Đọc "Khúc ru nơi lưng núi" - thơ của Phạm Thị Phương Thảo

Trước bão giông và lốc xoáy của cơ chế kinh tế thị trường, phải tự tin, can đảm lắm và phải thêm vào đó một tấm lòng nhân ái - nhân ái với thiên nhiên, nhân ái với cõi người, Phạm Thị Phương Thảo mới có được câu thơ tài hoa và bạo liệt "Trước bão giông tôi bình thản mỉm cười". Chỉ một câu thơ mà gửi gắm được khát vọng sống, tâm thế sống của nhà thơ.

Giữa lúc rất nhiều người đang lật xới mặt trái của xã hội, xu thế hận thù và bôi bẩn cuộc sống đang có chiều hướng gia tăng trong văn chương hiện đại, nhất là văn chương trên mạng. Còn Phạm Thị Phương Thảo lại đặt niềm tin một cách trọn vẹn với cuộc đời, chị biết gạt đi tất cả để mỉm cười với thiên nhiên, với cõi người. Trong cuộc đấu tranh sinh tồn giữa điều thiện và cái ác, điều thiện bao giờ cũng thắng thế. Chị tin bão giông rồi sẽ qua đi, mọi khổ đau ngang trái sẽ dần vơi cạn, con người sẽ xích lại gần nhau, sống với nhau nhân ái thuận hòa, cảm thông và chia sẻ. Chỉ còn lại trong nhau vẻ đẹp vĩnh hằng đó là lòng nhân ái.
 
 
Phạm Thị Phương Thảo cần mẫn mà hối hả như con ong làm mật. Chị sàng đãi, chắt lọc trong sa bồi mênh mông vô tận của cuộc sống để tìm ra những hạt bụi vàng rồi kết tinh lại thành thơ - những trang thơ ấm áp thắp lên trong trái tim người ngọn lửa của tình yêu và khát vọng.
 
Những năm đầu của tuổi tri thiên mệnh, Phạm Thị Phương Thảo ào ạt sinh nở bốn tập thơ, trên tay tôi chỉ may mắn có được tập thơ "Khúc ru nơi lưng núi", còn 3 tập kia tôi chỉ được đọc tên. Những cái tên đã gửi đến cho tôi những thông điệp về vẻ đẹp: "Hoa nắng", về nồng nàn sức lửa "Trao em mùa hạ" và về khát vọng: "Dòng sông khát vọng". Dù chị có một bút danh rất đẹp, rất hình tượng như thơ chị đã viết:
 
"Có phải tên em
 
Loài cỏ thơm hoang dại
 
Sáng lung linh
 
Mướt xanh mê mải
 
Vẫn hồn nhiên trước tháng năm dài"
 
Nhưng chị chưa bao giờ sử dụng cho bốn tập thơ của chị. Bởi cái tên mộc mạc Phạm Thị Phương Thảo đã có một chỗ đứng vững chắc trong đời, thì nó cũng sẽ có chỗ đứng vững chắc trong thi đàn hiện đại.
 
"Khúc ru nơi lưng núi" là bài thơ hội tụ được đủ đầy phẩm chất thơ của Phạm Thị Phương Thảo, nó xứng đáng để đặt tên cho tập thơ thứ 4 này. Bao trùm lên bài thơ là tính nhân văn cao cả, là tình yêu thiên nhiên, tình yêu cõi người. Trí tưởng tượng của nhà thơ ở đây đã giống như sự vô biên của vũ trụ. Thi ảnh cứ ào ạt tuôn trào dưới ngòi bút của chị. Nó mạnh mẽ quá, mê đắm quá nên nhiều lúc ta bắt gặp ở đây cái thô mộc của ngôn ngữ, thay vào đó là một cảm xúc đã hoàn toàn chín mọng để thăng hoa.
 
Có một điều chắc chắn rằng gần với núi rừng hơn, hòa với núi rừng hơn thơ của Phạm Thị Phương Thảo lại người hơn, có sức lan tỏa hơn. Một vài nét chấm phá Phạm Thị Phương Thảo đã khắc họa chân dung của những con người nơi lưng núi mù sương kỳ ảo mà nhiều khi ta cảm thấy nó chỉ tồn tại trong ước mơ và khát vọng.
 
Phạm Thị Phương Thảo đã hoàn toàn sửng sốt trước vẻ đẹp thiên thần của những em bé nơi lưng núi:
 
"Trong trẻo thơ ngây
 
Những em bé đen nhẻm như đàn sẻ nâu tóc sù ướt bết mồ hôi
 
Theo mẹ đi bán hàng lưu niệm
 
Mắt em long lanh cười
 
Cặp má hồng chín đỏ
 
Trái đào hồn nhiên ơi..."
 
