Hát bả trạo - Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia

Hát bả trạo còn được gọi là chèo bả trạo, hò hầu linh, hò đưa linh…vốn là một loại hình nghệ thuật dân gian có yếu tố tâm linh của cư dân ven biển từ Bình Trị Thiên, đặc biệt là Quảng Nam – Đà Nẵng tới tỉnh Bình Thuận.

Hát bả trạo là hát có kèm các động tác múa, trong đó “bả” có nghĩa  là nắm chắc, “trạo” có nghĩa là mái chèo. Tùy từng vùng biển và từng tỉnh mà tục lệ hát bả trạo được tổ chức định kỳ theo năm hoặc vài năm tổ chức 1 lần với mục đích lễ tế cá Ông. Đầu tiên chỉ diễn ra trong các nghi lễ nhưng sau này, dần dần loại hình này biến thành nghi lễ hát múa, áp dụng trong các gia đình tang gia của ngư dân rồi lan ra quần chúng nên được gọi là hò đưa linh..

Vì được bắt nguồn từ việc người dân làm lễ tế cá Ông nên trong các lễ hội Nghing Ông không thể thiếu phần biểu diễn hát bả trạo. Tuy nhiên nghệ thuật này bên cạnh việc tổ chức theo tục lệ còn xuất hiện trong những dịp đưa tang cá Ông hoặc các lễ hội cầu mùa của ngư dân. Vì những lý do như vậy, Hát bả trạo gắn liền với nghi lễ tâm linh của ngư dân và là một loại hình nghệ thuật dân gian có yếu tố tâm linh. Khi tham gia vào nghi lễ hát bả trạo từ người nghệ sĩ tham gia đến những người dân thường đều cầu mong sự bình yên, làm ăn được mùa, đời sống âm no…

Mặc dù đã từng có thời gian Hát bả trạo bị gắn với hình thức mê tính dị đoan bởi nguyên nhân xuất phát từ việc những một bộ phận nhỏ ngư dân đã có nhận thức sai lệch. Nhưng rất nhanh chóng, loại hình này khẳng định được ý nghĩa văn hóa tâm linh cũng như vị trí quan trọng trong các nghi lễ tế của ngư dân. Trải qua nhiều năm, ngày nay, loại hình nghệ thuật này vẫn được các ngư dân ven biển miền Trung duy trì, bảo tồn và kế thừa tốt các giá trị.

Cùng với lễ hội chùa Vĩnh Nghiêm; Lễ hội Nghinh Ông; Lễ hội Phủ Dầy và Nghề dệt chiếu ở Đồng Tháp. Hát bả trạo đã được Bộ VHTTDL công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia tại Quyết định số 3084/QĐ-BVHTTDL ngày 9/9 vừa qua.

Như vậy, tính đến nay sau khi danh sách đợt 3 được công bố, trên địa bàn cả nước có tất cả 40 di sản văn hoa phi vật thể cấp quốc gia được công nhận.