902, H.Parmentier đã khai quật khu Đồng Dương, ông đã tìm thấy khu kiến trúc chính của thánh địa cùng với nhiều tác phẩm điêu khắc quí giá. Theo mô tả của H. parmentier tòa bộ khu đền chính và các tháp nằm lân cận phân bố trên trục từ Tây sang Đông, dài khoảng một 1.300m.

Đến năm 1991, một học giả người Pháp có tên L. Finot đã công bố việc phát hiện 229 cổ vật ở làng Đông Dương, trong đó có một tượng Phật bằng đồng cao 108 cm (hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng lịch sử TP. Hồ Chí Minh), một tượng Phật đứng trên tòa sen, Phật mặc áo ca sa để hở bên vai phải, các nếp áp uốn cong xếp theo hình luống cày, 2 mặt tay đưa lên phía trước. Và một năm sau đó nhà nghiên cứu H.Parmentier cũng đã tiến hành khai quật với quy mô lớn. Những gì đã khai quật được đã mở tung những màn bí mật về một Phật học diện (Vihara) mà từ lâu đã được cổ sử Trung Hoa, Đại Việt và Chămpa nhắc đến một cách trân trọng...

Điều tiếc rằng là kinh đô tráng lệ một thời hiện nay đang dần trở thành hoang tàn. Những gì còn lại là những dấu tích vụn vỡ do tàn phá bởi thiên nhiên, chiến tranh… Theo như các bậc cao niên trong làng kể lại: Trước những năm 1970, những ngọn tháp khi đó vẫn còn tương đối nguyên vẹn. Nhưng đến khi bọn Mỹ ngụy phát hiện được khu này là nơi làm căn cứ của cách mạng ta nên chúng đã dùng đến xe tăng, bọc thép, bom đánh phá cả ngày đêm hòng xóa sạch làng này”. 

Sau ngày giải phóng hoàn miền Nam thống nhất đất nước vào giữa năm 1978, một người dân địa phương đã vô tình tìm được một pho tượng Phật bằng kim loại nằm sâu dưới lòng đất trong quá trình làm ruộng. Biết được tin này, chính quyền xã Bình Định Bắc đã đến tịch thu pho tượng để bảo quản. Đến năm 1981, khi tin UBND tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng cũ đến thu hồi pho tượng trên để trưng bày tại bảo tàng Chăm ở TP Đà Nẵng thì người dân tỏ ra nghi ngờ phản ứng gay gắt. Mặc dù cơ quan chức năng khi đó đã thuê hẳn mấy xe ô tô chở hơn 70 người dân trong làng đến bảo tàng để kiểm chứng sự thật. Tuy nhiên người dân vẫn không tin pho tượng đang trưng bày tại bảo tàng là thật nên đã khiếu kiện nhiều lần. Vì họ cho rằng “bức tượng tìm thấy được làm bằng vàng hoặc đồng đen chứ không phải như bức tượng được làm bằng đồng như pho tượng ở Bảo tàng Chăm Đà Nẵng.

Cho đến nay, Phật viện Đồng Dương vẫn còn giữ nhiều điều bí ẩn về những kiến trúc độc đáo của người Chăm pa. Chính vì thế nó đang được sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu trong nước và thế giới. Khó có thể đánh giá những giá trị to lớn về mặt văn hóa kiến trúc của một kinh đô phật giới lớn nhất Đông Nam Á thời bấy giờ.
 


Tượng Tara 

“Báu vật” bí ẩn được truyền tay qua 7 đời chủ tịch xã

Tìm về Phật viện Đông Dương chúng tôi đã được người dân trong làng truyền tụng cho nhau về pho tượng nữ thần Tara đang được trưng bày tại bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng.

Theo như các nhân chứng kể lại rằng, chiều ngày 10/8/1978, một người dân trong làng khi đang làm ruộng đã tình cờ phát hiện một pho tượng đồng ở độ sâu cách mặt đất chừng 1,50m. Bao quanh pho tượng là một lớp gạch xếp thành hình tròn. Mặc dù bức tượng được tìm thấy cách xa vị trí ngôi đền chính chừng 100m nhưng khi được đưa lên mặt đất thì hiện trạng chất liệu đồng của pho tượng vẫn tốt, không bị biến dạng. Pho tượng có hình dáng người phụ nữ, chiều cao khoảng 1,2m, nặng chừng hơn 100kg.

Với gương mặt tròn, mái tóc được búi cao hình chóp, phía trên có hình Phật A di đà, giữa trán có con mắt thứ 3. Thân trên tượng để trần, có bộ ngực lớn và tròn, thân dưới tượng mặc sarong dài chấm mắt cá chân, tấm choàng ngoài sarông xếp nếp hình luống cày, cuộn vào trong lật một múi ra ngoài. Bức tượng đứng thẳng, hai tay để trần dọc theo theo thân, hai cánh tay đưa về phía trước.  

Theo ông Trà Diếu, một cao niên trong làng, người được nhìn bức tượng từ lúc “khai quật” từ đồng ruộng lên nhớ lại: “Khi đào được bức tượng lên, một trong nhóm người đã bẻ hai hiện vật trên tay có hình tượng giống quả cau. Nhưng liền sau đó, ông Công khi đó là chủ tịch xã đã xuống và tịch thu rồi cất giữ cho đến nay. Từ đó, người dân chưa bao giờ được chiêm ngưỡng lại vật quý đó”.

Trong câu chuyện về kho báu của làng, ông Trà Tấn Túc - Chủ tịch UBND xã Bịnh Định Bắc thừa nhận hai “báu vật” trên tay tượng Tara hiện đang được cán bộ xã cất giữ cẩn thận. Khi chúng tôi ngõ ý muốn chiêm ngưỡng, chụp hình “báu vật” đó của xã, thì ông Túc từ chối thẳng thừng: “Tôi không có quyền quyết định, muốn được xem phải xin ý kiến Thường vụ Đảng ủy xã…” Và ông Túc cũng nhắc lại là “Ông Huỳnh Thế Công tịch thu vật trên tay pho tượng với mục đích để xung “công quỹ” cho xã chứ không vì lợi ích cá nhân”.

Điều kỳ lạ là “báu vật” đó từ khi bị tịch thu đã được truyền qua tay của 7 đời chủ tịch xã nhưng chưa ai một lần được tận mắt “chiêm ngưỡng” nó. Việc báu vật giờ ở đâu? Còn ở trong tay các chủ tịch xã nữa hay thì không ai biết.

Câu chuyện đã về pho tượng đã trôi qua hơn 36 năm. Đã nhiều lần cơ quan chức năng, các nhà nghiên cứu bày tỏ muốn chính quyền xã Bình Định Bắc đem gửi cho bảo tàng điêu khắc Chăm Đà Nẵng để gắn vào cho hoàn thiện pho tượng như nó vốn có. Ông Trà Tấn Túc cho biết, báu vật có hình dạng giống quả cau được sử dụng vào mục đích công quỹ của xã. Không được tùy tiện xem, muốn cho người ngoài xem cần có sự đồng ý của Thường vụ Đảng Uỷ Xã, chứ tôi không có quyền…” 
 
Hữu Tín

Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/bi-an-ve-bau-vat-hinh-qua-cau-tren-tay-tuong-nu-than-tara-a17714.html