Và đây là vẻ đẹp hoang sơ, trinh trắng của những cô gái Mông:
 
"Đêm hồn nhiên nở dại bông hoa rừng
 
Những em gái mông
 
Mắt long lanh leng keng vòng bạc sáng cổ tay
 
Má chín đỏ tơ non hây hẩy
 
Theo điệu hát say say
 
Từng bước chân nhún nhảy nhà sàn".
 
Người con gái đã hóa thân vào đất trời kỳ ảo:
 
"Bản nhạc nào
 
Say đắm bùi ngùi
 
Hơi ấm dâng lên tay đan lượn trong mây".
 
Còn vẻ đẹp của những chàng trai Mông:
 
"Những chàng trai Mông kỳ lạ
 
Ngọt ngào điệu khèn lá
 
Vi vút lời non xanh gọi mời ai về ngắm đỉnh Phan-xi-păng
 
Xuống chợ rồi về bản/ Say vắt vẻo
 
Nằm ngang ...".
 
Xin được có đôi điều về từ "nằm ngang". Con trai Mông đã uống rượu ở chợ tình thì bao giờ cũng phải say, say không biết cả đất trời rồi được vợ dìu nằm ngang trên lưng ngựa. Cứ thế con ngựa thồ đưa chàng trai về bản, về nhà. Người vợ trẻ cứ lẽo đẽo sau chân ngựa với cái gùi "cong cong" nặng nhọc vừa đi vừa trông chừng cho chồng. Người mẹ già cũng được khắc họa bằng một số câu thơ nhưng đã điển hình hóa cho người phụ nữ Mông:
 
"Người phụ nữ ngồi thêu
 
Chiếc mũ xinh trên tay che giọt nắng cuối chiều le lói
 
Dệt xanh trời những ước mơ thổ cẩm
 
Bao hoa văn đua nở trên tà áo, trên khăn
 
Giấc mơ bay theo những ngón tay sần sùi, gân guốc
 
Xanh xanh ruộng bậc thang
 
Trập trùng ...".
 
Còn thiên nhiên nơi lưng núi SaPa là một thiên nhiên kỳ ảo mà nhiều khi Phạm Thị Phương Thảo nghĩ rằng nó chỉ tồn tại trong những giấc mơ. Đã bao lần chị dùng từ "mơ" để viết về mây, về nắng, về những gốc thông già:
 
"sẫm màu thời gian
 
Vi vu reo nỗi niềm vào trầm mặc bản nhạc của năm tháng"
 
Mơ về
 
"SaPa
 
Chiều nghiêng xõa tóc mây
 
Bồng bềnh tiên nữ khoe xiêm trắng lưng trời
 
Gió rượt đuổi theo từng tia nắng cuối
 
Chiều chơi vơi
 
Núi chơi vơi ...".
 
Đọc đến đây tôi bỗng nhớ hai câu thơ của nhà thơ NPN viết về SaPa:
 
"Cứ ngỡ lên đây đã tới trời
 
Không đâu vẫn đất nước mình thôi".
 
Cái tôi trữ tình của Phạm Thị Phương Thảo đã hoàn toàn hòa quyện
 
"màn đêm rơi
 
ánh đèn chạng vạng
 
ủ ấm những tình yêu
 
nhấp nháy với sao trời
 
muôn nghìn con mắt sáng phiêu diêu".
 
"Nơi rừng thiêng mây trắng" là một bài thơ đậm chất lãng mạn có những câu thơ bất chợt làm cho ta khi chạm đến phải bàng hoàng:
 
"Thung lũng ai gùi
 
Biển trắng mây"
 
Hoặc
 
"Miên man khúc xuân thì vẫy gọi
 
Bước chân đi...".
 
Rồi Phạm Thị Phương Thảo đặt niềm tin vào sự hồi sinh của rừng, hồi sinh của cuộc sống:
 
"Sau nhọc nhằn của cành khô lá úa
 
Sau cái chết vùi của lũ ong bướm, côn trùng
 
Sau sự hủy diệt của môi trường
 
Với muôn vàn sinh linh tàn héo
 
Sự hồi sinh
 
Sự yên bình
 
Những gột rửa
 
Những tâm linh
 
Lột xác bay lên".
 
Thiên nhiên là mạch nguồn vô tận cho thơ Phạm Thị Phương Thảo:
 
"Trong ta bao khát vọng
 
Trào mạch nguồn thi ca tuôn chảy
 
Cất cánh đại ngàn
 
Dâng mùa thiêng
 
Gieo hạt vàng trên cánh đồng vời vợi
 
Bên người
 
Ngan ngát những hạt thơ".
 
Thơ Phạm Thị Phương Thảo viết rất nhiều về rừng vì như trên tôi đã nói gần với rừng thơ của Phạm Thị Phương Thảo người hơn, thanh thản hơn, tươi mát và bay cao bay xa thấm đậm vào cõi người thăm thẳm, có những lúc chìm vào trong hư ảo:
 
"Rừng dang tay vẫy đùa từng ngọn gió
 
Lạc cỏ xanh ta quên cả lối về".
 
Và cũng thật mãnh liệt:
 
"Rừng vẫn xanh trước đại ngàn dâu bể
 
Vẫn hoang sơ huyền bí phong trần".
 
Chị có cái tên mộc mạc: Phạm Thị Phương Thảo, có bút danh kỳ ảo: Thảo Linh. Có phải vậy chăng mà thơ Phạm Thị Phương Thảo thường viết nhiều về cỏ, gửi gắm vào đó những khát vọng cỏ xanh. Ta vẫn biết Phạm Thị Phương Thảo không phải nhà thơ ngoại lệ khi khai thác đề tài "sự trường tồn và bất diệt của cỏ". Thơ chị viết về cỏ đã chinh phục, đã ám ảnh được trái tim ta, tâm hồn ta. "Bờ cỏ sậy" là một bài thơ như thế. Ta hãy đọc: "Bờ cỏ sậy ven sông Hồng nở trắng
 
Cuối trời thu ta gặp lại vùng quê
 
Con sông ấy vẫn đỏ ngầu trong nắng
 
Tìm dấu xưa trên phố cũ ta về".
 
Mê đắm và khát vọng
 
"Đẹp mê mải niềm khát khao mong nhớ
 
Những đắm say vẫn quặn thắt đợi chờ"
 
Và
 
"Biết bao lần hồn cỏ đắm trong thơ
 
Xanh mơn man cả một chiều thương nhớ".
 
Thơ Phạm Thị Phương Thảo ít viết về nỗi đau nhưng khi chạm đến đề tài này thơ chị có sức nặng tâm trạng, sức nặng ám ảnh, nó sẻ chia được cho bao kiếp người. Đây là hai câu kết của bài thơ "Người đàn bà bên núi". Hai câu thơ làm tan nát lòng ta:
 
"Vách đá nứt đau khoảng trời rạn vỡ
 
Chỉ lặng thầm cúi nhặt trăng rơi".
 
"Hoa hồng tím" là bài thơ nhiều thi ảnh. Có những thi ảnh ở đây thật phi lý
 
"Tôi lặng ngắm bông hoa xanh tím biếc
 
Trong sắc chiều nhuộm thẫm cả hoàng hôn
 
Nét đẹp kia dễ mấy ai có được
 
Vẻ cô đơn như vò xé tâm hồn".
 
Rõ ràng cái nhìn của nhà thơ ở đây không thuộc về thị giác mà thuộc về cảm xúc, tâm linh. Chính vì thế mới có sự phi lý trong thơ.
 
Cuối cùng tôi muốn nói lên bài thơ "Tự hát tuổi 53". Khi đã bước vào tuổi tri thiên mệnh, Phạm Thị Phương Thảo mới thực sự có những suy ngẫm về những gì đã qua đi, đã tồn tại trong hơn một nửa trăm năm của đời người. Chính vì thế chị đã hoàn toàn bình tâm, một sự bình tâm đáng cho ta nể trọng: "Lặng lẽ nghe những âm thanh cuộc sống
 
Những cung bậc tình cảm của yêu thương
 
Lặng lẽ nhìn với bao nhiêu chuyển động
 
Trên quê hương, đất nước, những nẻo đường
 
Chỉ có niềm đam mê luôn cháy bỏng
 
Bao tâm tư, khát vọng vẫn theo tôi
 
Những nghĩ suy, trăn trở giữa cuộc đời /
 
Còn đau đáu trong từng cảm thức".
 
Rồi Phạm Thị Phương Thảo tự khẳng định: "Niềm đam mê giờ đã thành sâu lắng / Trước bão giông tôi bình thản mỉm cười".
 
Tôi đồng cảm với PGS, TS Trần Thị Trâm: Thơ Phạm Thị Phương Thảo là khúc hoan ca. Khúc hoan ca vang lên, vang mãi, vang xa vào cõi người sâu thẳm, thắp lên trong trái tim người ngọn lửa của tình yêu và khát vọng.
 
Nguyễn Xuân Dương

Link nội dung: https://phuongnam.vanhoavaphattrien.vn/doc-khuc-ru-noi-lung-nui-tho-cua-pham-thi-phuong-thao-a17674.html